Formuleren: alles door elkaar - oefenen! 21 januari

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Formuleren

Herhaling en oefening van alle formuleerfouten!

Lesinhoud en lesdoel

- overzicht van alle formuleerfouten

- herhalen aan de hand van voorbeelden

- gevolgd door korte uitleg

Lesdoel: je kan in een zin een formuleerfout herkennen, benoemen en verbeteren

overzicht:

1 dubbelop: 1.1 onjuiste herhaling, 1.2 tautologie, 1.3 pleonasme, 

                          1.4 contaminatie, 1.5 dubbele ontkenning

2 verwijzen: 2.1 onjuist verwijswoord, 2.2 onduidelijk verwijzen

3 incongruentie

4 dat/als-constructie

5 foutieve samentrekking

6 foutieve beknopte bijzin

9 geen symmetrie

Tip: verzin bij elk onderdeel een voorbeeld

1 dubbelop: 1.1 onjuiste herhaling, 1.2 tautologie, 1.3 pleonasme, 

                          1.4 contaminatie, 1.5 dubbele ontkenning

2 verwijzen: 2.1 onjuist verwijswoord, 2.2 onduidelijk verwijzen

3 incongruentie

4 dat/als-constructie

5 foutieve samentrekking

6 foutieve beknopte bijzin

9 geen symmetrie

Slechts een kleine minderheid van de werknemers waren tevreden over de loonafspraken.

1. Contaminatie
2. Incongruentie
3. Foutieve beknopte bijzin
4. Pleonasme

uitleg: incongruentie

Het onderwerp en de persoonsvorm moeten met elkaar 'congrueren' (samenvallen). Als het ow mv is, moet de pv ook in het mv staan (en vice versa).

De media (=mv) vertellen niet altijd de waarheid.

De politie (=ev) staat altijd voor je klaar.

Ik weet zeker dat als ik een nieuwe telefoon krijg, ik super blij zal zijn.

1. Onjuiste herhaling
2. Foutieve samentrekking
3. Foutieve beknopte bijzin
4. dat/ als-constructie

uitleg: dat/als-constructie

We vinden het niet mooi als de woorden 'dat' en 'als/wanneer/indien' naast elkaar staan. Bovendien is het duidelijker als de bijzin niet 'tussengeschoven is, maar achteraan staat. Je kunt dit eenvoudig oplossen door de bijzin te verplaatsen.

1) zoek de 'als-zin' op

2) verplaats deze bijzin naar het einde van de zin

De generaal vertelde dat in iedere vaste standaarduitrusting een zakmes verpakt zit.

1. Contaminatie
2. Tautologie
3. Pleonasme
4. Dubbele ontkenning

uitleg: tautologie/pleonasme

Tautologie: Er wordt twee keer hetzelfde gezegd met verschillende woorden van dezelfde woordsoort (synoniemen).

= altijd en eeuwig

Pleonasme: Een deel van de betekenis van een woord of woordgroep wordt nog eens door een ander woord uitgedrukt. Dat andere woord is meestal van een andere woordsoort.

= ronde cirkel

Aan dat gepraat over wat je gaat doen in de zomervakantie heb ik een hekel aan.

1. Dubbele ontkenning
2. Onjuiste herhaling
3. Pleonasme
4. Contaminatie

Hij vroeg ... om advies.

1. hun
2. hen
3. ze
4. zij

uitleg: verwijzen

Je kunt onduidelijk verwijzen of verwijsfouten maken in:

• het woordgeslacht (m/v/o/mv-de/het/zijn/haar)
  
• hen / hun
  
• het betrekkelijk voornaamwoord (die/dat/wat/wie/welke)
  
• verschil in zaken / personen (die/wie)

De vrouw werd met haar vraag van het kastje in het riet gestuurd.

1. Pleonasme
2. Contaminatie
3. Tautologie
4. Dubbele ontkenning

uitleg: contaminatie

Twee woorden of uitdrukkingen worden verward en ten onrechte vermengd.

Tijdens de crisis komt er heel wat op je pad af.

er komt iets op je af  of

er komt iets op je pad

Na het uitbreken van de brand waren zowel de politie als de brandweer snel ter plaatse.

1. Incongruentie
2. Foutieve samentrekking
3. Foutieve beknopte bijzin
4. Goed

Ben je ervan op de hoogte dat wanneer je meedoet aan de schoolmusical je extra studiepunten krijgt?

1. Contaminatie
2. tautologie
3. dat/als-constructie
4. Goed

Connie denkt dat er niks mis kan gaan, omdat ze haar leerwerk van tevoren goed heeft gepland.

1. Contaminatie
2. Tautologie
3. Pleonasme
4. Dubbele ontkenning

Lisa zei tegen Mieke dat ze haar tas in haar kluisje had laten liggen.

1. Onjuist verwijzen
2. Onduidelijk verwijzen
3. Dat/ als-constructie
4. Goed

De vereniging stuurde een brief naar zijn leden om te vertellen dat het seizoen was afgelast.

1. Onjuist verwijzen
2. Onduidelijk verwijzen
3. Foutieve beknopte bijzin
4. Goed

Het allerleukste ... ik ooit heb meegemaakt is de ontmoeting met de koning van Spanje.

1. dat
2. wat

uitleg: verwijzen

Dat of wat?

dat: als je verwijst naar een het-woord

wat: als je verwijst naar...

... een overtreffende trap
(mooiste/beste/grootste)

... een onbepaald voornaamwoord
(enige, iets, niets, alles)

... een hele zin

Het personage ... ik het leukste vind in de roman van Harry Mulisch is Anton.

1. wat
2. dat
3. die

Je moet in deze laatste periode voorkomen dat je geen onvoldoendes haalt!

1. Onjuiste herhaling
2. Tautologie
3. Pleonasme
4. Dubbele ontkenning

Ik keek gefascineerd naar de koeien in de wei. ... stonden daar rustig te grazen.

1. Zij
2. Ze
3. Hun
4. Hen

Is het correct om met zij in het meervoud naar zaken te verwijzen: Je spullen. Zij liggen in de kast?

Antwoord

Nee. In het meervoud kan zij alleen naar personen verwijzen. Naar niet-personen kan alleen worden verwezen met de onbeklemtoonde vorm ze of met het beklemtoonde die.

Is deze quiz al reeds voorbij?

1. Ja
2. Contaminatie
3. Tautologie
4. Dubbele ontkenning

uitleg: samentrekking

Je mag alleen onderdelen samentrekken met dezelfde:

• vorm /getal (ev/mv)
• betekenis (laten vs uitlaten)
• grammaticale functie (ow/lv, hww/zww)

uitleg: foutief beknopte bijzin

De beknopte bijzin is fout als het samengetrokken onderwerp uit de bijzin niet hetzelfde onderwerp is als het onderwerp uit de hoofdzin. Bijvoorbeeld:

Zingend werden de aardappelen geschild.

Wat is het onderwerp uit de hoofdzin? de aardappelen

Wat is het onderwerp uit de beknopte bijzin? hij/zij?

Is dit hetzelfde? Ja -> Goed / Nee -> Fout

Die dozen worden morgen opgehaald en naar de stort gebracht.

1. Juist
2. Onjuist

getal - betekenis - gramm. functie

Die dozen worden morgen opgehaald en (die dozen worden) naar de stort gebracht.

Kijkend uit het raam viel er een grote vogel van het dak.

1. Onjuiste herhaling
2. Foutieve samentrekking
3. Foutieve beknopte bijzin
4. Goed

Kijkend uit het raam

Terwijl wie uit het raam keek?

De vogel?

De koekjes waren knapperig en de taart zacht.

1. Juist
2. Onjuist - getal
3. Onjuist - betekenis
4. Onjuist - grammaticale functie

Paul is ziek en naar huis gegaan.

1. Juist
2. Onjuist - getal
3. Onjuist - betekenis
4. Onjuist - grammaticale functie

Paul is ziek en naar huis gegaan

• Paul is ziek en (Paul is) naar huis gegaan
• 
  
• Paul: getal, betekenis, functie
• Is: getal, betekenis, FUNCTIE 
• KWW - HWW

Zijn broek kost 80 euro en vind ik niet mooi.

1. Juist
2. Onjuist getal
3. Onjuist betekenis
4. Onjuist grammaticale functie

Zijn broek kost 80 euro en vind ik niet mooi

• 
  

Zijn broek kost 80 euro en (zijn broek) vind ik niet mooi
Zijn broek: getal, betekenis, FUNCTIE
OW - LV

Luid zingend bezorgde de kerstman de cadeautjes.

1. Onjuiste beknopte bijzin
2. Foutieve samentrekking
3. Incongruentie
4. Goed

Ik liet de honden uit en mijn sleutels vallen.

1. Juist
2. Onjuist getal
3. Onjuist betekenis
4. Onjuist grammaticale functie

Ik liet de honden uit en mijn sleutels vallen

• 
  

Ik liet

ik: getal - betekenis - functie

liet: uitlaten (ZWW) - laten (HWW) vallen

Functie

(Betekenis)

geen symmetrie

Als iets symmetrisch is, dan zijn de verschillende onderdelen gelijk. Dat geldt ook voor de taal: als je iets opsomt, moeten alle onderdelen van die opsomming op dezelfde manier geformuleerd worden.

Drie fouten in symmetrie

- getal (enkelvoud/meervoud)

- voornaamwoordelijke aanduiding (pers. vnw = ik/jij/hij/zij/het/wij/jullie/etc)

- grammaticale constructie

geen symmetrie

fout:

De beste manier om je woordenschat te vergroten is veel lezen en een woordenijst te maken.

goed:

De beste manier om je woordenschat te vergroten is veel lezen en een woordenlijst maken.

Geen symmetrie

nogmaals het overzicht:

1 dubbelop: 1.1 onjuiste herhaling, 1.2 tautologie, 1.3 pleonasme, 

                          1.4 contaminatie, 1.5 dubbele ontkenning

2 verwijzen: 2.1 onjuist verwijswoord, 2.2 onduidelijk verwijzen

3 incongruentie

4 dat/als-constructie

5 foutieve samentrekking

6 foutieve beknopte bijzin

9 geen symmetrie

Exitticket

Veel succes!