4H 7.1 ethologie: onderzoeken van gedrag en 7.2 oorzaken van gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

hoe werkt deze 'les op afstand'

1. zorg ervoor dat je voordat je start de paragrafen hebt gelezen

2. lees de leerdoelen en succescriteria

3. bekijk alle uitlegdia's en uitlegvideo's

4. controleer jezelf door de vragen en oefeningen tussendoor te doen

5. maak aan het einde de verwerkingopdrachten en controleer of je de leerdoelen hebt behaald (voldoe je aan de succescriteria)

6. nog niet behaald = terug naar de stof/ uitlegvideo's en/of zoek hulp

H7 GEDRAG

7.1 leerdoelen

Ik kan

• uitleggen wat gedrag is
• uitleggen hoe je gedrag zo objectief mogelijk onderzoekt
• uitleggen wat een ethogram en een protocol zijn, en hoe je uitleggen hoe gedrag in elkaar zit

succescriteria

• je kunt de definitie van de volgende begrippen uitleggen: ethologie, gedrag, objectief, antropomorfistisch, gedragsysteem, gedragselement, gedragsketen, ethogram, protocol.
  


• je kunt de de leerdoelen aan een ander uitleggen
• je kunt de (examen)vragen over dit onderwerp goed (bijna foutloos) maken

7.1 ethologie

ethologie = gedragsbiologie (onderzoek naar gedrag)

ethologen zijn gedragsbiologen

Hele bekende ethologen:

- Nico Tinbergen

- Konrad Lorenz

- Frans de Waal

ethogram

Gedrag onderzoek je zo objectief mogelijk (dus geen antropomorfistische aanpak = diergedrag beschijven aan de hand van menselijke gevoelens)

Stap 1 - maak een ethogram

Bestuur de diersoort en bekijk welke soorten gedrag hij/zij vertoont (= gedragselementen)

Maak een lijst van de gedragselementen + omschrijving + afkorting.

protocol

Stap 2. Maak een protocol

Observeer het dier/ de dieren.

Je noteert wat het dier doet in een protocol (soort schema). Meerdere varianten mogelijk.

- op het moment zelf

- je filmt het dier en maakt het protocol later

- waarnemingen inspreken en later in protocol zetten

https:

hoe zit gedrag in elkaar?

Gedragsketen = gedragselementen die in een vast patroon voorkomen. 

Gedrag heeft altijd een functie (paringsgedrag, voedselzoekgedrag, territoriumgedrag etc) = gedragssysteem

Gedrag bestaat uit meerdere gedragssystemen.

Een gedragssysteem bestaat uit meerdere gedragsketens.

Een gedragsketen bestaat uit meerdere gedragselementen. 

https:

aan de slag

1. Maak een begrippenlijst van 7.1

3. Maak de opdracht op de volgende dia's.

Controleer of je alle leerdoelen beheerst/ aan alle succescriteria voldoet. Zo niet: opnieuw door de stof/ opdrachten maken/ hulp vragen. 

AAN DE SLAG

Bekijk de presentatie op de volgende dia en oefen met het maken van een protocol (opdracht in de presentatie). Je hebt geen docent tot je beschikking dus probeer niet iedere 5 maar iedere 10 seconden een waarneming te noteren. 

https:

Upload hier een foto van het protocol dat jij hebt gemaakt.

7.2 leerdoelen

Ik kan

• uitleggen wat externe en interne factoren zijn en voorbeelden noemen en herkennen
• uitleggen wat supranormale prikkels zijn en voorbeelden noemen en herkennen

succescriteria

• je kunt de definitie van de volgende begrippen uitleggen: prikkel, externe factoren, interne factoren, motivatie, supranormale prikkel
  


• je kunt de de leerdoelen aan een ander uitleggen
• je kunt de (examen)vragen over dit onderwerp goed (bijna foutloos) maken

oorzaken van gedrag

Gedrag komt tot stand doordat organen (spieren, klieren) door impulsen vanuit het zenuwstelsel in actie komen. Het zenuwstelsel reageert op prikkels, van binnen en buiten het lichaam 

externe factoren of uitwendig prikkels - geur, kleur, geluid etc

interne factoren of  prikkels - hormonen, hongergevoel etc

https:

externe factoren

externe factoren = uitwendige prikkels

sleutelprikkel = uitwendige factor die een voorspelbare gedragsketen uitlokt

respons = reactie

respons op sleutelprikkel is aangeboren

supranormale prikkel

bepaalde sleutelprikkel (vaak de uitvergrote variant van de normale sleutelprikkel) die leidt tot een extra sterke respons

Wat zijn de supernormale prikkels op de foto?

interne factoren

(of inwendige prikkels) zoals..

hormonen of de bloedsuikerspiegel

Motivatie = de bereidheid v/e dier om tot een bepaald gedrag over te gaan

Interne factoren bepalen vaak of een dier gaat reageren op de externe factoren. 

aan de slag

1. Maak een begrippenlijst van 7.2

3. Maak de toetsvragen en kijk deze na.

Controleer of je alle leerdoelen beheerst/ aan alle succescriteria voldoet. Zo niet: opnieuw door de stof/ opdrachten maken/ hulp vragen.