§ 2.2 Het dagboek van de aarde

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

§2 Het dagboek van de aarde

Uit welke hoofdperioden bestaat de geschiedenis van de aarde?

1. Kenozoïcum, Krijt, Jura & Ordovicium
2. Kenozoïcum, Mesozoïcum, Ordovicum & Cambrium
3. Mesozoïcum, Paleozoïcum, Cambrium & Precambrium
4. Kenozoïcum, Mesozoïcum, Paleozoïcum & Cambrium

Welke levensvorm was er eerder?

1. Landplanten
2. Reptielen

Volgorde levensvormen:

Weekdieren

Schelpdieren

Vissen

Landplanten

Reptielen

Zoogdieren

2.2 Het dagboek van de Aarde

Leerdoelen:

Je weet hoe een fossiel in een gesteente terecht komt.

Je begrijpt waarom bodemlagen en fossielen veel kunnen vertellen over de geologische geschiedenis van de aarde.

Je weet wat relatieve en absolute ouderdom is.

Gesteenten en fossielen

Hoe hebben mensen de ontwikkeling van het leven op aarde ontdekt?

door gesteenten en fossielen te bestuderen die men in het gesteente aantreft

Fossiel: een versteend overblijfsel van een (deel van) skelet of afdruk van een plant of dier

Elk levend wezen kan gefossiliseerd worden.

Fossiliseren

Sommige skeletten zijn goed bewaard gebleven.

Wat is daarvan de oorzaak?

• De T-rex van hiernaast is snel begraven onder modder en zand.
  

Wat vertellen fossielen ons?

Waar geven gesteenten en fossielen veel informatie over?

• het klimaat van vroeger
  

Wat zegt de vondst van een mammoet op de bodem van de Noordzee?

• het klimaat was in de tijd van de mammoeten kouder
  
• de Noordzee lag droog
  

Gidsfossielen

Wat kun je over het verleden zeggen wanneer je kalksteen tegenkomt?

• er heeft in het verleden een zee gelegen
  
• in de zee zwommen zeedieren met kalkskeletjes die naar de bodem zijn gezakt
  

Er zijn 3 soorten gesteenten. Welke?

Sedimentgesteente    Metamorf gesteente    Stollingsgesteente

               

                         

Sedimentgesteente

Gesteenten worden laag voor laag afgezet. De onderste laag is het 

........

De laagjes die worden afgezet zijn:

• zand
  
• klei
  

Na miljoenen jaren zijn de lagen weggezakt en tot sedimentgesteente samengeperst.

Oudst

Sedimentgesteenten

Alleen hier in kan je fossielen vinden.

• Zand --> zandsteen

• Klei --> schalie

Stollingsgesteente

Stollingsgesteenten zijn gevormd door

• vulkanische activiteit
  

Welk soort gesteente is ontstaan door het ondergronds stollen van magma?

• graniet

Wanneer je graniet tegenkomt in de bodem dan weet je

• dat hier vroeger vulkanen waren
  

Stollingsgesteenten

• Ontstaan door het stollen van lava.
• Deze gesteenten vind je dus altijd in de buurt van vulkanische gebieden.

                Basalt                                                Graniet

Metamorf gesteente

Metamorf gesteente is sediment- of stollingsgesteente dat is veranderd onder invloed van:

• temperatuur
  
• druk
  

Een bekend voorbeeld: kalksteen verandert in marmer.

Metamorf gesteenten

• Ontstaan diep in de aarde onder hoge druk & temperatuur
• Het oorspronkelijke gesteente is een stollings- of sedimentgesteente

• Bijvoorbeeld.
• Schalie --> leisteen
• Kalksteen --> marmer

1. Sedimentgesteente
2. Stollingsgesteente
3. Metamorf gesteente

1. Sedimentgesteente
2. Stollingsgesteente
3. Metamorf gesteente

1. Sedimentgesteente
2. Stollingsgesteente
3. Metamorf gesteente

Relatieve tijd

Hoe kun je weten in welke volgorde de verschillende lagen in het sedimentgesteente zijn gevormd?

De oudste laag ligt onderop.

Op deze manier wordt de relatieve ouderdom gemeten.

ouderdom van aardlagen uitgedrukt in tijdperken.

Relatieve ouderdom

Grondlagen die dichter aan het aardoppervlak liggen zijn jonger dan grondlagen dieper in de aarde

Noteer! 

Absolute tijd

Hoe kan men tegenwoordig meten hoe oud de verschillende lagen zijn?

Door radioactief materiaal in gesteente te meten kan de ouderdom bepaald worden.

Op deze manier wordt de absolute ouderdom gemeten.

Ouderdom van aardlagen uitgedrukt in jaren.

Waarom weten we zoveel over de geschiedenis

 van de aarde?

Absolute ouderdom: 

• Iridium --> komt van nature niet voor op aarde; maar wel in meteorieten.

• Fossielen --> blijft alleen bewaard als het snel bedekt wordt met sediment 
• Halfwaardetijd --> Radioactief materiaal in gesteente vervalt in vaste tijden (bv. uranium in 700 mln jaar)

Noteer! 

Stollings-

gesteente

Sediment-

gesteente

Metamorf gesteente

Sediment gesteente

Stollings-
gesteente

Metamorfe gesteente

de afwisselende laagjes vuursteen en kalksteen tonen:

1. Absolute ouderdom
2. Relatieve ouderdom

werken aan taken