Grammatica: hoofd- en bijzinnen en voegwoorden VWO 2

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Doel van de les

Je weet wat:

a. enkelvoudige en samengestelde zinnen zijn

en

b. wat hoofdzinnen en bijzinnen zijn

en

c. of een samengestelde zin nevenschikkend of onderschikkend is.

Hoofd- en bijzinnen

Grammatica hoofdstuk 4

Enkelvoudige en samengestelde zinnen

Een zin met één persoonsvorm heet een enkelvoudige zin.

Ik heb geen geld op zak.

Een zin met meer dan één persoonsvorm heet een samengestelde zin. Bijvoorbeeld: 

Ik heb nooit mijn geld bij me, want ik gebruik altijd mijn pinpas.

Er zijn hoofdzinnen en bijzinnen. Zie de volgende sheets met meer uitleg.

      

Als in een bijzin het onderwerp en de pv naast elkaar staan, kun je er bijvoorbeeld niet tussen plaatsen. Bij een hoofdzin lukt dat niet.

          Nevenschikkend

De zin bestaat uit 2 hoofdzinnen, maar ook 2 bijzinnen kunnen nevenschikkend verbonden zijn. 

Je herkent ze aan de 

nevenschikkende voegwoorden: 

en, of, maar en want.

Onderschikkende voegwoorden

De zin bestaat uit een hoofdzin met een bijzin erin. De bijzin kan vooraan staan of achteraan staan. 

Je herkent ze aan de 

onderschikkende voegwoorden:

als, aangezien, dat, doordat, hoewel,

mits, nadat, of, omdat, opdat,

terwijl, toen, voordat, zodat, zodra.

Nevenschikkende voegwoorden

en, of, maar en want.

Onderschikkende voegwoorden

als, aangezien, dat, doordat, hoewel,

mits, nadat, of, omdat, opdat,

terwijl, toen, voordat, zodat, zodra.

Hoofdzin / bijzin / nevenschikking / onderschikking:

1. Huygens ontdekte de ringen rond Saturnus en hij vond het slingeruurwerk uit.

2. Hoewel Antoni van Leeuwenhoek bekendstaat als uitvinder van de microscoop, heeft hij het instrument eigenlijk alleen verbeterd.

3.Nederland heeft veel onderzoekers voortgebracht, maar wie was de grootste?

4.Lenzenslijper Baruch Spinoza werd vooral bekend doordat hij ook filosoof was.

5.De docent zegt, dat hij samengestelde zinnen niet moeilijk vindt, maar de leerlingen denken daar anders over.

Nevenschikkende voegwoorden

en, of, maar en want.

Onderschikkende voegwoorden

als, aangezien, dat, doordat, hoewel,

mits, nadat, of, omdat, opdat,

terwijl, toen, voordat, zodat, zodra.

Hoofdzin / bijzin / nevenschikking / onderschikking:

1. Huygens ontdekte de ringen rond Saturnus en hij vond het slingeruurwerk uit.

2. Hoewel Antoni van Leeuwenhoek bekendstaat als uitvinder van de microscoop, heeft hij het instrument eigenlijk alleen verbeterd.

3.Nederland heeft veel onderzoekers voortgebracht, maar wie was de grootste?

4.Lenzenslijper Baruch Spinoza werd vooral bekend doordat hij ook filosoof was.

5.De docent zegt, dat hij samengestelde zinnen niet moeilijk vindt, maar de leerlingen denken daar anders over.

{hoofdzin} + {hoofdzin} ns

{(bijzin) + hoofdzin}, os

{hoofdzin} + {hoofdzin}, ns

{hoofdzin + (bijzin)}, os

{hz + (bz)} + {hz}

Voordat we beginnen... 

enkelvoudige zin

Hoe vind je ook alweer de persoonsvorm?

Even checken... 

Bij een hoofdzin staan onderwerp en persoonsvorm altijd naast elkaar.

1. juist
2. onjuist

Een zin met één persoonsvorm heet een enkelvoudige zin.

1. juist
2. onjuist

Aan de slag!

Geef van de volgende zinnen aan of je te maken hebt met een enkelvoudige of samengestelde zin. 

Opdracht 1: klassikaal

Maak:

Opdracht 2, 3 en 4 op bladzijde 119

          Nevenschikkend

De zin bestaat uit 2 hoofdzinnen, maar ook 2 bijzinnen kunnen nevenschikkend verbonden zijn. 

Je herkent ze aan de 

nevenschikkende voegwoorden: 

en, of, maar en want.

Onderschikkende voegwoorden

De zin bestaat uit een hoofdzin met een bijzin erin. De bijzin kan vooraan staan of achteraan staan. 

Je herkent ze aan de 

onderschikkende voegwoorden:

als, aangezien, dat, doordat, hoewel,

mits, nadat, of, omdat, opdat,

terwijl, toen, voordat, zodat, zodra.

Nog even om te controleren... 

samengestelde zin

In een bijzin staan onderwerp en persoonsvorm nooit naast elkaar.

1. juist
2. onjuist

Grote gezinnen worden zeldzaam, maar er bestaan nog altijd gezinnen met zes of meer kinderen.

1. enkelvoudig
2. samengesteld

Volgens sommige theorieën is de oudste de slimste, maar dat is achterhaald.

1. enkelvoudig
2. samengesteld

Zes studerende kinderen kunnen een behoorlijke kostenpost vormen voor ouders.

1. enkelvoudig
2. samengesteld

Toen de zomervakantie dichterbij kwam, werden sommige leerlingen minder gemotiveerd.

1. H+H
2. H+B
3. B+H

Daniel had zich opnieuw verslapen, omdat hij had zitten gamen tot laat in de avond.

1. H+H
2. H+B
3. B+H

Honderden jongeren stonden in de rij voor het concert, want het optreden van de plaatselijke band was gratis.

1. H+H
2. H+B
3. B+H

Opdracht 3

• Bekijk de uitlegvideo's
• Maak opdracht 2 en 3 op bladzijde 149 in je boek. 

Opdracht 4

Opdracht 4

Eigen zinnen, bijvoorbeeld:

1 De docent zegt / dat hij samengestelde zinnen niet moeilijk vindt, / maar / de leerlingen denken daar anders over.

{hz + (bz)} + {hz}

2 Veel mensen gaan in Zuid-Europa op vakantie, / maar / als je niet van warmte houdt, / kun je beter naar Scandinavië gaan.

{hz} + {(bz) + hz}

3 Jos is gek op surfen, / Janna houdt meer van fietsen / en / Serdar mag het liefst voetballen.

{hz} + {hz} + {hz}

4 Onze trainer weet nog niet / of hij tegen de koploper op de aanval zal spelen / of / dat hij zijn spelers alleen laat verdedigen.

{hz + (bz) + (bz)}

5 Zodra ik uit school kom, / zet ik de verwarming hoger, / want / anders vind ik het te koud in huis.

{(bz) + hz} + {hz}

6 Als je goed je best doet, / haal je vast een goed cijfer, / omdat deze toets niet heel moeilijk is.

{(bz) + hz + (bz)}

Opdracht 4

Eigen zinnen, bijvoorbeeld:

1  De docent zegt / dat hij samengestelde zinnen niet moeilijk vindt, / maar / de leerlingen denken daar anders over. {hz + (bz)} + {hz}

2  Veel mensen gaan in Zuid-Europa op vakantie, / als /je van de warmte houdt, / maar/ anders kun je beter naar Scandinavië gaan. {hz} + {(bz) + hz}

3  Jos is gek op surfen, / Janna houdt meer van fietsen / en / Serdar mag het liefst voetballen. {hz} + {hz} + {hz}

4  Onze trainer weet nog niets over onze opstelling,  /terwijl/ we tegen de koploper van onze divisie moeten spelen / dat/ wordt dan flink verdedigen. {hz + (bz) + (bz)}

5  Zodra ik uit school kom, / zet ik de verwarming hoger, / want / anders vind ik het te koud in huis.

{(bz) + hz} + {hz}

6  Als je goed je best doet, / haal je vast een goed cijfer, / omdat deze toets niet heel moeilijk is.

{(bz) + hz + (bz)}

 Nevenschikkende voegwoorden

De zin bestaat uit 2 hoofdzinnen, maar ook 2 bijzinnen kunnen nevenschikkend verbonden zijn. 

Je herkent ze aan de 

nevenschikkende voegwoorden: 

en, of, maar en want.

Onderschikkende voegwoorden

De zin bestaat uit een hoofdzin met een bijzin erin. De bijzin kan vooraan staan of achteraan staan. 

Je herkent ze aan de 

onderschikkende voegwoorden:

als, aangezien, dat, doordat, hoewel,

mits, nadat, of, omdat, opdat,

terwijl, toen, voordat, zodat, zodra.

Herhaling

Uitleg enkelvoudige en samengestelde zinnen met het leerboek

https://youtu.be/JF9MC1Uxic0

Bekijk dit filmpje.

En kijk je antwoorden na van je huiswerk, zie de bijlage in SOM.

Aan de slag!

Bekijk de video-uitleg op bladzijde 120 en lees de theorie in je boek.

Maak opdracht 1, 2 en 5 

op bladzijde 120 en 121. 

Plaats een foto van je huiswerk op de laatste sheets.

Huiswerk!

Een samengestelde zin kan bestaan uit twee of meer samengevoegde zinnen.

1. juist
2. onjuist

In een hoofdzin passen andere zinsdelen tussen onderwerp en persoonsvorm.

1. juist
2. onjuist

Een zin met meer dan één persoonsvorm heet een samengestelde zin.

1. juist
2. onjuist

Is de les duidelijk zo?

1. Ja
2. Nee
3. Ik heb nog vragen

Toch zou het oudste kind niet willen ruilen met zijn broertjes of zusjes, omdat het zich erg gewaardeerd voelt.

1. enkelvoudig
2. samengesteld

Soms komt een deel van de opvoeding neer op de oudste van het gezin.

1. enkelvoudig
2. samengesteld

In het nieuwe restaurant stond de ober al op ons te wachten en hij begroette ons hartelijk.

1. H+H
2. H+B
3. B+H

Hoewel de oudste thuis weleens de baas kan spelen, wordt hij of zij op school vaak gecorrigeerd.

1. enkelvoudig
2. samengesteld

Als ik jou was, zou ik zeker op tijd komen voor de eerste bijles van de wiskundedocent.

1. H+H
2. H+B
3. B+H

Denk je dat deze nieuwe sport een kans maakt om toegelaten te worden op de Olympische Spelen?

1. H+H
2. H+B
3. B+H