V5 - TH1 - les 3

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

V5 - Thema 1 Regeling

BS1 - regeling en homeostase (hh)

BS2 - hormonale regulatie (hh)

BS3 - het zenuwstelsel

Geef aan: positieve of negatieve terugkoppeling.

De bloedsuikerspiegel wordt constant gehouden.

1. positieve terugkoppeling
2. negatieve terugkoppeling

Positieve of negatieve terugkoppeling?

1. positief
2. negatief

???? feedback

??? feedback

negatieve feedback

positieve feedback

Hormoon klieren

• endocriene klieren (zonder afvoerbuis exocriene = met)
  
• voorbeelden zijn: hypofyse, schildklier, bijnieren, teelballen en eierstokken

De hypothalamus is een onderdeel van de hersenen.

Beinvloedt de hypofyse

De hypofyse is de hormoonklier

Er is een hypofyse voorkwab en een achterkwab

Hypofyse

• midden van je hoofd
  
• net onder de hypothalamus
• 2 kwabben: voor en wachter
• produceert de hormoonklier stimulerende hormonen: thyreoïdstimulerend hormoon (TSA), follikelstimulerend hormoon (FSH) en luteïniserend hormoon (LH). 

Hypofyse

Hypofyse

Hypofyse

BINAS 89C

Voorbeelden van regelkringen (BINAS 89C)

Neurohormonen

• gevormd dmv neuronen
• antidiuretisch hormoon (ADH) en oxytocine
• 2 type:

    - inhibiting hormonen (IH) -> remt productie      

       groeihormoon en prolactine hypofyse voorkwam 

    - releasing hormonen (RH) -> stimuleert productie

      TSH, FSH LH, groeihormoon, prolactine, adrenocoricotroop     

      hormoon)

      vb.: TSH-RF : stimuleert aanmaak TSH door de voorkwab

Hypofyse hormonen

adrenocortiotroop hormoon (ACTH)

• geproduceerd bij stress
• bevorderd de aanmaak van hormonen in de bijnierschors

groeihormoon (GH)

• regelt de groei en ontwikkeling
• in puberteit stimuleert het de groei van de beenderen
• te veel: reuzengroei, te weinig: dwerggroei

Hypofyse hormonen

Follikelstimulerend hormoon (FSH) en luteïniserend hormoon (LH)

• beïnvloeden ovaria en testes

prolactine 

• melk productie 

oxytocine 

• weeën, melkproductie
• knuffelhormoon: hechtingsband 

Hypofyse hormonen

antidiuretisch hormoon (ADH)

• resorptie (terughalen van) water in de nieren 
  
• urineproductie = diurese
• regelt osmotische waarde van het bloed

Schildklierhormoon thyroxine

• ligt in de hals voor het strottenhoofd
  
• thyroxine = schildklierhormoon
• beïnvloed verbranding van glucose
• stimuleert groei en ontwikkeling bij kinderen

• jodium nodig voor de productie
  
• remt productie TSH
• TSH stimuleert productie thyroxine

Schildklierhormoon thyroxine

gevolgen bij een niet goed werkende schildklier

te veel:

• stofwisseling neemt toe 
• gewichtsverlies

te weinig

• stofwisseling neemt af
• gewichtstoename

 bij kinderen gevolgen voor ontwikkeling centrale zenuwstelsel en groei

Spijsverteringshormonen

kliercellen in de alvleesklier en maag- en darmwand

• gastrine: stimuleert maagsapproductie
• secretine: stimuleert levert tot de productie van gal
• cholecystokinine: stimuleert afgifte gal door galblaas

Spijsverteringshormonen: alvleesklier

alvleeskliersap cellen

• spijsverteringssap afgegeven via twaalvingerigedarm
• exocriene klier (=met afvoerbuis)

eilandjes van Langerhans tussen cellen van alvleesklier

• alpha cellen: glycagon
• bèta cellen: insuline
• reguleren bloedsuikerspiegel

nieren en bijnieren

nieren

• erytropoëtine = epo: stimulatie erytrocyten (bloed dikker)

bijnieren

• kapjes boven de nieren bestaande uit schors en merg
• reageert op stress

    - adrenaline (merg) - toename glucose, hartslag en      

      ademhaling om te "vluchten of te vechten"

    - ACTH (schors) - stimuleert cortisol =stresshormoon

      verhoogt afweersysteem en de glucoseconcentratie

Huiswerk

Lees de rest van BS2 en maak de opdrachten 10-16

zijn hier vragen over? 

oefeningen hormonen

V5 - Thema 1 Regeling

BS1 - regeling en homeostase (hh)

BS2 - hormonale regulatie (hh)

BS3 - het zenuwstelsel

Leerdoelen - BS3

Na deze les kun je: 

• de bouw en de signaalverwerking van de verschillende type neuronen beschrijven.
• de bouw en de functies ende werking van het zenuwstelsel beschrijven. 

Begrippen BS3

zenuwstelsel

centrale zenuwstelsel

perifere zenuwstelsel

animale zenuwstelsel

autonome (vegetatieve) zenuwstelsel

prikkels

impulsen

prikkels

receptoren

impulsen

receptoren

conductoren 

effectoren

neuronen (zenuwcellen)

glijcellen

neurotransmitters

dendriet

axon (neuriet)

myeline schede

cellen van Schwann

cell junction 

synapsen

sensorische neuronen

schakel neuronen

motorische neuronen

zenuwen

grote hersenen

kleine hersenen

grijze stof

witte stof

merg

hersenschors

hersenstam

verlengde merg

hersen centra

gevoel/beweging centra

Huiswerk

rond BS2 af en 

lees BS3

maak de opdrachten 22-24