Formuleren: dubbelop

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

dubbelop

Aan het eind van de les...

• ... ken je vijf vormen van dubbelop: onjuiste herhaling, tautologie, pleonasme, contaminatie en dubbele ontkenning;
• ... kun je de vijf vormen van dubbelop herkennen, benoemen en verbeteren;

Onjuiste herhaling

Een kort woordje* wordt ten onrechte twee keer gebruikt.

*voorzetsel of voornaamwoordelijk bijwoord (zoals hierdoor of waarmee)

Onjuiste herhaling

(1) Op zo'n partij als Partij voor de Dieren zou een overtuigd vleeseter niet op moeten stemmen.

Onjuiste herhaling

(2) Het invullen van de belastingaangifte is iets waarmee veel mensen moeite mee hebben.

Hoe zou je de volgende zin verbeteren?
Het invullen van de belastingaangifte is iets waarmee veel mensen moeite mee hebben.

Onjuiste herhaling: let op!

(1) De woorden met en mee zijn varianten van hetzelfde voorzetsel.

Vb. Met de huidige maatregelen om de verspreiding van COVID-19 tegen te gaan, heb ik geen moeite mee.

(2) Als twee keer hetzelfde voorzetsel in een zin staat, is dat niet per se fout.

Vb. Tussen de middag moesten we kiezen tussen wraps en groentesoep.

Tautologie

Er wordt twee keer hetzelfde gezegd met verschillende woorden van dezelfde woordsoort (synoniemen).

(1) Hoewel we de catalogus reeds weken van tevoren al in huis hadden, konden we geen keuze maken uit het enorme aanbod van artikelen.

Hoe zou je de volgende zin verbeteren?
Hoewel we de catalogus reeds weken van tevoren al in huis hadden, konden we geen keuze maken uit het enorme aanbod van artikelen.

Pleonasme

Een deel van de betekenis van een woord of woordgroep wordt nog eens door een ander woord uitgedrukt. Dat andere woord is meestal van een andere woordsoort.

(1) Bij de tandarts kreeg je vroeger een gratis cadeautje na de halfjaarlijkse controle.

Hoe zou je de volgende zin verbeteren?
Bij de tandarts kreeg je vroeger een gratis cadeautje na de halfjaarlijkse controle.

Contaminatie

Twee woorden of uitdrukkingen worden verward en ten onrechte vermengd.

(1) Het maakt voor mij geen enkel verschil uit of ik veel studeer of weinig: ik haal toch wel voldoendes.

(2) Toen mijn moeder de thee omstootte, moest ik helemaal overnieuw beginnen met mijn tekening.

Hoe zou je de volgende zin verbeteren?
Het maakt voor mij geen verschil uit of ik veel studeer of weinig: ik haal toch wel voldoendes.

Dubbele ontkenning

In zinnen met een werkwoord dat al een ontkennend karakter heeft, zoals verbieden of nalaten, wordt soms ten onrechte een tweede ontkenning, zoals niet of geen, toegevoegd.

Dubbele ontkenning

(1) De examenkandidaten deden veel moeite om te voorkomen dat er in hun profielwerkstuk geen spelfouten zouden staan.

Dubbele ontkenning

(2) Minister-president Mark Rutte raadt ons af om in de meivakantie geen reis te boeken.

Hoe zou je de volgende zin verbeteren?
Minister-president Mark Rutte raadt ons af om in de meivakantie geen reis te boeken.

Tijdens deze coronacrisis lees ik graag boeken over de toekomst van de samenleving, zoals bijvoorbeeld '1984' van George Orwell.

1. Contaminatie
2. Correct
3. Pleonasme
4. Tautologie

De import van mondkapjes uit het buitenland is de laatste maanden met meer dan 300 procent gestegen.

1. Contaminatie
2. Correct
3. Pleonasme
4. Tautologie

Die nieuwe sneakers van Nike zijn prachtig, maar ze kosten toch echt veel te duur.

1. Contaminatie
2. Correct
3. Pleonasme
4. Tautologie

Als overheid zijnde ontkomen we er niet aan om de coronamaatregelen wekelijks te evalueren.

1. Contaminatie
2. Correct
3. Pleonasme
4. Tautologie

Ik heb toestemming van de directeur van het verzorgingshuis om mijn oma volgende week te mogen bezoeken.

1. Contaminatie
2. Correct
3. Pleonasme
4. Tautologie

1. Deze trendviewer heeft vroeger vaak rake voorspellingen gedaan, maar kennelijk zat hij er bij het voorspellen van de nieuwste woningtrends klaarblijkelijk behoorlijk naast.

2. Veel ouders verbieden hun studerende kinderen om naast hun studiefinanciëring geen lening af te sluiten bij commerciële banken, want die vragen een veel hogere rente.

3. De voorzitter van de mr stelde als eis dat de directie alle stukken voor de vergadering minimaal één week van tevoren moest aanleveren.

Contaminatie

Dubbele ontkenning

Onjuiste herhaling

Pleonasme

Tautologie

Hoe noteer je de fouten?

1. Deze trendviewer heeft vroeger vaak rake voorspellingen gedaan, maar kennelijk zat hij er bij het voorspellen van de nieuwste woningtrends klaarblijkelijk behoorlijk naast.

Je noteert in je schrift:

1. kennelijk - klaarblijkelijk - tautologie

'kennelijk' of 'klaarblijkelijk' weghalen

Hoe noteer je de fouten?

2. Veel ouders verbieden hun studerende kinderen om naast hun studiefinanciëring geen lening af te sluiten bij commerciële banken, want die vragen een veel hogere rente.

Je noteert in je schrift:

2. verbieden + geen - dubbele ontkenning

'geen' weglaten.  'geen' --> 'een'

nakijken

3 eis + moest 

Verbetering:

De voorzitter van de medezeggenschapsraad stelde als eis dat de directie alle stukken voor de vergadering minimaal één week van tevoren aanleverde.

Of:

De voorzitter van de medezeggenschapsraad vond dat de directie alle stukken voor de vergadering minimaal één week van tevoren moest aanleveren.

nakijken

4 op + op 

Verbetering:

Eigenlijk had op zo’n lange koudeperiode halverwege de maand maart geen enkele natuurijsliefhebber meer gerekend.

nakijken

5 voorkomen + niet – 1.5 dubbele ontkenning

Verbetering:

Gelukkig slaagde de brandweer erin te voorkomen dat de uitslaande brand in de houtzagerij oversloeg naar een naastgelegen winkelcentrum.

Of:

Gelukkig slaagde de brandweer erin ervoor te zorgen dat de uitslaande brand in de houtzagerij niet oversloeg naar een naastgelegen winkelcentrum.

nakijken

6 van + van – 1.1 onjuiste herhaling

7 stomme sufferd – 1.3 pleonasme

8 Plotseling + ineens – 1.2 tautologie

9 je + bedenken – 1.4 contaminatie van ‘bedenken’ en ‘je realiseren’

10 rekenschap houden – 1.4 contaminatie van ‘rekening houden’en ‘rekenschap afleggen’

nakijken

Opdracht 3

1 de normaalste gang van de wereld – 1.4 contaminatie van ‘de normaalste zaak van de wereld’ en ‘de normale gang van zaken’

2 afleren + niet – 1.5 dubbele ontkenning

3 zonk + naar beneden – 1.3 pleonasme

4 weerhouden + niet – 1.5 dubbele ontkenning

5 irriteerde zich – 1.4 contaminatie van ‘irriteren’ en ‘zich ergeren’

nakijken

6 Correct (Ik verzoek u vriendelijk hier enkele ogenblikken op mij te wachten.)

7 pleegt + gewoonlijk – 1.3 pleonasme

8 komt zeldzaam voor – 1.4 contaminatie van ‘komt zelden voor’ en ‘is zeldzaam’

9 aangenaam + genoegen – 1.3 pleonasme

10 Aan + aan – 1.1 onjuiste herhaling

tijd over?

Lees paragraaf 2 : onjuist verwijzen en onduidelijk verwijzen

1) hij/zij/het; hem/haar; zijn/haar?

2) die of dat; deze of dit?

3) hen of hun?

4) dat of wat?

Maak steeds zin 1 en 2 van opdracht 4 t/m 9.

Aan het eind van de les...

• ... ken je vijf vormen van dubbelop: onjuiste herhaling, tautologie, pleonasme, contaminatie en dubbele ontkenning;
• ... kun je de vijf vormen van dubbelop herkennen, benoemen en verbeteren;