§9.5 Gevolgen van klimaatverandering

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Openingsfoto

Wat zie je?

Waar komt dit voor?

Waarom komt dit hier voor?

Is dit gewenst?

Komt dit overal zo voor? 

Binnen is beginnen!

Binnen is beginnen!

• Ga op je plek zitten,
• Pak je ipad voor,
• Ga naar lessonup en accepteer de uitnodiging,
• Beantwoord de 5 geografische vragen van de openingsfoto met je buur aan je tafel
• Wanneer de timer afloopt, is het stil!

Beschrijving van de openingsfoto

Een rioolwaterzuiveringsinstallatie.

Startopdracht

Wat?	Bekijk de paragraaf en de lessonup en schrijf op wat je al weet of kan
Hoe?	Zelfstandig in stilte
Hulp	Brein, Boek, Buur, Bureau
Tijd	Timer
Klaar?	Keuze 1: Ik begrijp het goed: ga zelfstandig aan het werk Keuze 2: Ik begrijp het bijna: ga zelfstandig aan het werk + herhaling Keuze 3: Ik vind het nog lastig: doe mee met de instructie

Binnen is beginnen!

Binnen is beginnen!

• Ga op je plek zitten,
• Pak je laptop/iPad voor,
• Ga naar lessonup en accepteer de uitnodiging,
• Doe de startopdracht

Hoofdstuk 9: 

Water in Nederland

§9.5 

Gevolgen van klimaat-

verandering

Lesplanning 

Aanwezigheid en huiswerkcontrole 

Mededelingen:  

Uitleg §9.5 'Gevolgen van klimaatverandering'

Maak van §9.5 'Gevolgen van klimaatverandering' vraag 1 t/m 9

Lesafsluiter: examenvraag

Vooruitblik op de volgende les

Lesdoelen van deze les

1. Kun je gevolgen van klimaatverandering voor water noemen op drie schaalniveaus.
2. Kun je twee redenen noemen waardoor de zeespiegel bij opwarming van het klimaat stijgt.
3. Kun je uitleggen welke maatregelen Nederland kan nemen tegen een stijgende zeespiegel.
4. Kun je uitleggen waarom een stijgende zeespiegel ook gevolgen heeft voor de waterstand in de rivieren.
5. Kun je uitleggen waarom rivieren door klilmaatverandering een onregelmatiger afvoer krijgen.
6. Kun je uitleggen welke maatregelen Nederland kan nemen tegen hoge waterstanden in de rivieren.

Kun je uitleggen hoe en in welk seizoen Nederland te maken kan krijgen met heftiger buien.

Kun je uitleggen welke maatregelen steden kunnen nemen tegen wateroverlast bij hevige buien.

Neem de vragen over en beantwoord ze tijdens de uitleg!

Wat weet jij nog van de vorige keer?

Het wordt warmer

• Klimaat is nooit hetzelfde.
• De laatste 10.000 jaar steeds verandert.
• Laatste 50 jaar warmt de aarde te snel op.
• Dit heeft gevolgen voor het water in oceanen en in rivieren.

- Gevolg: water warmt op in oceanen 

en rivieren.

Zeespiegelstijging

• Zeespiegel stijgt door 2 oorzaken:
  
  
• 1. Aarde warmt op, landijs smelt. Smeltwaterkomt in zee of rivieren terecht.
  
  
• 2. Water zet uit omdat het warm wordt. 

Maak aantekeningen!!

• Strand, duinen en zeedijken vormen samen de zeeweringen.
• Ze beschermen Nederland tegen de zee.

• Deltaplan: Gemaakt na overstroming 1953 om andere overstromingen te voorkomen.

Maak aantekeningen!!

De Deltawerken zijn Nederlands grootste verdedigingssysteem tegen hoogwater vanuit zee.
 Deze waterkeringen bestaan uit 5 stormvloedkeringen, 2 sluizen en 6 dammen.

De Deltawerken zijn Nederlands grootste verdedigingssysteem tegen hoogwater vanuit zee.
 Deze waterkeringen bestaan uit 5 stormvloedkeringen, 2 sluizen en 6 dammen.

• Maatregelen voor zeespiegelstijging:
  
  
• Voorbeeld: Zandmotor in Zuid-Holland.
• Er werd extra zand gestort op het strand in Zuid - Holland.

Maak aantekeningen!!

 De natuur doet het werk: golven, wind en stromingen verspreiden het zand van de Zandmotor langs de kust tussen Hoek-van-Holland en Scheveningen.

Langzamere rivieren

• Zeespiegel heeft ook invloed op rivieren. Ze stromen langzamer.
• Water doet er dus langer over om  in zee uit te komen.
• Daarom is er meer water in het laatste stuk van de rivier.
• Rivieren komen hierdoor vaak hoger te staan. 

Maak aantekeningen!!

Onregelmatigere rivieren

• Door het veranderende klimaat wordt het weer ook extremer:
  
  
• 1. Langere natte periodes: veel waterafvoer in rivieren.
• 2. Maar ook langere droge periodes: weinig waterafvoer in rivieren.
  
  

Maak aantekeningen!!

Het dorp Itteren (Limburg) tijdens de overstroming van de Maas.

• Maatregelen die genomen kunnen worden om de rivier meer ruimte geven:
  
• 1. dijkverlegging
• 2. Uiterwaardafgraving
• 3. Een nevengeul graven
• 4. Overloop maken
• 5. Kribben plaatsen

Maak aantekeningen!!

Dijkverlegging: Het verplaatsen van een dijk om de rivier meer ruimte te geven.

Uiterwaardafgraving: Het weghalen van grond uit een uiterwaard, zodat er meer ruimte voor water is.

Nevengeul: Extra geul naast een rivier om bij hoogwater meer rivierwater af te kunnen voeren.

Overloop: Lager stuk van een dijk waar water uit een overvolle rivier tijdelijk en gecontroleerd naar een polder kan stromen.

Kribben: Stenen dam in een rivier om de vaargeul stabiel te houden.

Hevige buien

• Hevige buien zorgen voor wateroverlast, vooral  in dichtbebouwde gebieden.
• Water kan niet de grond in zakken door te veel bestrating.
• Water valt niet op bomen of bladeren dus komt het gelijk op straat terecht.
• Riolen op straten zijn te nauw, ze gaan overstromen
• Oplossingen: aanleg extra sloten, meer groen (ook op daken) en plekken maken die onder mogen stromen zoals waterpleinen.

Maak aantekeningen!!

Waterplein in Tiel: een speelplein dat bij zware buien vol kan lopen met water.

Waterplein roombeek

Meer groen in tuinen en op daken. Zo kan het water in de grond zakken.

Werkvorm: Placemat

Benoem 3 feiten van de les

Stel 3 vragen aan je buurman/ vrouw over de stof

Benoem 3 begrippen van de les

Benoem 3 dingen die je nog niet wist 

Benoem 3 dingen van de vorige les 

Aantekeningen niet toegestaan!

Aan het werk 

Wat?	§9.5 'Gevolgen van klimaatverandering' vraag 1 t/m 9
Hoe?	Zelfstandig in stilte
Hulp	Brein, Boek, Buur, Bureau
Tijd	Timer Daarna sluiten we af met een examenvraag
Klaar?	Maak de herhaling en of Anders actief: Bronnen: Vervoer over water

Aan het werk 

Ik begrijp het wel	Ik begrijp het bijna	Ik vind het nog lastig
Zelfstandig werken: §9.5 'Gevolgen van klimaatverandering' vraag 1 t/m 9 Klaar? Anders actief: Bronnen: Vervoer over water	Maak de opdrachten en de herhaling Klaar? Examentrainer extra	Extra uitleg en maak daarna de opdrachten Klaar? Herhaling

Lesdoelcheck

1. Geef drie voorbeelden van watergebruik 
2. Leg uit wat de watervoetafdruk is en hoeveel liter water een gemiddelde Nederlander verbruikt.
3.  Waarom is grondwater geschikter is om drinkwater van te maken dan oppervlaktewater?
4. Vertel hoe de drinkwaterwinning in de duinen werkt.

Check-in-duo's

check-in-duo’s.

1. Vergelijkt de antwoorden met je buur
2. Verschillen? Overlegd wat het juiste antwoord dan is
3. Check-in-de-klas
4. Tijd: timer