les 2 periode 3 thema erfelijkheid en evolutie: chromosomen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Overzicht Periode 3

• Thema: Voortplanting en seksualiteit (H4) 
• Thema: Erfelijkheid en Evolutie (H5)

Week 1	Week 2	Week 3	Week 4	Week 5	Week 6	Week 7
de pubertijd een vrouw	een man seks	veilig vrijen zwangerschap	genotype fenotype chromosomen	genen en allelen transcriptie de evolutietheorie	geschiedenis van het leven op aarde DNA-technieken	herhalingsweek

JdW-kijkwijzer

Lesopbouw:

1. VOORAF: Startklaar, Voorkennis activeren
2. INSTRUCTIE: Leerdoelgericht werken, Inclusieve didactiek, Concrete en herkenbare voorbeelden
3. TOEPASSING: Actieve verwerking, Formatief handelen 
4. EVALUATIE: Afsluiting

Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon in het Zakkie 
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Chromebook, JdW-map, etui 

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan het welbevinden van leerlingen. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zitten startklaar en zijn bijvoorbeeld ingelogd in LessonUp en hebben hun JdW-map op tafel.

Genotype 

Leefstijl/omgeving

Beide

Je bent snel zenuwachtig bij proefwerken

Je hebt een gespierd lichaam

Je hebt een tatoeage

Je hebt krullend haar vanaf je geboorte 

Je kunt goed gitaar spelen

Je draagt elke dag lippenstift 

DNA

Celkern

Cel

Chromosoom

      Leerdoelen

1. T1: Je kunt uitleggen hoe elk van de ouders 50% van de chromosomen levert.
2. T1: Je kunt uitleggen dat bij de mensen het geslacht wordt bepaald door de geslachtshormonen.
3. T2: je kunt uitleggen hoe door een geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaan .
4. I

3. Leerdoelgericht werken

De docent geeft het onderwerp, RTTI geformuleerde leerdoelen en de lesopbouw aan. De docent weet de leerdoelen goed te laten aansluiten bij de voorkennis en het (taal)niveau van de leerlingen. Gedurende de les wordt continu een terugkoppeling naar de leerdoelen gemaakt om de mate van beheersing te controleren.

Chromosomen paren

• 23 paren.
• 1 van vader, 1 van moeder. 
• 46 chromosomen.
• Elk paar dezelfde genen soms andere informatie (blauwe/ bruine ogen).

Karyogram:

Elke gewone lichaamscel bevat:

1. 23 Chromosomen
2. 34 Chromosomen
3. 46 Chromosomen
4. 92 Chromosomen

Hoe kun je aan een karyogram zien of iemand een jongen of meisje is?

Informatie op genen verschillen soms

Variatie genen

• In geslachtscellen geen paren. 
• 1 chromosoom per paar doorgegeven.
• Meiose: celdeling van geslachtscellen waarbij chromosomen verdeeld worden. 

Variatie in genotype

• Door geslachtelijke voortplanting.
• Vader 1/2 en moeder 1/2 chromosomen.
• Deel dat vader en moeder doorgeven elke keer anders.
• Toeval!

Verschillende fenotypen door variatie in genotypen 

Waardoor wordt bepaald of iemand een jongen of een meisje wordt?

1. Doordat de moeder een X of Y chromosoom doorgeeft.
2. Doordat de vader een X of Y chromosoom doorgeeft.
3. Dat kiezen ouder voor de geboorte.
4. Dat is niet bekend.

Leg uit waarom broertjes en zusjes er nooit hetzelfde uitzien (uitzondering: eeneiige tweeling).

Hoe kan het dat eeneiige tweelingen er wel (bijna) hetzelfde uitzien? Leg je antwoord uit.

Instructie

Checklist:

• Interactieve uitleg (responsief): wisbordjes, LessonUp check-vragen, Cornell-methode
  
• Meertaligheid functioneel inzetten
  
• Iedereen bij de les betrekken

4. Inclusieve didactiek

De docent past een inclusieve didactiek toe door de interactie, eventueel in de thuistalen, in de klas te stimuleren om tot beter begrip van de lesstof te komen. De docent creëert een contextrijke leeromgeving door actief de culturele achtergronden van leerlingen bij de lesinhoud te betrekken. Hierin is de docent zich bewust van de verschillen in de klas. Door flexibel of heterogeen te differentiëren blijft iedereen bij de les betrokken. Gedurende de les reageert de docent positief en proactief op gedrag en maakt het daarmee makkelijker voor leerlingen om gewenst gedrag te laten zien.

practicum

Checklist:

• Expliciete instructie voor toepassingsopdracht: wat, hoe, hoe lang, klaar?
• Afwisseling in oefentypes 
• Eerst voordoen, daarna begeleidt inoefenen, vervolgens zelfstanding en weer samen (ik, wij, jij, wij)
• Het leren zichtbaar maken
• Differentiëren waar nodig: heterogeen en flexibel

6. Actieve verwerking

De docent maakt expliciet over hoe de leerstof actief verwerkt dient te worden. Hierbij modelleert de docent eerst en laat daarna de leerlingen actief inoefenen. De ondersteuning wordt geleidelijk afgebouwd. De docent zorgt voor afwisseling in oefentypes en maakt gedurende de les het leren zichtbaar. De docent zet bijvoorbeeld in op hardop denken opdrachten en koppelt daar een geïnformeerde vervolgstap aan.

Controlevragen

1. a.
2. b.
3. c.
4. d.

7. Formatief handelen

De docent geeft de leerlingen gedurende de verschillende lesfasen gerichte feedback, feedup en feedforward op de op de inhoud van het werk, de leerstrategie, het gedrag en op zelfsturing. De docent bevraagt leerlingen willekeurig met open vragen. Hierbij stimuleert de docent het kwaliteitsbesef onder leerlingen door bijvoorbeeld leerlingen werk met elkaar te laten vergelijken of uitgewerkte voorbeelden in te zetten.

    Begrippen uit deze les

• paren                 geslachtschromosomen
• varianten van een gen
• geslachtscellen  meiose
• variatie in genotype

Afsluiting

Checklist:

• Zijn de leerdoelen behaald?
• Les in context plaatsen van de periode 
• Het leren en het gedrag samen evalueren
• Vooruitblikken adhv JdW-planner  

8. Afsluiting

De docent controleert in de slotfase van de les of de leerdoelen door alle leerlingen behaald zijn en plaatst de les in de context van de betreffende periode. De docent evalueert samen met de leerlingen het leren en het gedrag en blikt vooruit aan de hand van de JdW-planner.

Schrijf 3 dingen op die
je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je
deze les nog niet zo goed hebt begrepen