10. Mens en omgeving

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b, k, t
• Leerjaar 2

Het milieu

Afhankelijk van het milieu

• Voor al onze levensbehoeften zijn we afhankelijk van onze omgeving:
  
  
• voedsel
  
  
• zuurstof
  
  
• drinkwater
  
  
• energie (o.a. fossiele brandstoffen)
  
  
• (bio)grondstoffen
  
  
• een plaats om te recreëren

Voedsel en zuurstof

• Hiervoor zijn we afhankelijk van de groene macht..
  
• .. het plantenrijk ..
• .. de fotosynthese.
  
  
  
• Hoe zat dat ook al weer?

• Met de wortels neemt een plant water op uit de grond
  
  
  
• Het water wordt via de stengels naar de bladeren vervoerd
  
  
  
• Het blad neemt uit de omringende lucht koolstofdioxide (CO2) op.
  Het licht van de zon is de energiebron
  
  
• In de bladgroenkorrels wordt water en CO2 omgezet in glucose en zuurstof.

water uit de grond 

1

water gaat via de stengels naar de bladeren 

2

water en koolstofdioxide worden omgezet in glucose en zuurstof

4

Uit de lucht wordt koolstofdioxide opgenomen

3

De gemaakte zuurstof wordt afgegeven aan de lucht

6

De energie die nodig is wordt geleverd door de zon

5

De glucose die gemaakt wordt dient als energiebron voor de plant. 

Ook kan het als grondstof worden gebruikt voor bouwstoffen voor de plant. 

Een deel wordt als reserve opgeslagen in de wortels.

7

Voedsel en zuurstof

• Hiervoor zijn we afhankelijk van de groene macht..
  
• .. het plantenrijk ..

.. de fotosynthese.

DUS

Hoe zat dat ook al weer?

Wat zijn de grondstoffen voor fotosynthese?

1. water en zonlicht
2. koolstofdioxide en bladgroen
3. zonlicht en bladgroen
4. water en koolstofdioxide

welke stoffen worden gemaakt bij fotosynthese?

1. water en glucose
2. koolstofdioxide en zuurstof
3. glucose en zuurstof
4. water en koolstofdioxide

Wat levert de energie voor fotosynthese?
en
Wat zijn de fabriekjes voor fotosynthese?

1. zonlicht levert de energie en bladgroenkorrels zijn de fabriekjes
2. glucose levert de energie en bladgroenkorrels zijn de fabriekjes
3. glucose levert de energie en de de celkernen zijn de fabriekjes
4. zonlicht levert de energie en de celkernen zijn de fabriekjes

Schrijf alles op wat nodig is voor fotosynthese

Schrijf alles op wat gemaakt wordt bij de fotosynthese

Landbouw opbrengst vergroten
Hoe dan?

Landbouw opbrengsten vergroten

• Planten (en dus ook landbouwgewassen) hebben nodig voor kiemen en groeien .....
• water
• zonlicht
  (sommige zaden kiemen juist alleen in het donker) 
• zuurstof
• mineralen
  
  
• Hiervoor  

bewerkt de boer zijn land door te ploegen en te eggen

besproeit de boer zijn land 

bemest de boer zijn land 

gewassen beschermen

• Een boer moet ook zijn gewassen beschermen tegen plaagdieren.
  
  
  
  
•  Dat is niet selectief, dus ook andere organismen hebben daar schade door.
• Ook de bestrijder zelf lijkt er niet helemaal gerust op.
  
  
  
  
  
•  Door het inzetten van een natuurlijke vijand    

Spuiten met bv insecticiden

Biologisch bestrijden

Opbrengst vergroten

• klassiek veredelen
  
  
  
•  Door steeds door te kweken met de planten die je het best bevallen
• qua opbrengst
• qua verzorging
• qua resistentie
• qua ....
  
  
  
•  Genetische modificatie
  (biotechnologie) 
• DNA toevoegen dat bv antistoffen aanmaakt tegen een ziekteverwekker

• Een verzameling van levensgemeenschappen van planten, dieren en micro-organismen dat een geheel vormt, in evenwicht maar voortdurend in beweging. In deze wisselwerking speelt bovendien ook de niet-levende omgeving een belangrijke rol.
  
  
• de aarde is een ecosysteem
• een oceaan
• maar een bos ook
• en misschien zelfs een enkele boom 
• of het aquarium met guppys op je kamer

Ecosysteem

De sloot - interactieve schoolplaat

Wat vind jij een mooi ecosysteem?
Zoek een mooie afbeelding.

Of een organisme "past" op een bepaalde plaats
hangt af van allerlei factoren. Welke?

Ieder organisme wordt beïnvloed door zijn omgeving

licht

neerslag

lucht

wind

temperatuur

bodem

water

soortgenoten

voedsel

predatoren

nestgelegenheid

ziekteverwekkers

• Invloeden uit de levenloze natuur,
• a-biotische factoren

• invloeden door andere organismen
• biotische factoren

concurenten

Organisatieniveaus

Een individu - 

één olifant, maar ook één amoebe of één gistcel

Een populatie - 

alle individuen van één soort die elkaar tegen kunnen komen.

Een levensgemeenschap - 

de populaties van verschillende soorten in een bepaald gebied.

Een ecosysteem - 

de levensgemeenschap in samenhang met alle aanwezige a-biotische factoren

animatie

Eten en gegeten worden

Voedselrelaties zijn erg belangrijk.

Voedsel is een van eerste levensbehoeften.

De paardenbloem wordt gegeten door het konijn. het konijn wordt gegeten door de hermelijn.

• nog meer 
  
  
• voor de sterke maag 

Een keten met meer schakels

00:50

Producent van voedingstoffen

Planteneter

"vlees"eter

vleeseter van de tweede orde

De echte natuur zit iets gecompliceerder in elkaar

Er is meer dan paardenbloem, konijn en hermelijn

En er zijn dus meerdere voedselketens die bovendien door elkaar heen lopen

Zelf bouwen

ingrijpen?

animatie

(Ecologische) Voetafdruk

• Ieder mens doet een beroep op de aarde voor....
• voedsel
• zuurstof
• energie
• water
• grondstoffen
• ruimte voor ontspanning
  
  
• Je levensstijl bepaalt hoe groot jouw belasting op de aarde is (voetafdruk)
• Rij je een benzine slurpende auto of neem je het openbaar vervoer?
• Ga je  drie keer per jaar met het vliegtuig op vakantie of ga je fietsen in de Ardennen?
• Ben je vegetariër of hamburger-junk?
  
  
• Bepaal jouw voetafdruk 

00:25

Waarvan leven bladluizen?

Duurzaamheid

Duurzaam

Ontwikkeling die voorziet in de behoefte van de huidige generatie zonder afbreuk te doen aan de mogelijkheden van de toekomstige generaties om in behoefte te voorzien.
 

• Een moeilijke definitie, in de praktijk is het gemakkelijker om te beschrijven wat niet duurzaam is.

Door overbemesting, uitputting of bestrijdingsmiddlen wordt landbouwgrond ongeschikt

Veel verpakkingsmateriaal is vervuilend en vaak ook niet afbreekbaar

Traditionele landbouw produceert veel mest en er worden niet selectieve bestrijdingsmiddelen gebruikt

Energie uit fossiele brandstoffen is vervuilend, versterkt het broeikaseffect en raakt een keer op

Veel spullen worden afgedankt terwijl ze nog best goed zijn of gerestaureerd kunnen worden

00:26

Producent van voedingstoffen

Planteneter

"vlees"eter

01:37

Producent van voedingstoffen

Planteneter

"vlees"eter

vleeseter van de tweede orde

vleeseter van de derde orde

vleeseter van de vierde orde

01:52

Een voedselketen begint altijd met

1. een producent
2. een groene plant
3. fotosynthese
4. A, B en C zijn "goed"

Broeikaseffect

animatie

• Het grootste probleem waar de mens op dit moment mee te kampen heeft is de opwarming van de aarde
• Dit komt door het broeikaseffect
• Broeikasgassen zoals CO2 zorgen ervoor dat de gemiddelde temperatuur op aarde stijgt
• gevolgen:
• klimaatverandering
• woestijnvorming
• zeespiegelstijging
• extreem weer
• uitsterven levensvormen
• verminderde biodiversiteit

01:53

Een pijl in een voedselketen betekent

1. eet op
2. wordt gegeten door

Afvalverwerking

De hoeveelheid huishoudelijk afval per inwoner is sinds 1950 verviervoudigd

Wat gooien we dan precies allemaal weg?

Wat doen we ermee?

Steeds "groener"

The ocean cleanup

Kringlopen

koolstof

Deze kennen we eigenlijk wel. Fotosynthese en verbranding.

stikstof

Deze is een stuk ingewikkelder. Maar die hoeven we dan ook niet te kennen.

• "Afval" wordt door de natuur zelf opgeruimd.
• Bacteriën en schimmels
   
• Er zijn twee problemen:
• Soms is de hoeveelheid afval gewoon te groot. het zelfreinigend vermogen schiet dan tekort.
• Veel afval dat wij produceren (plastics) is niet door de natuur af te breken

in een vijver

link