Domein B5 Afweer

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Domein B5 Afweer

Bescherming

Het inwendig en uitwendig milieu van het lichaam is gescheiden door dekweefsel van de huid, de longen en de darmen.

Ziekteverwekkers/pathogenen liggen constant op de loer: schimmels, bacteriën, virussen en parasieten.

De eerste verdedigingslinie

Huid en slijmvliezen (ogen, neus, mond)

Mechanische afweer: traanvocht, speeksel en slijm, goede bacteriën -> fysieke aanpassingen

Chemische afweer: maagsap, zweet, olie -> stoffen

Huid: naast binnendringen ziekteverwekkers, ook bescherming tegen beschadiging, waterverlies en DNA-beschadiging

Binas tabel 84J2+87A

Lichaamsvreemde/

lichaamseigen stoffen

Stoffen of cellen die niet in je lichaam thuishoren -> afweersysteem beschermt je hiertegen

Infectie: het binnendringen van pathogenen (ziekteverwekkers) in je lichaam

• Bacteriën, schimmels en dieren: toxinen
• Schimmels: huid en luchtwegen
• Bacteriën, virussen en eencellige dieren: ook de rest vh lichaam

Virussen

Bevatten DNA of RNA met daaromheen een eiwitmantel (capside).

Ze hebben specifieke gastheercellen nodig om zich voort te planten.

Ziek maken: eiwitverterende enzymen, toxinen laten produceren -> herstelvermogen

Binas tabel 77A t/m D

Bescherming bij planten

• Mechanische afweer: uiterlijke aanpassingen -> haren, stekels, doornen

• Chemische afweer: stofjes -> cafeïne, nicotine

• Indirecte afweer: lokstof voor de natuurlijke vijand van een belager

Het immuunsysteem

Aangeboren afweer: gericht tegen vele verschillende typen ziekteverwekkers + basis voor verworven afweer (alle dieren en planten)

Verworven afweer: het deel dat je gedurende je leven ontwikkelt, gericht tegen één type ziekteverwekker (gewervelde dieren)

Binas tabel 84N

Witte bloedcellen

Fagocyten: aangeboren afweer

Lymfocyten: verworven afweer

Binas 84I

Fagocyten

Granulocyten: fagocytose -> pus

Macrofagen: 

• Vreetcellen
• Door hele lichaam
• Fagocytose, gaat zelf niet dood. 
• Koorts door cytokinen (mediatoren) = snellere afweerreactie

Antibioticum: medicijn dat bacteriële infecties bestrijdt. Binas 94D

APC's

Antigeen: molecuul (vaak eiwitten) dat het immuunsysteem kan activeren

-> Antigeen-presenterende cel

Er zijn niet voldoende fagocyten om alle bacteriën en virussen te kunnen bestrijden, daarom verworven afweer

• Macrofaag wordt APC en presenteert mbv antigeen aan lymfocyten om welke ziekteverwekker het gaat

Lymfocyten

T-lymfocyten: 

• Beenmerg -> Thymus
• Opruimen geïnfecteerde cellen (virus, kanker)

B-lymfocyten: 

• Blijven in beenmerg
• Ziekteverwekkers buiten cellen (vocht) opruimen = antistoffen maken -> ziekteverwekker wordt onschadelijk gemaakt (vaak bacteriën)
• B-geheugencellen

Lymfocyt: één receptoreiwit - antigeen (van één type ziekteverwekker) -> APC

Werking van een antistof (Binas 84K):

Antigeen-antistofcomplex

= Afdekking

Aantasten celmembraan

Fagocytose door macrofagen

Incubatietijd??

Immuniteit

Actief: je maakt zelf antistoffen (en geheugen)

• Besmetting = natuurlijk
• Immunisatie (vaccinatie) = kunstmatig

-> RNA-vaccin: lichaamscellen maken zelf virus-eiwit (antigeen)

Passief: je krijgt antistoffen binnen

• Moeder op kind = natuurlijk (placenta en borstvoeding)
• Antiserum = kunstmatig -> snel, maar geen geheugen

Bloedgroepen

ABO-systeem

• A
• B
• AB = universele ontvanger
• 0 = universele donor

Hemolyse: samenklonteren RBC

Bloedgroepen

Resusfactor

• Resuspositief bloed (Rh+)
• Resusnegatief bloed (Rh-): antiresus = hemolyse

Resuskindje (Rh- moeder en Rh+ kindje)