Th 6 Gedrag BS 6.3 - 6.6

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Ethologie

Ethologie/gedragsbiologie: studie naar het gedrag van dieren.

Gedrag

= Alle waarneembare activiteiten van een mens of dier.

bijv.  slapen, geurstoffen uitscheiden, lichaamshouding, geluid maken

Adequaat gedrag

=  gedrag dat goed is aangepast is aan de omstandigheden en zo de overlevingskansen en fitness van een dier vergroten.

bijv. drinken bij dorst, nest bouwen om in te leven.

Gedrag beschrijven

• Gedragselementen: losse gedragingen (voedsel oppakken)
• Gedragsketen: gedragselementen volgen elkaar op in een bepaalde volgorde 
• Gedragssystemen: gedragselementen met een gemeenschappelijk doel. (voedingsgedrag) (voortplantingsgedrag) (verzorgingsgedrag)

Prikkels en motivatie

Interne milieu wil homeostase

• Normwaarden 

Prikkels (intern en extern) bepalen grotendeels motivatie voor gedrag

• Lege maag? --> interesse eten 
• Volle maag? --> interesse eten 

Effectieve handelingen -->

• Verminderen prikkels
  
• Verzwakken motivatie

Periodieke invloeden

Gedrag beïnvloed door hormonen en omgevingsfactoren

Geslachtshormonen beïnvloeden voortplantingsgedrag

Seizoensveranderingen beïnvloeden gedrag (bijv. daglengte en temperatuur bij vogels)

Periodieke invloeden = regelmatige schommelingen in prikkels

BS 4 Beïnvloeden van gedrag

BS 5 Sociaal gedrag 

leerprocessen

• inprenting - in gevoelige periode
• gewenning - reactie op prikkel neemt af
• imitatie - na doen
• proefondervindelijk - trial and error (natuurlijke 
  omstandigheden)
• conditionering - leren door positieve/negatieve
  ervaringen
• inzicht- ervaringen uit het verleden

Sociaal gedrag

Sociaal gedrag is gedrag van soortgenoten naar elkaar. 
Mensen en dieren hebben sociaal gedrag.

Een prikkel of handeling bij sociaal gedrag heet een signaal.

Rangorde

Conflicten kosten energie

Dreiggedrag

Imponeergedrag

Verzoeningsgedrag

• Rangorde, ernstige conflicten voorkomen
  
• Niet elke soortgenoot mee-eens

• Wolven: Tanden, grommen
  
• Bavianen: Zich zo groot mogelijk maken
  
• Conflict voorkomen / oplossen --> zo min mogelijk risico’s nemen

• Staat tegenover het dreiggedrag
  
• Minder-dominante soortgenoot “biedt excuses” aan
• Het tonen van kwetsbare lichaamsgedeelten

Gedragsketen

Baltsgedrag = gedrag voor paring.

Bronst (bij zoogdieren) = periode van paringsbereidheid.

Paringsgedrag = gedrag tijdens de paring.

Broedzorg-> zorg voor nakomelingen door  ouder

Wie is de baas?
Wie wordt gepikt?

1. Dirkje Cootje
2. Froukje Bea
3. Froukje Dirkje
4. Cootje Dirkje

Aangeboren of aangeleerd?

Aangeboren = gedrag dat een dier vertoont zonder dat het dit heeft kunnen leren van een ouder/ ander dier.

Voorbeeld: drinken bij de moeder

Aangeboren gedrag kun je niet afleren.

Aangeleerd = gedrag dat je bijleert gedurende je leven. 

Gedrag is een combinatie van beiden (zowel aangeboren als aangeleerd).

Rolgedrag en rolpatroon

Gedrag dat bij een bepaalde rol hoort = rolpatroon

Gedragsonderzoek

Het observeren van diergedrag kan aan de hand van verschillende methoden.

Focal Animal Sampling (FAS)

 - Eén groep of één individu wordt geobserveerd gedurende een vooraf bepaalde tijdsperiode.

Behaviour Sampling (BS)

 - Je noteert hoe vaak een bepaalde gedraging voorkomt binnen een vooraf bepaalde observatieperiode.

One-Zero Time Sampling

 - Na een periode van ca. 15 seconden noteer je of een bepaald gedrag wel of niet binnen dit gestelde tijdbestek heeft plaatsgevonden.

Opdracht 1 - voorbereiding

• Jullie worden ingedeeld in groepen van 3 of 4 leerlingen
  
• Elke groep bedenkt een eigen naam voor het Diermanagementbureau
  
• Ieder bureau observeert het gedrag van één diersoort
  
•  - De bevindingen schrijven jullie op in een onderzoeksverslag.
  
• Jullie krijgen een handleiding vanuit GaiaZOO om het onderzoek uit te voeren
  

Opdracht 1 - voorbereiding

1. Groepen maken (3/4 leerlingen)
   
2. Samen naam bedenken Diermanagement bureau
   
3. Diersoort kiezen - LET OP: wel een diersoort die in GaiaZOO voorkomt.
   
4. Handleiding doorlezen!!!
   
5. Algemene info over diersoort opzoeken; in verslag beschrijven
   
6. Onderzoeksvraag bedenken en opschrijven in verslag
   
7. Verwachtte resultaat (hypotese) schrijven, dit wordt ook uitgelegd in de handleiding
   

Na het bezoek

Nadat jullie alle gegevens hebben verzameld beginnen jullie aan de verwerkingsfase via een verslag

 

• Resultaten van de observaties (het protocol) verwerken
  
• Conclusies trekken uit de resultaten: Is er gebeurt wat jullie hadden verwacht (hypothese)?
• Discussie over het onderzoek schrijven: Wat ging goed/slecht, had het weer invloed op de dieren…?

 

De uitwerking hiervan schrijven jullie in een groepsverslag.

BS 6.3: maken 32 t/m 40 (NIET 36, 39) 

BS 6.4: maken 43 t/m 53 (NIET 44, 48, 50 )

BS 6.5: maken opdracht 57 t/m 65

(NIET opdr. 62)

BS 6.6: maken opdracht 69 t/m 74 (NIET 72)