bs 1+2 + 3

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Hoe heb je biologie vorig jaar ervaren?

Examenjaar

PTA doornemen

Periode 1

Bs 1 + 2

Kun je ook te weinig zuurstof hebben?

Verzuring

Je verbrandt meer dan je zuurstof binnen krijgt.

Glucose wordt dan zonder zuurstof omgezet, hierbij ontstaat melkzuur.

Melkzuur hoopt op en veroorzaakt pijn.

Samen opdracht 1 maken

(beetje voorkennis ophalen...)

Stofwisseling (Bs 2)

Totaal aan chemische processen in de cellen van een organisme

Cellen

Opgebouwd uit

organische &

anorganische stoffen

Stof bestaat uit moleculen.

Een molecuul bestaat uit atomen. 

organische stoffen

Bestaan altijd uit koolstof (C) en waterstof (H). Ze bevatten ook vaak zuurstof (O).

Glucose bestaat uit 6 koolstofatomen, 12 waterstofatomen en 6 zuurstofatomen.

eiwit

Is veel groter dan een glucosemolecuul.

Bevat ook stikstofatomen (N).

Vaak zwavel (S) en fosfor (P).

opdracht 2

+- 5 minuten

nieuwe cel

Hoe komt je lichaam aan de materialen voor een nieuwe cel?

Voedsel

Wat gebeurt er met het eten dat je eet?

Hoe komen de stoffen op de plek waar je een nieuwe cel wilt maken?

Vertering

eiwitmoleculen van de hamburger worden in je verteringsstelsel in kleine stukjes geknipt.

Hierdoor kunnen deze stoffen door je bloed worden opgenomen en vervoerd.

Op plaats van bestemming worden de kleine deeltjes weer aan elkaar vastgemaakt, zodat er weer een eiwitmolecuul kan ontstaan.

Assimilatie =

Opbouw van organische moleculen uit kleinere moleculen (kunnen zowel organisch als anorganisch)

Dit kost energie.

Dissimilatie=

afbreken van grote organische moleculen tot kleine moleculen.

Dit levert energie.

Deze energie wordt gebruikt voor verschillende doeleinden.

Assimilatie vs Dissimilatie

Energie

De energie in een verbinding binnen een molecuul noem je chemische energie.

Bij verbranding kan dit worden omgezet in

bewegingsenergie

elektrische energie

warmte

lichtenergie

chemische energie

ATP

Dissimilatie bestaat uit een keten van reacties.

De energie uit verbranding wordt vaak opgeslagen in ATP.

Maak

3+4

Bs 3 Dissimilatie

Verbranding is een voorbeeld van dissimilatie.

Komt energie bij vrij ->vastgelegd in ATP

Dissimilatie vindt continu plaats.

Kan met zuurstof (aeroob) of zonder (anaeroob).

Anaeroob noem je ook wel gisting, hierbij kan melkzuur ontstaan.

Dissimilatie

Vindt plaats in alle organismen.

Ook in planten en kiemende zaden.

Zie practicum (opdr 5 en 6)

Beredeneer wat je verwachting is.

Aerobe dissimilatie glucose

In mitochondriën

Reactievergelijking verbranding glucose:

glucose + zuurstof -> koolstofdioxide + water + energie

Aerobe dissimilatie glucose

In mitochondriën

Reactievergelijking verbranding glucose:

C6H12O6 + 6 O2 -> 6CO2 + 6 H2O + energie

Is fotosynthese een voorbeeld van assimilatie?
Is verbranding een voorbeeld van assimilatie?

1. Fotosynthese wel, verbranding niet
2. Verbranding wel, fotosynthese niet
3. Beide zijn voorbeelden van assimilatie
4. Beide zijn geen voorbeeld van assimilatie

Maak 7 + 8

+- 5 minuten

Anaerobe dissimilatie glucose

Sommige organismen melkzuurgisting:

C6H12O6 -> 2C3H6O3 (melkzuur) + energie

Sommige organismen alcoholgisting:

C6H12O6 -> 2 C2H6O (ethanol) + 2CO2 + energie

dissimilatie vetten/eiwitten

Vetten leveren meer energie dan koolhydraten of eiwitten. 

Eiwitten moeten eerst worden gesplitst in aminozuren. Bij dissimilatie van eiwitten komt ammoniak vrij, dit wordt omgezet in ureum. Dit wordt met urine uitgescheiden. 

Maak: 9 + 10

B4 Stofwisseling in planten

epidermis

dekweefsel: sluit af

cuticula: waterafstotend waslaagje

huidmondjes in bladeren (en groene stengels)

uitwisseling: CO2 en O2

verdamping H2O

parenchym

cellen met relatief dunne celwand

en specifieke functie

blad: spons en pallisade-parenchym bevatten veel bladgroenkorrels (chloroplasten).

functie?

aardappel-parenchym bevat veel zetmeelkorrels, de functie van dit weefsel is?

Vaatbundels

'pijpleidingen' 

van de plant

Houtvaten

Bastvaten

Transport via de stengel

vaatbundels

Houtvat/omHoog

Bastvat/naar Beneden

BINAS 91

van buiten naar binnen

bastvaten (Floëem), 

houtvaten (Xyleem)

wat valt op aan: dikte celwand, grootte cel?

Houtvaten

•  vervoeren water en mineralen 
  

 van wortel naar blad 

•  dikke celwanden
  
• grote openingen (B81A)

water omhoog gepompt door: worteldruk, capillaire werking, verdamping

transport in houtvaten

transport van water en mineralen vanaf wortels omhoog

stuwende kracht door:

• verdamping via huidmondjes zorgt voor zuigkracht
• capillaire werking, doordat het nauwe vaten zijn en het water als een 'draad' omhoog gaat
• worteldruk: nitraat en fosfaat actief opgenomen, hierdoor hogere osmotische waarde, die water uit bodem trekt

Bastvaten

•  vervoeren water en organische stoffen (sacharose) 
  

 van blad naar de rest van de plant

•  dunnere celwanden dan houtvaten
  
• dikkere celwanden dan parenchym

waterdruk door osmose

samenvatting

• De stengel verbindt de wortels met de bladeren
  
• Water (en opgeloste stoffen) moeten van de wortel naar de bladeren
• Voedingsstoffen die gemaakt zij bij de fotosynthese moeten van de bladeren naar de wortels (en andere delen bv. vruchten en zaden)
  
  
• Door de hele plant lopen transportbuisjes
• We noemen dit vaten
• Deze vaten zitten in groepjes bij elkaar ....
• ..... vaatbundels.
  
  
• Het transport gaat dus in twee richtingen
• Van beneden naar boven ....
• ..... water en mineralen via houtvaten
• Van boven naar beneden  ....
• .... glucose en water via bastvaten

bladluizen prikken met hun zuigsnuit in een planten op zoek naar suikers. Verklaar waarom ze aan de onderkant van het blad zitten.