Democratie en rechtsstaat: vrijheids - en politieke rechten

• Geschiedenis
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 5

Democratie en rechtsstaat

Wat is het verband tussen het ontstaan van vrijheidsrechten en politieke rechten in verschillende historische tijdvakken?

Zie leerdoelen onderaan blz. 11

politieke rechten

• wie heeft er invloed op het bestuur?
• adel - & censuskiesrecht
• actief en passief kiesrecht
• er kan in je mondeling een verband gezocht worden met de directe democratie uit het klassieke Athene.

Vrijheidsrechten

Voorbeelden:

• vrijheid van meningsuiting
• vrijheid van godsdienst

De overheid mag dus NIET zomaar iemand straffen.👨‍⚖️

Plakkaat van Verlathinghe. 1581
Het nieuwe aan het Plakkaat van Verlatinge was de

bewering dat het volk het recht had om een slecht functionerende vorst te vervangen door een

andere.

John Locke(1632–1704) en Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)

Iemand die veel kritiek had op het absolutisme was John Locke:

- tegen standensamenleving

- natuurlijke rechten van de mens

-als de vorst zijn macht misbruikte, mocht

het volk recht in eigen handen nemen.

Rousseau: volkssoevereiniteit

                             Montesquieu

 Door de machten te scheiden, was de kans het grootst dat de rechten en plichten, van zowel de overheid als  de burgers, gerespecteerd werden.

Montesqieu (1689-1755)

Over de geest van de wetten

Filosoof

Staatssystemen

Vrijheid van de burgers en tegengaan van tirannie

Trias politica

Amerikaanse grondwet (1789)

Franse grondwet (1791)

De Franse Grondwet

• De voorrechten van de eerste en tweede stand werden afgeschaft.
  
• Meer mensen mochten stemmen op bestuurders.
  
• De Verklaring van de Rechten van de Mens werd toegevoegd aan de grondwet. Hierin werd bepaald dat alle mensen gelijke rechten hadden.

De roep om meer vrijheid voor mensen op alle terreinen van de samenleving paste bij het rationeel optimisme van het verlichte denken. 

• vrijheid van godsdienst
• vrijheid van meningsuiting en drukpers
• vrijheid van vereniging, vergadering en betoging

vrijheidsrechten gezien als individuele grondrechten en discussie hierover leidden in de achttiende eeuw tot democratische revoluties in Westerse landen: Amerika - Frankrijk

Amerikaanse grondwet (1787)

Weerspiegeling van verschillende Verlichtte ideeën:

Bijvoorbeeld, toepassing van de trias politica. 

- Waarborging grondrechten (voor bepaalde groepen)

Constitutionele monarchie (1791)

Lodewijk XVI tekent in augustus 1791 de Franse grondwet, die door de Nationale Vergadering is gemaakt. De koning moest zich voortaan aan de regels van de grondwet houden:

- rechten en plichte burger

1798: Eerste (Franse) grondwet in Nederland (rechten en plichten); de Staatsregeling

1814: Eerste (Nederlandse) grondwet in Nederland

1848: Grondwet wordt herzien --> Parlementaire democratie

Wat is de kern van het Plakkaat van Verlatinge?

Waarom is het Plakkaat van Verlatinge een
belangrijk document voor de ontwikkeling van het democratisch denken in Nederland?

Waarom had de door Locke geformuleerde natuurrechten een andere kijk op
de relatie tussen vorst en onderdanen tot gevolg?

Waarom staat de Trias Politica van De Montesquieu aan de basis van de
ontwikkeling in de richting van een democratische rechtsstaat?

Leg uit hoe het verlicht denken leidde tot het formuleren van grondrechten.

Wat zijn de kernwaarden die in een grondwet zijn vastgelegd?

Waarom
vormen deze kernwaarden de basis van een rechtsstaat?

Kernwaarden grondwet:

- rechten en plichten burger

- regels regeren

Overheid moet grondrechen burgers respecteren = basis rechtsstaat

Zie schooltv: wat zijn de kenmerken van een rechtsstaat?