Basisstof 1: Biologie is overal

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema: Inleiding in de biologie. 

Leerdoelen

1. Je kunt beschrijven wat biologie is en uitleggen op welke gebieden biologie een rol speelt.
2. Je kunt de levencyclus van dieren beschrijven
3. Je kunt de organisatieniveaus van de biologie benoemen en uitleggen dat op elk hoger organisatieniveau emergente eigenschappen ontstaan. 

Grensgebieden van de biologie

Basisstof 1: Wat is biologie

• Biologie is de leer van het leven (een natuurwetenschap)
• Bij biologie bestudeer je organismen
• Organismen kunnen levend of dood zijn

Voorbeelden van organismen?

Levende organismen vertonen levenskenmerken. Er zijn negen levenskenmerken. Welke weet je nog?

Levenskenmerken

Een organisme vertoont (de meeste) levenskenmerken.

Een dood organisme vertoont geen levenskenmerken meer

Een object dat nooit levenskenmerken vertoond heeft is levenloos

Levenskenmerken

Stofwisseling

Organismen doen aan stofwisseling 

• Ademhalen, uitscheiden en voeden horen bij stofwisseling
• Stofwisseling = alle chemische reacties in een organisme
• Enzymen spelen een belangrijke rol bij stofwisseling. Zij katalyseren de reacties

Levensverschijnselen

Organismen worden als levend beschouwd als ze levensverschijnselen vertonen.

--> Bewegen, waarnemen, reageren op prikkels, voortplanten, groeien, ontwikkelen, voeden, ademhalen, uitscheiden.

Levensloop en levenscyclus

• Een individu heeft een levensloop.
• Deze begint met het leven en eindigt met de dood
• Een soort heeft een levenscyclus.
• Deze stopt pas als de soort uitsterft

Levenscyclus vs levensloop

Organisatieniveaus

Molecuul (bouwsteen van stoffen)

Cel (bouwsteen van organisme)

Weefsel (cellen met dezelfde vorm en functie)

Orgaan (deel van organisme met specifieke functie)

Orgaanstelsel (organen die samenwerken aan één taak)

Organisme (levend wezen)

Populatie (groep individuen van dezelfde soort)

Levensgemeenschap (verschillende populaties in een bepaald gebied)

Ecosysteem (levensgemeenschap met alle levenloze natuur in een gebied)

Biosfeer (alle ecosystemen op aarde)

organisatieniveaus

Biologische eenheden kunnen worden

gerangschikt op grootte.

Organisatieniveaus

DNA

organisatieniveaus

De volgende eenheid die we tegenkomen is de cel. 

De cel is een verzameling van organellen, die ieder een specifieke functie hebben binnen de cel.

Organisatieniveaus

Biosfeer

Alle ecosystemen van de aarde samengenomen vormen de biosfeer of het systeem aarde.

Deze video is niet meer beschikbaar

explain

Emergente eigenschappen

• Een emergente eigenschap is een eigenschap die wel op een hoger organisatieniveau werkt, maar niet op een lager organisatieniveau.
• Bijvoorbeeld fietsen

Emergente eigenschap

Een emergente eigenschap ontstaat pas op een bepaald niveau, daaronder is de eigenschap er niet.

Hoe noem je dit levensverschijnsel?

1. plassende hond
2. uitscheiden
3. onderscheiden
4. bewegen

Wat doen enzymen?

1. Enzymen verbranden voedingsstoffen
2. Enzymen versnellen het afbreken van voedingsstoffen
3. Enzymen bevatten verteringssappen
4. Enzymen nemen voedingstoffen op in het bloed

E= enzym en
V= voedingsstof
Wat is fout bij dit schema van de enzymwerking?

1. Het enzym past precies op de voedingsstof
2. Het enzym breekt in twee
3. De voedingsstof breekt in twee
4. Er is slechts één voedingsstof aanwezig

Wat is levenloos?

1. Drijvende vis, steen, wolken
2. blikje cola, tractor, lucht
3. Schedel, drijvende vis, overreden egel
4. blikje cola, libelle, water

Hoe zat het ook alweer?

Zet de onderstaande organisatieniveaus in de juiste volgorde van klein naar groot

biosfeer

ecosysteem

levens-

gemeenschap

populatie

organisme

orgaan

weefsel

molecuul

cel

Sleep de functies naar het juiste orgaanstelsel

Ademhalen

Signalen doorgeven

Voedsel verteren

Stevigheid 

Transport van bloed

Bewegen

Een dijbeen bestaat uit been, kraakbeen, bloedvaten en zenuwen.
Tot hoeveel weefsels en hoeveel organenstelsels behoort een dijbeen?

1. een weefsel en een organenstelsel
2. een weefsel en vier organenstelsels
3. vier weefsels en een organenstelsel
4. vier weefsels en vier organenstelsels

Is de brug van mieren een voorbeeld van een emergente eigenschap?

1. Ja
2. Nee
3. Weet ik niet

wat is een goed voorbeeld van een emergente eigenschap van populaties?

1. sociale interactie
2. lopen
3. voedsel zoeken
4. vliegen

Wanneer behoren 2 individuen tot dezelfde soort?

1. Als ze nakomelingen kunnen krijgen
2. Als ze vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen
3. Als ze heel erg op elkaar lijken
4. Als ze evenveel chromosomen hebben

Leerdoel 1: Beschrijf kort wat de biologie is.

Leerdoel 2: Beschrijf kort wat een levenscyclus inhoudt

Leerdoel 3: Beschrijf kort wat organisatieniveaus zijn en wat dit te maken heeft met emergente eigenschappen