5.2: Populaties

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 5: Ecologie

Basisstof 2: Populaties

Herhaling

Begrippen Basisstof 1

• ecologie                                                            
• environmental DNA
• levensgemeenschap
• biotische factoren
• abiotische factoren
• soortensamenstelling
• ecosysteem
• biosfeer/systeem aarde
• emergente eigenschappen

Is het tolerantiegebied van een organisme een biotische factor of een abiotische factor?

1. Biotische factor
2. Abiotische factor

Tolerantie voor zout

In de grafiek is de dichtheid van drie verschillende algen weergegeven:

in een rivier, in een riviermonding en in zee 

Welke alg heeft de breedste tolerantie voor zout?

 

1. soort I
2. soort II
3. soort III

BS 5.2

Populaties

Leerdoelen

• Je kunt binnen een ecosysteem vormen van concurrentie en van coöperatie onderscheiden
• Je kunt de dynamiek en het evenwicht in een ecosysteem beschrijven.

Definitie populatie

• Een verzameling individuen van één soort in een bepaald gebied die met elkaar kunnen voortplanten. 

• Relaties tussen soortgenoten gaan altijd om voedsel en/of voortplanting. Hierbij kan samengewerkt worden (coöperatie) of zijn de individuen concurrenten. 

• Een territorium  is een gebied wat verdedigt wordt tegen (vaak)
   andere soortgenoten of vormen van dreiging

Interacties

Binnen een soort (intraspecifiek):

• Concurrentie
• Coöperatie
  

Tussen soorten (interspecifiek):

• Symbiose
  - Mutualisme +/+
  - Commensalisme +/0
  - Parasitisme +/-
• Predatie 

Habitat vs. niche

Intraspecifiek

Binnen soorten

Concurrentie 

Om:
Beschikbaar voedsel
Beschikbare ruimte

Partner voor voortplanting
Etc.

Concurrentie kan leiden tot selectiedruk

Bij sterke concurrentie grote selectiedruk. De best aangepaste aan het milieu hebben dus de grootste overlevingskans.

Gevolg: kleinere genetische variatie > grotere uitstervingskans 

Bedreigde diersoort: jachtluipaarden in Afrika

Coöperatie (samenwerking)

Bescherming
Verdediging
Paarvorming
Voedsel

Interspecifiek

Tussen soorten

Symbiose

Symbiose = langdurig samenleven van individuen van verschillende soorten

Parasitisme

Commensalisme: Boomalg

Gast heeft voordeel (+)
Gastheer heeft geen voordeel of nadeel (0)

Mutualisme is een vorm van symbiose, waarbij allebei de soorten voordeel hebben van de relatie. 

Mutualisme: Korstmos. Alg produceert organische voedingsstoffen, schimmel neemt water en organische stoffen op.

Veranderingen in populatiedichtheid 

Vaak ontstaat er een dynamisch evenwicht als de populatiedichtheid om een bepaalde waarde blijft schommelen. Dit is een vorm van zelfregulatie binnen een ecosysteem. 

Dynamische populatiedichtheid

Factoren die populatiedichtheid beïnvloeden

Dichtheidsafhankelijke factoren leiden tot zelfregulatie in een ecosysteem

Dichtheidsafhankelijke groei

Witte klaver:

meer planten per pot leidt tot kleinere
planten als gevolg van verminderde
beschikbaar van bronnen als
voedingsstoffen en water

Veranderingen in populatiedichtheid

Dichtheidsonafhankelijke factoren zijn bijvoorbeeld een strenge vorst of een bosbrand. (niet afhankelijk van of de populatie dicht op elkaar zit of niet)

Bijensterfte ten gevolge van strenge vorst

Sprinkhanenplaag door gunstige omstandigheden

Populatiegrootte

Dichtheidsafhankelijke en dichtheidsonafhankelijke factoren beïnvloeden: 1:Geboortecijfer, 

2:Sterftecijfer 

3:Immigratie

4:Emigratie 

Draagkracht van een ecosysteem =

De maximale populatiegrootte die over een langere tijd in dat ecosysteem kunnen worden gehandhaafd.

relatie populatiegrootte - draagkracht

• populatiegrootte boven draagkracht (bv. voedsel) leidt tot hoger sterftecijfer (onder kwetsbare dieren) óf lager geboortecijfer (vb. van zelfregulatie)

Exponentiele groei

Geen beperkende factoren

Duurt meestal niet eeuwig

Geeft J-curve

Je krijgt een J-curve bij exponentiële groei en een S-curve bij een begrensde groei.

Populatiegroei J-curve

Overschrijding van de draagkracht en herstel

De dikke rode lijn is de exponetiële groei.

Mogelijke scenario's:

Lijn 1: Herstel tot de aanvankelijke draagkracht
van het ecosysteem (bron is snel aangevuld)

Lijn 2: Herstel naar een nieuwe, lagere
draagkracht (de bron is deels uitgeput).

Lijn 3: Geen herstel, bron is op

Aan de slag

Maken opdr. 18-29

Van Basisstof 2 Thema 5 Ecologie