Paragraaf 1 De Verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

De Verlichting

Leerdoel

Aan het einde van de les kunnen jullie uitleggen wat de verlichting is en waarover mensen in de 18e eeuw anders over gingen denken

De verlichting

• Tijdens de wetenschappelijke revolutie van de 17e eeuw waren al veel wetenschappelijke ontdekkingen gedaan
• In de 18e eeuw ging dit nog verder: door je verstand te gebruiken kon de duisternis van bijgeloof en achterlijkheid worden overwonnen! (verlichting)
• Het idee ontstond dat alles met het verstand onderzocht moest worden om zo de wereld beter te begrijpen en te verbeteren (vooruitgangsoptimisme)

Gebruik je verstand!

• Zoals men bij de wetenschappelijke revolutie zelf ging onderzoeken, zo ging men in de 18e eeuw over maatschappelijke dingen rationeel denken
  
  
• Door zelf na denken i.p.v. aan te nemen wat de overheid of kerk zegt konden mensen bijgeloof overwinnen. Het is alsof de mensen voortaan alles veel helderder kunnen zien, daarom wordt deze periode ook wel de verlichting genoemd

Verlichting

In West-Europa en Noord-Amerika ontstond in de 18de eeuw het idee dat door middel van het verstand (de rede) men alles kon begrijpen en verklaren: de Verlichting begint.

Door rationeel denken zou de wereld beter en gelukkiger worden

Ideeën van de Verlichting:

Armoede en ellende waren het gevolg van domheid en onwetendheid
.  -->                                                                                                                         Diderot: Encyclopédie

Rampen zijn het gevolg van menselijk handelen en natuurwetten

• Dus geen straf van God;
  
• God had de aarde geschapen, maar zich er daarna niet mee bemoeid (Voltaire);
  
• Atheïsten geloofden in geen enkele god
  

Verlichting

Volgens verlichte denkers waren alle mensen van nature gelijk

Daarom moesten er mensenrechten komen

En een rechtstaat

Rechten die voor alle mensen golden, zoals vrijheid van godsdienst en meningsuiting

Staat waarin iedereen zich aan de wet moet houden

Vrijheid en gelijkheid

• Alle mensen zijn gelijk, zo dachten de verlichte denkers
  
  
• De standenmaatschappij vonden zij dus niet goed
  
  
• Volgens hen waren er mensenrechten zoals vrijheid die alle mensen moesten hebben
  
  
• In onze tegenwoordige rechtstaat heeft iedereen gelijke rechten

Anders denken over godsdienst

• Tijdens de verlichting dacht men ook na over godsdienst
• Er was niet 1 ware godsdienst en verlichte denkers waren voor meer tolerantie op godsdienstig gebied
• Rampen en epidemieen waren dus NIET (zoals men dacht in de ME) het werk van een (boze) God, maar werden veroorzaakt door natuurwetten.

John Locke

Een koning krijgt zijn macht niet van god, maar van het volk

Als de koning zijn macht misbruikt mag het volk hem afzetten

Anders denken over standen en politiek

• Tijdens de verlichting ontstond het idee dat alle mensen gelijk waren geboren en dus gelijke rechten (mensenrechten) moesten hebben zoals: vrijheid van godsdienst, vrijheid van meningsuiting
• De standensamenleving moest worden afgeschaft en iedereen moest gelijk zijn en zich aan de WET houden (rechtsstaat)
• Onder invloed van deze revolutionaire Ideeën ontstond ook een beweging die de slavernij wilde afschaffen (abolitionisme)

Montesquieu

Absolutisme leidt tot onderdrukking

Het gezag moet gescheiden zijn over drie machten (driemachtenleer)

- Wetgevende macht (parlement)

- Uitvoerende macht  (regering)

- Rechterlijke macht   (rechters)

Politieke denkers: gevaar voor de koning!

• John Locke (filosoof) kwam met de gedachte dat de koning niet de macht kreeg van God, maar van het volk! 
• De Franse filosoof Montesquieu ontwierp een systeem om machtsmisbruik te voorkomen: de driemachtenleer (trias politica). Deze bestond uit de wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechterlijke macht. 
• Jean Jacques Rousseau vond een koning overbodig. Een parlement was voldoende!

A. Wie is de man op de rechter afbeelding?

B. Wat heeft de linker afbeelding met de rechter afbeelding te maken?

D. Wat voor soort macht heeft de persoon rechts?

E. Het volk heeft veel/weinig te vertellen want….

Horen de uitspraken van absolute vorsten of verlichte denkers?

Absolute vorsten

Verlichte denkers

Als bestuurders slecht besturen, moeten ze vervangen worden

Elke staat moet een grondwet hebben

De macht moet verdeeld zijn tussen de regering, het parlement en de rechters

Een koning hoeft zijn besluiten niet uit te leggen

Iedereen moet zich aan de wet houden

Mensen hebben mensenrechten

Koningen hebben hun macht van het volk gekregen

Koningen hebben hun macht van God gekregen

Mensen kregen andere ideeën over godsdienst

1. Oorzaak van de verlichting
2. Gevolg van de verlichting

Zet de uitspraken in de juiste kolom

Een idee vóór de verlichting

Een idee van de verlichte denkers

Alle gebeurtenissen in het leven kun je logisch uitleggen

In Frankrijk moet iedereen een katholiek zijn

God regelt alles wat in het leven van mensen gebeurt

In Frankrijk moeten mensen zelf bepalen wat ze geloven

Waren de verlichters hier voor of tegen?

Verlichters zijn voor

Verlichters zijn tegen

Vrijheid van meningsuiting

Gelijke rechten voor iedereen

Vrijheid van godssdienst

Ongelijkheid

Mensen hadden veel wetenschappelijke ontdekkingen en uitvindingen gedaan

1. Oorzaak van de verlichting
2. Gevolg van de verlichting

Horen de uitspraken van absolute vorsten of verlichte denkers?

Absolute vorsten

Verlichte denkers

Als bestuurders slecht besturen, moeten ze vervangen worden

Elke staat moet een grondwet hebben

De macht moet verdeeld zijn tussen de regering, het parlement en de rechters

Een koning hoeft zijn besluiten niet uit te leggen

Iedereen moet zich aan de wet houden

Mensen hebben mensenrechten

Koningen hebben hun macht van het volk gekregen

Koningen hebben hun macht van God gekregen