1.4

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Havo 4

1.4 In de tijd van pruiken en revoluties

Lesdoelen:

In deze les leer je:

- welke ideeën bestonden over de relatie tussen staat en burgers

- hoe vrijheidsrechten en politieke rechten werden ontwikkeld in de 18e eeuw

4 havo
1.4 In de tijd van pruiken en revoluties.

Denken over staat en onderdanen
Verlichting --> nieuwe opvattingen die nog steeds de basis zijn van onze rechtsstaat en democratie.

Droit divin <--> volkssoevereiniteit

Onderdanen vs. burgers met gelijke rechten 

Rousseau:

Iedereen is bij geboorte gelijk --> gelijke rechten.

Volkssoevereiniteit --> volksvergadering --> algemene wil

Rousseau

4 havo
1.4 In de tijd van pruiken en revoluties.

Denken over staat en onderdanen
Verlichting --> nieuwe opvattingen die nog steeds de basis zijn van onze rechtsstaat en democratie.

Droit divin <--> volkssoevereiniteit

Rousseau:

Iedereen is bij geboorte gelijk --> gelijke rechten.

Volkssoevereiniteit --> volksvergadering --> algemene wil

Rousseau

4 Havo
1.4 In de tijd van pruiken en revoluties.

Denken over staat en onderdanen

Verlichting --> nieuwe opvattingen die nog steeds de basis zijn van onze rechtsstaat en democratie.

Onderdanen vs. burgers met gelijke rechten 

Droit divin <--> volkssoevereiniteit

John Locke:
Vorst of regering heeft macht niet van god,
maar van het volk (volkssoevereiniteit).
Pro rechtsstaat:
Overheid houdt zich aan de wetten. Vorst/overheid 

mag afgezet worden

​

John Locke

4 Havo
1.4 In de tijd van pruiken en revoluties.

Denken over staat en onderdanen

Verlichting --> nieuwe opvattingen die nog steeds de basis zijn van onze rechtsstaat en democratie.

Onderdanen vs. burgers met gelijke rechten 

Droit divin <--> volkssoevereiniteit

Voltaire:
Vóór vorst: 10% is geschikt om te regeren, de rest van het volk is dom.
Scheiding kerk en staat
Vóór godsdienstvrijheid en tolerantie.

​

4 Havo
1.4 In de tijd van pruiken en revoluties.

Denken over staat en onderdanen

Verlichting --> nieuwe opvattingen die nog steeds de basis zijn van onze rechtsstaat en democratie.

Onderdanen vs. burgers met gelijke rechten 

Droit divin <--> volkssoevereiniteit

Montesquieu:
Teveel macht bij één persoon leidt tot corruptie.
Scheiding van de machten: uitvoerende, wetgevende en 

rechtelijke macht.​

Montesquieu

4 Havo
1.4 In de tijd van pruiken en revoluties.

Denken over staat en onderdanen

Verlichting --> nieuwe opvattingen die nog steeds de basis zijn van onze rechtsstaat en democratie.

Onderdanen vs. burgers met gelijke rechten 

Droit divin <--> volkssoevereiniteit

Adam Smith:

Economische vrijheid
Hij vond dat de overheid zich het beste zo min mogelijk kon bemoeien met de economie, want elk mens streefde er volgens hem al naar zijn eigen economische situatie zo goed mogelijk te maken. Dit wordt de vrijemarkteconomie genoemd, die uitgaat van de principes van vraag en aanbod.

Adam Smith

Zet de naam van de Verlichte denker boven zijn pasfoto.

Zet zijn idee onder zijn pasfoto.

Locke

Montesquieu

Rousseau

Voltaire

Deïsme

Koning heeft de macht van het volk

Algemene wil

Trias Politica

1.4 In de tijd van pruiken en revoluties

Denk over staat en onderdanen

Verlichte ideeën uit het buitenland kregen veel invloed in de Republiek.
Verlichte burgers verspreidden de ideeën:

- Genootschappen
--> Maatschappij tot Nut van 't Algemeen-->

Doel: via onderwijs vooroordelen bestrijden.

- Tijdschriften

- Patriottenbeweging (democratische beweging).
leider: Joan Derk van der Capellen tot den Pol schrijft: Aan het volk van Nederland;

- iedereen is vrij en gelijk geboren.
- burgers zijn ware eigenaren van het land--> regering kiezen.

1.4 In de tijd van pruiken en revoluties

Rechten en revoluties

Bataafse revolutie start in 1786: patriottenlegers nemen in Utrecht en andere steden de macht over.
--> Wilhelmina van Pruisen kreeg hulp van haar broer de koning van Pruisen.
- hersteld met een leger het Ancién regime in de Republiek.
Gevolg: duizenden patriotten vluchtten naar Frankrijk.

1789 breekt daar de Franse revolutie uit:

- 26 augustus 1789 stelt de nationale vergadering de Verklaring van de rechten van de mens  en de burger op.
--> uiteindelijk verwerkt in de grondwet 1791:  gebaseerd op de ideeën van Locke, Rousseau, Voltaire, Montesquieu en Smith.

Kijk de video van minuute 11.30 tot min 30

1.4 In de tijd van pruiken en revoluties

Rechten en revoluties

1795 --> terugkeer van de patriotten  met hulp van een Frans leger.
--> Bataafse Republiek:

- Nederlandse verklaring van de Rechten van de Mens en Burger:

Overname van de Franse versie, één beduidend verschil:
Vrijheid van godsdienst is vastgelegd.

De Bataafse Republiek --> democratie

- Gekozen Nationale vergadering nam in 1798 de Staatsregeling Bataafschen Volks aan (1e grondwet):

- burgers recht om de wetgevende vergadering (het parlement) te kiezen/verkiesbaar te stellen --> censuskiesrecht.

- Nederland eenheidsstaat --> centrale overheid hoogste gezag.
--> 1805 Napoleon maakt een einde aan de democratie.

Gebruik de paragrafen 7.1 en 7.3 van het handboek.
Leg een verband tussen het ontstaan van vrijheidsrechten en politieke rechten en de kenmerkende aspecten:
a. rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving (godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen) en
b. de democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussie over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap.