4TL Hoofdstuk 5 Hoe werkt de overheid?

• Economie
• Middelbare school
• vmbo lwoo, t
• Leerjaar 4

4TL Hoofdstuk 5 Hoe werkt de overheid?

Collectieve Goederen

Collectieve goederen worden door de overheid gemaakt en zijn voor iedereen beschikbaar.

• Politie.
  
• Brandweer.
• Leger.
• Zorg.
• Infrastructuur, zoals dijken aanleggen en onderhouden.

Waarom doet de overheid dit?

• Voor iedereen belangrijk
• Kwaliteit bewaken
• Apart betalen is niet mogelijk
• Belangrijk dat het voor iedereen toegankelijk is

Particuliere sector

De particuliere sector bestaat uit bedrijven en burgers.

Bedrijven in de particuliere sector streven naar winst.

Marktwerking

Bedrijven concurreren met elkaar

Bedrijven concurreren op prijs, product, service enzovoort

Overheidsdiensten in de particuliere sector

Aanbesteding

Openbaar vervoer

Afval ophalen

De overheid geeft veel geld uit aan collectieve goederen. Voor wie zijn de collectieve goederen bestemd?

1. burgers
2. ambtenaren
3. rijksoverheid
4. rijk, provincie, gemeente

En de overheid is...

1. De particuliere sector
2. De collectieve sector

Wat is marktwerking?

1. Dat de markt in het dorp goed draait.
2. Dat er concurrentie op een markt bestaat en hierdoor de prijzen dalen.
3. Dat er concurrentie op een markt bestaat en hierdoor de prijzen stijgen.
4. Dat bedrijven samenwerken om zoveel mogelijk winst te maken.

Waarom privatiseert de overheid sommige activiteiten?

1. Omdat ze dan minder te hoeven regelen.
2. Omdat het niet haalbaar is om de activiteit in overheidshanden te houden.
3. Omdat ze dan hopen dat de prijzen voor de consumenten omlaag gaan door marktwerking.
4. Alle drie de antwoorden zijn goed.

Planeconomie

Er zijn landen waar de overheid bepaalt wat er geproduceerd wordt, hoeveel, door wie en tegen welke prijs. Van marktwerking is geen sprake. 

Zo’n economie noem je een planeconomie.

China en Cuba waren in het verleden planeconomieën, nu is Noord-Korea dat bijvoorbeeld nog.

Vrije markt Economie

             Vraag en aanbod bepalen volledig de prijs van goederen.                     De overheid grijpt NIET in met regels of wetgeving. 

Er is geen land dat helemaal een vrije markt economie heeft.

 

Sociale markteconomie

• Vraag & aanbod bepaalt de prijs
• De overheid kan wel ingrijpen met wet- en regelgeving.
• Grotendeels marktwerking

Adviesorganen

Instanties die de overheid advies geven:

• Centraal Planbureau (CPB)
• Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)
• Sociaal-Economische Raad (SER)

CPB

Bestudeert de gevolgen van het overheidsbeleid en doet voorspellingen over de economie

CBS

Verzamelt, bewerkt en publiceert cijfers voor de overheid, burgers en bedrijven

SER

Adviseert de regering over sociaal-economische onderwerpen, zoals bijv. pensioenen

Bruto binnenlands product 

BBP: Bruto binnenlands product = de waarde van alle producten die in een land geproduceerd worden

Recessie 

Economische crisis

Wanneer er een economische crisis is, gaan veel bedrijven failliet, of er ontstaat minder vraag naar hun producten. Werknemers kunnen dan werkloos worden.

Wat zijn kenmerken van collectieve voorzieningen?

1. De particuliere sector betaalt de voorzieningen.
2. De overheid betaalt de voorzieningen.

Welke organisatie verzamelt allerlei informatie over onze economie, bijvoorbeeld maandelijks het inflatiecijfer van alle producten in ons land.

1. CBS
2. CPB
3. SER

Wat doet de CBS?

1. Verzameld alleen informatie over de inkomen van de bevolking
2. Geeft advies aan de gezinnen
3. Doet alleen onderzoek naar de verschillen van de gezinnen
4. Verzameld alle informatie over de economie

Wanneer de overheid bepaalt wat er geproduceerd wordt, hoeveel, door wie en tegen welke prijs.

1. Is er sprake van een planeconomie.
2. Is er sprake van een vrijemarkteconomie.
3. Is er sprake van een sociale markt economie.
4. Is er sprake van sociale zekerheid.

Een vrije markt economie is:

1. dat jezelf niet mag bepalen wat je produceert
2. dat je heel veel winst mag maken
3. dat de bedrijven bepalen wat ze produceren
4. hetzelfde als de Europese unie

Heeft Nederland een planeconomie, vrije markt economie of beide?

1. Planeconomie
2. Vrije markt economie
3. Plan & vrije markteconomie
4. Geen van de antwoorden is juist

Wat is economische groei?

1. Groei van de inkomens in een land
2. Groei van de productie in een land
3. Groei van de hoeveelheid geld in een land
4. Groei van het aantal inwoners in een land

Wat is een recessie?

1. Als het bbp twee weken achter elkaar krimpt
2. Als het bbp twee maanden achter elkaar krimpt
3. Als het bbp twee kwartalen achter elkaar krimpt
4. Als het bbp twee jaar achter elkaar krimpt

Planeconomie

Vrijemarkt economie

Sociale markteconomie

De overheid bepaalt het aanbod

Tekorten / slechte kwaliteit

Recht van de sterkste

Weinig wetten en regels

Subsidies en uitkeringen

De sterke helpt de zwakke

Adviesinstelling van de overheid die onderzoekt wat de gevolgen van economische maatregelen kunnen zijn.

Deze instelling adviseert de regering over sociaal-economische onderwerpen zoals werkgelegenheid, lonen, uitkeringen en pensioenen.

Verzamelt allerlei informatie, onder andere over economische veranderingen.

SER

CPB

CBS

Solidariteitsbeginsel

Sociale verzekeringen

Bij de sociale verzekeringen hebben we:

• Werknemersverzekeringen
• Volksverzekeringen

Sociale voorzieningen

Sociaal minimum

Wat is het sociaal minimum? Het sociaal minimum is het bedrag dat u minimaal nodig heeft om van te leven. Dat bedrag is niet voor iedereen hetzelfde.

Verzorgingsstaat

 Nederland wordt een verzorgingsstaat genoemd, omdat het een land is waar veel geld wordt besteed aan onderwijs, gezondheidszorg en uitkeringen.

Voor wie is de sociale zekerheid bedoeld?

1. Voor mensen die in de collectieve sector werken.
2. Voor mensen die solliciteren naar een nieuwe baan.
3. Voor mensen die geen of weinig inkomen hebben.
4. Voor mensen die nog aan het studeren zijn.

Welke uitspraak past bij een werknemersverzekering?
Een werknemersverzekering....

1. wordt betaald uit belastinggeld
2. is gelijk aan het sociaal minimum
3. is voor als je in loondienst werkt.
4. behoort tot de sociale voorzieningen.

Het minimumbedrag dat je volgens de overheid nodig hebt om van te kunnen leven. 

Zo word Nederland, vanwege zijn goede voorzieningen, ook wel genoemd 

Hier zijn uitkeringen onderdeel van 

Sociaal minimum

Verzorgingsstaat 

Sociale zekerheid

Wat is een verzorgingsstaat?

1. Een land waar je verplicht bent voor elkaar te zorgen
2. Een land met veel verzorgingstehuizen
3. Een land met een sociaal minimum
4. Een land met een goede gezondheidszorg

Een sociale voorziening...

1. wordt betaald uit premies
2. is een verzamelnaam voor alle uitkeringen
3. is alleen voor ouderen
4. wordt betaald uit belastinggeld

Directe belastingen

Betaal je rechtstreeks aan de overheid

Loonbelasting

Inkomstenbelasting

Vennootschapsbelasting

Indirecte belastingen

Kostprijs verhogende belastingen

Betaal je niet rechtstreeks aan de overheid

BTW

Accijns

• De onroerendezaaksbelasting
   (OZB) is de belasting die
    gemeenten opleggen aan
    eigenaren van grond, huizen en
    andere gebouwen.

Onroerendezaakbelasting (OZB)

Waarop heft de overheid accijns?

1. benzine, chocola, kleding
2. sigaretten, frisdrank, kleding
3. alcohol, sigaretten, benzine
4. alcohol, medicijnen, benzine

Wat wil de overheid bereiken met subsidies?

1. Dat consumenten meer gebruik gaan maken van bepaalde producten.
2. Dat het milieu verbetert.
3. Dat consumenten minder gebruik gaan maken van bepaalde producten.
4. Dat de overheid een extra inkomstenbron heeft.

Sociale zekerheid

Volksverzekeringen

Werknemersverzekeringen

voorbeelden:

voorbeelden:

voorbeelden:

Sociale verzekeringen

Sociale voorzieningen

WW 

WIA 

AOW

ANW

kinderbijslag

bijstand

Wat is een directe belasting

1. BTW
2. Accijns
3. Vennootschapsbelasting
4. Aardgas opbrengsten

Sociale zekerheid gaat uit van solidariteitsbeginsel, wat is het solidariteitsbeginsel?

1. De sterken helpen de zwakken
2. De zwakken worden niet geholpen
3. Mensen die niet willen werken krijgen geld
4. Als je 67 jaar bent krijg je te maken met het UWV

De miljoenennota is een:

1. Uitkering
2. Toelichting op de financiële begroting
3. Toelichting op de rijksbegroting
4. Een briefje van 1 miljoen euro

Miljoenennota