Poëzie

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Poëzie

Gedurende deze les gaan jullie de verschillende dichtvormen, rijmschema's en termen uit de poëzie leren kennen.

Succes!

Als jullie aan poëzie denken, welke woorden komen er in jullie op?
Schrijf hier enkele woorden waar je direct aan denkt.

Belangrijke termen

Eerst gaan we enkele termen overlopen die belangrijk zijn om de rest van de les te kunnen volgen

Semantische schaal

Schalen waarmee je, na het lezen van een gedicht, je gevoelens kan uiten. 

• Rationele polen (vb: Ik vond dit gedicht origineel/banaal)
• Emotionele polen (vb: Dit gedicht maakt mij blij/triestig)
• Suggestieve polen (vb: Dit gedicht voelt warm/koud)

Rijmschema

Bij gedicht: 

Kijken welke verzen met elkaar rijmen

Verzen die op elkaar rijmen geef je dezelfde letter

Vb rijmschema: AABBA (Verzen 1, 2 en 5 rijmen met elkaar, verzen 3 en 4 ook)

Verschillende rijmschema's

• Gepaard rijm: AABB
• Gekruist rijm: ABAB
• Omarmend rijm: ABBA
• Gebroken rijm: ABCB

Strofe

• Zoals paragraaf in een tekst
• Tussen verschillende strofes: witruimte
•  Specifieke benamingen voor strofenlengtes

Benamingen strofenlengtes

• 2 verzen: distichon
• 3 verzen: terzine
• 4 verzen: kwatrijn
• 5 verzen: quintet
• 6 verzen: sextet
• 7 verzen: septet
• 8 verzen: octaaf

Dichtvormen

Het eerste wat we gaan zien, zijn de dichtvormen. Bij elke dichtvorm gaat er een uitleg staan en een voorbeeld.

Kalligram

• gedicht in vorm van tekening
• geen horizontale regels
• bv: in vorm van huis, kat, zon, ... 

Voorbeelden kalligram

Haiku

• Kort gedicht: 17 lettergrepen
  
• Drie regels
• Regel 1: 5 lettergrepen
• Regel 2: 7 lettergrepen
• Regel 3: 5 lettergrepen

Voorbeelden haiku

Acrostichon

• Naamgedicht
•  Eerste letter van elke regel maakt samen een naam/woord/zin
• Mesostichon: middelste letter van elke regel maakt samen een naam/woord/zin

Voorbeelden acrostichon

Limerick

• 5 regels
• Rijmschema: AABBA
• Regel 1: dier/persoon introduceren met plaatsnaam (niet verplicht)
• Laatste regel: Pointe/uitsmijter

Voorbeelden limerick

Sonnet

• Gedicht van veertien regels
•  Petrarkaans sonnet: twee kwatrijnen, twee terzinnen
• Shakespeare-sonnet: drie kwatrijnen, één distichon
• Soms 15de regel: de coda
• Kan chute/volta bevatten: wijziging in de betekenis

Voorbeelden 

sonnet

Epigram

• Puntdicht
• Puntig, kort gedicht
• Knappe clou
• Bevat vaak een woordspelling 

Voorbeelden epigram

Epitaaf

• Grafschrift
•  Heel kort (meestal 2 zinnetjes)
• Humoristische bedoeling

Voorbeelden epitaaf

Refrein

• Elke strofe eindigt met dezelfde zin 

Retrograde

• Gedicht dat andersom ook te lezen is 

Rondeel

• Gedicht van 8 regels
• Regels 1, 4 en 7 zijn gelijk
• Regels 2 en 8 zijn gelijk 

           Voorbeelden 

rondeel

Van welk gedicht is dit een voorbeeld:

1. Epigram
2. Rondeel
3. Haiku
4. Sonnet

Van welk gedicht is dit een voorbeeld:

1. Epigram
2. Rondeel
3. Haiku
4. Sonnet

Schrijf hieronder een epitaaf.

Soorten rijm

Nu gaan jullie de verschillende soorten rijmen leren kennen.

Volrijm

• Woorden rijmen heel fel op elkaar
• Vb: Hond en wond
• Vb: Vaas en kaas 

Halfrijm

• Woorden rijmen op elkaar maar niet met de laatste letters
• Assonnantie: zelfde klinkers
• Vb: diep en lief
• Alliteratie: zelfde medeklinkers (meestal beginletter)
• Vb: Koddige kater 

Eindrijm

• De rijmklanken staan aan het einde van de versregels 

Binnenrijm

• Binnen één versregel staan meerdere volrijmen 

Middenrijm

• De rijmklanken staan in het midden van twee opeenvolgende versregels (meestal ongeveer onder elkaar) 
• In dit gedicht: loop en hoop

Voorrijm

• Aan het begin van twee opeenvolgende regels staan volrijmen 

Overlooprijm

• Het laatste woord van een versregel rijmt op het eerste woord van de volgende versregel 

Dubbelrijm

• Eindrijm met twee rijmklanken  

Rijk rijm

• Rime riche
•  Rijmklanken hebben identiek dezelfde klank
• Vb: Zierikzee - Overzee
• Vb: Onbewust - Bewust

Van welk rijmvorm is dit een voorbeeld: Liesje leerde Lotje lopen.

1. Volrijm
2. Assonantie
3. Alliteratie
4. Rijk rijm

Van welk rijmvorm is dit een voorbeeld: Door en rood

1. Volrijm
2. Assonantie
3. Alliteratie
4. Rijk rijm

Van welk rijmvorm is dit een voorbeeld: Muis en huis

1. Volrijm
2. Assonantie
3. Alliteratie
4. Rijk rijm

Van welk rijmvorm is dit een voorbeeld:
Mirjam woont in Amsterdam

1. Eindrijm
2. Binnenrijm
3. Middenrijm
4. Voorrijm

Van welk rijmvorm is dit een voorbeeld:
Blinkende toortsen en flonkrend kristal,
Klinkende kelken en jubelgeschal!

1. Eindrijm
2. Binnenrijm
3. Middenrijm
4. Voorrijm

Van welk rijmvorm is dit een voorbeeld:
Gisteren gingen we naar de kamer
Later waren we aan de eettafel

1. Eindrijm
2. Voorrijm
3. Overlooprijm
4. Dubbelrijm

Geef een voorbeeld van een voorrijm.