Lever en galblaas

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

Zorgvragers met aandoeningen aan lever en galblaas

Lever

De lever is het grootste buikorgaan. ongeveer 1.5 kg.

Bloedvaten: vena porta en arterica hepatica.

De lever is een chemische fabriek.

Afvalprodukten verlaten via de ductus hepaticus de lever richting dunne darm.

De lever produceert 500-800 ml gal per 24 uur.

wat is de Latijnse naam voor de lever?

1. pylorus
2. fraxiparine
3. hepar
4. pancreas

Hoe heet letter S?

1. darmader
2. leverslagader
3. leverader
4. poortader

poortader (vena porta) 

arterica hepatica

lever

lobjes

Het bloed dat de .................................. aanvoert is O2 rijk bloed dat vanaf het hart komt. Dit O2 rijke bloed bevat ook cholesterol en afvalstoffen die door de lever moeten worden verwerkt.

Het bloed dat de ............................ aanvoert is afkomstig uit de milt, de pancreas en het maagdarmkanaal.

Na verwerking in de .......................... stroomt het bloed via de leverader weer richting het hart

Circulatie algemeen / positie van de lever

Art. Hepatica

Zuurstofrijk bloed naar lever, aftakking van aorta

Vena Portae

Veneuze bloed vanuit spijsverteringskanaal naar lever.

Zuurstofarm en voedingsstoffenrijk

Vena Hepatica

Monden uit in V.C.I.

Noem functies van de lever

antwoord volgt in volgende slide!

Fysiologie

• Afbreken en omzetten van stoffen. (ontgiften: o.a aminozuren tot ureum, afbreken alcohol, drugs)
• De opslag en afgifte van stoffen (omzetting van glucose in glucogeen en vetzuren in lichaamsvet of verbranding en aminozuren in eiwitten, opslag vitaminen)
• De produktie van stoffen. (produktie van cholesterol: voor aanmaak hormonen en gal, stollingseiwitten)
• Warmte produktie. (warmhouden van het lichaam in rust)

Ligging galblaas, galwegen, lever

De galblaas is een peervormig zakje met maximaal 50 ml inhoud.

De galblaas heeft alleen een opslagfunctie.

Waar gal door wordt gemaakt zie vragen in volgende slides!

1. Gal wordt gemaakt in de galblaas
2. Gal emulgeert vet; het maakt dat vet uit kleinere
bolletjes gaat bestaan

1. beide waar
2. beide nietwaar
3. 1 waar 2 nietwaar
4. 1 nietwaar 2 waar

Gal wordt gemaakt in de...

1. Galblaas
2. Lever
3. Alvleesklier
4. Maag

Waaruit bestaat gal?

antwoord volgt in volgende slide!

Gal:

Water en slijm.

Cholesterol.

Galzouten. (emulgeren vetten)

Bilirubine. (afvalprodukt van rode erytrocyten. Geeft gal de donkere kleur)

Verschijnselen en aandoeningen aan lever en galblaas

• Pijn.
  
• Misselijkheid.
  
• Icterus.
  
• Jeuk.
  
• Afwijkend ontlastingspatroon.
  

Hoe verklaar je deze verschijnselen?

Pijn --> aandoeningen

pijn soms heel specifiek. Galstenen: koliekpijn met bewegingsdrang

pijn na een behandeling of operatie: complicaties?

Misselijkheid (+braken) --> veranderde spijsvertering, bijvoorbeeld obstructie  galwegen. Galstenen kunnen acuut misselijkheid + hevig braken veroorzaken. 

anti-emetica. 

zorg: vraag naar eetlust en observeer voedingstoestand, diëtist voedingsadvies

Icterus Overtollige bilirubine via bloedbaan in gehele lichaam

huid en het oogwit kleuren 

 geel.  symptoom  galwegafsluiting. Rapporteren en arts inschakelen

Jeuk gevolg van geelzucht. verkoelende crèmes of medicatie als Questran®, maar moeilijk te bestrijden

ontlasting afwijkende kleur of substantie --> spijsverteringssappen niet of verminderd aan de darm afgegeven. diarree, stopverfontlasting of vette ontlasting. Meestal ook pijnklachten rapporteren en arts inschakelen

Bij langdurig overmatig alchoholgebruik neemt de lever in omvang toe. de leverfunctie neemt echter steeds verder af. Een van de symptomen bij een falende lever is een gele huidskleur.
Welke van de volgende falende leverfuncties is een verklaring voor het ontstaan van deze gele kleur?

1. de lever kan minder afvalstoffen verwijderen
2. de lever kan minder alchohol afbreken
3. de lever kan minder aminozuren afbreken
4. de lever kan minder glycogeen opslaan

Diagnostiek lever en galblaas

• Bloedonderzoek
  
• MRCP.
  
• ERCP.
  
• Echografie.
  
• CT scan.
  
• Weefselpunctie.
  
• Leverscintigrafie.
  

Uitleg in volgende slides!

ERCP

endoscopische retrograde cholangiopancreaticografie:

via de mond een scoop naar de galwegen gevoerd

de galwegen in beeld

ERCP wordt ook als behandeling ingezet om galstenen te verwijderen of om bij vernauwingen stents te plaatsen

afbeeldingen MRCP

Aandoeningen aan de lever

• levercirrose
• leverontsteking: hepatitis
• leverkanker 

Levercirrose: In een vergevorderd stadium: portale hypertensie, ascitesvocht, cholestase, leverencefalopathie.
Wat betekenen de begrippen die worden veroorzaakt door levercirrose

antwoord

Portale hypertensie: door littekens bij levercirrose van de lever komt er veel druk op de poortader. Door deze hoge druk worden er nieuwe (zwakke) aderen gevormd. Deze gaan buiten de lever om. Zij vervoeren stoffen die dus niet gereinigd zijn door de lever en deze stoffen komen ongefilterd in de ciruculatie terecht. Deze vaten zijn zwak en kunnen daardoor ook gemakkelijk veranderen in varcies..

Ascitesvocht; door de hoge druk kan de lever niet al het vocht in de bloedbaan houden. Vocht lekt in de vrije buikholte.

Cholestase: afsluiting van de galwegen door drukkend littekenweefsel bij levercirrose.

Leverencefalopathie: door de hoge concentratie afvalstoffen zoals ammoniak en eiwittenwordt de hersenfunctie aangetast.

portale hypertensie in volgende slide met afbeelding uitleggen

portale hypertensie

Als alternatieve uitweg voor het bloed (het kan door obstructie niet door de lever), banen zich bloedvaatjes een weg richting cava inferior en superior. voor de bovenste gaat het via de vaten van de slokdarm (oesophagusvarices) voor de onderste holle ader via de vaten van het rectum (aambeien) (soms ook via gebied rond navel)

Hepatitis

Hepatitis komt voor in een virale en een niet-virale vorm

Welke virale vormen van Hepatitis komen het meeste voor?

1. Hepatitis A
2. Hepatitis A en B
3. Hepatitis A, B en C
4. Hepatitis A, B, C en D

Virale Hepatitis

Hepatitis A

Deze leverontsteking wordt overgedragen door voedsel en drinkwater dat besmet is. Hepatitis A geneest vanzelf.

Hepatitis B

Hepatitis B kan een ernstige leverontsteking veroorzaken die vanzelf over kan gaan, maar ook chronisch kan worden. Hepatitis B wordt overgedragen via bloedbloedcontact en via onveilige seks.

Hepatitis C

Hepatitis C is een ernstige leverontsteking die in de meeste gevallen chronisch is. Hepatitis C wordt overgedragen via bloed-bloedcontact

Niet-virale Hepatitis

• Auto-immuun hepatitis
• Alcoholische hepatitis
• NASH (= Niet Alcoholische Steatose Hepatitis)
• Gebruik van sommige medicijnen

Leverkanker

hepatocellulair carcinoom is kwaadaardige tumor die primair vanuit de levercellen ontstaat

levercirrose en chronische hepatitis zijn risicofactoren voor deze vorm van kanker

Wat zijn symptomen van leverkanker?

gewichtsverlies, pijn in de rechterbovenbuik of, bij zorgvragers met levercirrose een plotselinge verslechtering van hun gezondheidstoestand. Soms kan een vreemde massa van buitenaf voelbaar zijn in de leverstreek.

Therapieën bij leveraandoeningen

• leefstijl (bijv bij levercirrose, drankmisbruik, Na bep. bij ascitesvocht)
• medicamenteus (chemo bij kanker - zowel systematisch als lokaal,  antivirale middelen bij hepatitis, RR verlagers bij portale hypertensie)
• afbinden of injecteren varices bij portale hypertensie
• drainage bij ascitesocht
• RFA (radiofrequente ablatie) hierbij wordt in een operatie de tumor aangeprikt en verhit om weefsel te vernietigen. Lasertherapie soortgelijk
• chirurgisch: wigresectie, partiële leverresectie (hemihepatectomie),  levertransplantatie

Noem postoperatieve zorgaspecten na een leveroperatie

antwoord in volgende slide!

postoperatieve zorgaspecten na leveroperatie

• letten op infecties en nabloedingen (reële kans op stollingsstoornissen in verband met de gestoorde leverfuncties)
• drains (wondvocht, gal) en infusen, soms arterielijn
• wondverzorging, pijnbestrijding, vochtbalans, bewustzijn, temperatuur en circulatie 
• subfrenisch abces (abces onder het middenrif, te herkennen aan hoesten, pijnlijke ademhaling en pijn in de schouder)
• psychosociale zorg

Aandoeningen galblaas en galwegen

Galstenen.

Galblaas- en galwegontstekingen.

Tumoren in de galblaas of galwegen

Noem symptomen van galstenen

antwoord in volgende slide

Symptomen bij Galstenen

Koliekpijnen

Misselijk en braken.

Boeren en winderigheid.

Icterus.

Hoge koorts.(cholecystitis = ontsteking galblaas of cholangitis = ontsteking galwegen)

Pancreatitis: indien een steen de Papil van Vater afsluit.

Witte ontlasting.

Donkere urine.

Ontstekingen aan galblaas en galwegen

Een ontsteking van de galblaas, een cholecystitis is vaak het gevolg van galstenen.

Soms kan een ontstoken galblaas perforeren of kan een infiltraat en een abcesholte ontstaan.

Een ontsteking van de galwegen: cholangitis ontstaat door een ingeklemde steen. (ercp)

Tumoren galblaas/galwegen

Een tumor in de galwegen wordt cholangiocarcinoom genoemd

Therapie bij aandoeningen aan galblaas/galwegen

• Bij een acute cholecystitis zal de galblaas binnen 72 uur verwijderd worden, omdat er nog geen complicaties opgetreden zijn. (cholecystectomie a chaud)
• Bij langer bestaande ontstekingen eerst wachten. Structuren zijn door het infiltraat of het abces niet meer te herkennen. (cholecystectomie a froid)
• Laparoscopische cholecystectomie (galblaas verwijderd)
• Laparoscopische cholecystostomie (alleen steentjes verwijderd, evt later ook nog galblaas)
• Open cholecystectomie soms met achterlaten T drain! (indien galwegen geopend zijn)
  
• Analgetica en spasmolyticum.
  
• ERCP

Bij een ERCP (endoscopische retrograde cholangiopancreaticografie) wordt via de mond, keel, slokdarm en maag een scoop naar de galwegen gevoerd. 

Zien hoe de galwegen er van binnen uitzien + als behandeling om galstenen te verwijderen of om stents te plaatsen.

Welke voorbereiding moet een zorgvrager voor een ERCP ondergaan?

1. De zorgvrager moet een vette maaltijd hebben gegeten
2. De zorgvrager moet nuchter zijn

volgende slide filmpje ERCP

postoperatieve zorgaspecten na galblaasoperatie

• vitale functies
• pijn, postoperatieve koliekpijn, bij een laparoscopische operatie pijn bij nek en schouders
• icterus moet langzaam verdwijnen maar kan nog wijzen op een afgeklemde of doorgenomen galweg
• psychische toestand

Ben je op de hoogte van de werking van de lever en de galblaas en de meest voorkomende afwijkingen en hun behandelwijzen?