5. Ingewikkelde kruisingsschema's (3HA)

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Welkom!

Ga rustig zitten, log alvast in op deze LessonUp.

Leerdoelen

• Aan het eind van de les kun je kruisingsschema's maken van x-chromosomale en co-dominante eigenschappen.

Planning

• Herhalen stof vorige les
• Uitleg: codominantie
• Uitleg: x-chromosomale eigenschappen
• Opdrachten maken 

Herhaling

• Maak een begrippenslang: leg de kaartjes op de juiste volgorde naast elkaar, zodat het begrip en de definitie naast elkaar liggen.
• Je hebt 5 minuten, je mag het in tweetallen doen.
• Laat het controleren als je klaar bent.

De waarneembare eigenschappen van een individu noemen we het ...

1. Genotype
2. Fenotype
3. Chromosomen
4. DNA

Het genotype bestaat altijd uit TWEE letters (allelen), omdat...

1. Eén allel te weinig is om tot uiting te komen.
2. Er één dominant en één recessief allel is.
3. Bij elke celdeling je chromosomen gekopieerd worden.
4. Je van beide ouders chromosomen krijgt die paren vormen.

Een recessief allel komt alleen tot uiting als er géén dominant allel aanwezig is.

1. Juist
2. Onjuist

Donkere vachtkleur (A) is dominant over lichte vachtkleur (a). Wat is het genotype van een cavia met lichte haarkleur?

1. AA
2. Aa
3. aa
4. kun je niet weten

Donkere vachtkleur (A) is dominant over lichte vachtkleur (a). Wat is het genotype van een heterozygote cavia?

1. AA
2. Aa
3. aa
4. kun je niet weten

Donkere vachtkleur (A) is dominant over lichte vachtkleur (a). Welke kleur heeft een heterozygote cavia?

1. donkere vachtkleur
2. lichte vachtkleur
3. tussen licht en donker in
4. kun je niet weten

codominantie

Uitleg: codominantie

• Soms is er niet sprake van een dominant en recessief allel.
• Als twee allelen 'even sterk' zijn, ontstaat een intermediair fenotype (tussenvorm).

• Bij codominantie komen de eigenschappen van beide dominante allelen tot uiting.

Uitleg: codominantie

• Het allel voor witte vachtkleur en het allel voor rode vachtkleur zijn codominant.
•  De gevlekte koe is heterozygoot en heeft een intermediair fenotype

Een bruine hamster wordt gekruist met een witte hamster. Alle nakomelingen zijn lichtgeel. Hoe noem je het lichtgele fenotype?

1. Intermediair
2. Codominant
3. Dominant
4. Recessief

Een bruine hamster wordt gekruist met een witte hamster. Alle nakomelingen zijn lichtgeel. Wat is het genotype van de nakomelingen?

1. Homozygoot
2. Heterozygoot
3. Kun je niet weten

Opdracht: intermediair fenotype

Een bruine hamster wordt gekruist met een witte hamster. Alle nakomelingen zijn lichtgeel. Ze planten zich onderling voort.

1. Stel van deze kruising een kruisingsschema op tot en met de F2. Gebruik hierbij Ab en Aw
2. Welke fenotypen komen voor in de F2 en in welke verhouding?

Opdracht: intermediair fenotype

Een bruine hamster wordt gekruist met een witte hamster. Alle nakomelingen zijn lichtgeel. Ze planten zich onderling voort.

1. Stel van deze kruising een kruisingsschema op tot en met de F2. Gebruik hierbij Ab en Aw
2. Welke fenotypen komen voor in de F2 en in welke verhouding?

Ab = allel voor bruin haar                           P: AbAb x AwAw

Aw = allel voor wit haar

Opdracht: intermediair fenotype

Een bruine hamster wordt gekruist met een witte hamster. Alle nakomelingen zijn lichtgeel. Ze planten zich onderling voort.

1. Stel van deze kruising een kruisingsschema op tot en met de F2. Gebruik hierbij Ab en Aw
2. Welke fenotypen komen voor in de F2 en in welke verhouding?

P:                              AbAb          x           AwAw

geslachtcellen:  Ab  en  Ab              Aw  en  Aw

Ab = bruin haar

Aw = wit haar

	A b	A b
A w	A b A w	A b A w
A w	A b A w	A b A w

Opdracht: intermediair fenotype

Een bruine hamster wordt gekruist met een witte hamster. Alle nakomelingen zijn lichtgeel. Ze planten zich onderling voort.

1. Stel van deze kruising een kruisingsschema op tot en met de F2. Gebruik hierbij Ab en Aw
2. Welke fenotypen komen voor in de F2 en in welke verhouding?

P: AbAb x AwAw

F1: AbAw

Ab = bruin haar

Aw = wit haar

	A b	A w
A b	A b A b	A b A w
A w	A b A w	A w A w

F2:

25% AbAb = bruin

25% AwAw = wit

50% AbAw = lichtgeel

Uitleg: codominantie

• Een gen kan meer dan 2 allelen (varianten) hebben. 
• Als twee allelen 'even sterk' zijn, ontstaat een intermediair fenotype (tussenvorm).
• Bij codominantie komen de eigenschappen van beide dominante allelen tot uiting.

Voorbeeld: bloedgroepen

• Er zijn vier bloedgroepen: A, B, AB en o.
• Deze eigenschap wordt bepaald door één gen, met drie verschillende allelen. Deze coderen voor antigen op je rode bloedcellen.

Twee (I^A en I^B) zijn co-dominant, één (i) is recessief.

Opdracht bloedgroepen

Uitleg: x-chromosomale eigenschappen

• Sommige genen liggen op het X-chromosoom. Deze eigenschappen noemen we dan X-chromosomaal of geslachtsgebonden.
• Bijvoorbeeld: kleurenblindheid (recessieve eigenschap).
• Notatie: X^A en X^a

Uitleg: x-chromosomale eigenschappen

• Sommige genen liggen op het X-chromosoom. Deze eigenschappen noemen we dan X-chromosomaal of geslachtsgebonden.
• Bijvoorbeeld: kleurenblindheid (recessieve eigenschap).
• Notatie: X^A en X^a

Kunnen een vader die kleurenblind is en

een moeder die geen drager is, een 

kleurenblinde dochter krijgen?

Uitleg: x-chromosomale eigenschappen

Uitleg: x-chromosomale eigenschappen

• X-gebonden gen: allel voor zwart en allel voor oranje. 

Aan de slag!

Maak de opdrachten voor les 5.