Les 5: trachea en uitzuigen

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

uitzuigen 

Tracheostoma

lesdoelen:

Indicaties & complicaties tracheotoemie- en stoma 

canules

spraak 

wet BIG en verzorgen tracheostoma

verzorgen 

rapportage 

wat is een tracheotomie?

Een tracheotomie is het openen van de luchtweg door het insnijden van enkele

kraakbeenringen van de luchtpijp (trachea). Dit gebeurt via een snede in de huid in het midden van de hals, vlak boven het borstbeen. Door deze opening wordt een buisje (tracheacanule)

geplaatst.  De tracheacanule zorgt ervoor dat de snede open blijft en vergemakkelijkt de ademhaling.

belangrijk om te weten:

Bij een tracheotomie blijft er een verbinding bestaan tussen de luchtweg en de voedselweg (slokdarm). 

Ademen via de neus en mond is mogelijk behalve wanneer de zwelling of obstructie de ademweg volledig afsluit. De canule bestaat meestal uit een binnen- en een buitencanule.

De buitencanule wordt op zijn plaats gehouden door een canulebandje om de hals. De binnencanule mag verwijderd worden om deze te reinigen. De buitencanule mag niet verwijderd worden.

redenen voor een tracheotomie

Een tracheotomie is noodzakelijk wanneer de natuurlijke ademweg is verstoord. 

Dit is wanneer de luchtpijp vernauwd of afgesloten is. 

De ingreep wordt vaak acuut gedaan en kan tijdelijk zijn.

 zwelling bij een allergische reactie;

 zwelling van ontstoken weefsel;

 zwelling na operatief ingrijpen in hoofd/halsgebied;

 zwelling of schade na trauma;

 verlamming van één of beide stembanden;

 obstructie door corpus alienum (vreemd voorwerp);

 obstructie door littekenweefsel ten gevolge van decubitus in de luchtpijp, wanneer bij

beademing de ballon rond de tube op weefsel heeft gedrukt;

 (voorlopig-) inoperatieve tumor ter plaatse;

 langdurige beademing.

wat is een tracheostoma?

Het aanleggen van een tracheostoma gebeurt via een operatie (een laryngectomie). Bij een

laryngectomie worden het strottenhoofd en de stembanden verwijderd, meestal ten gevolge van

een tumor op of nabij de stembanden. Tijdens de operatie wordt de luchtpijp naar voren gebogen en ingehecht in de halshuid boven het borstbeen. In de hals ontstaat een opening: de

tracheostoma . De stoma is blijvend

belangrijk om te weten:

• Luchtweg en voedselweg zijn permanent van elkaar gescheiden. Dit kan niet meer worden teruggedraaid. Ademen via de neus en mond is niet meer mogelijk. 

Als de wond is genezen, is een canule meestal niet meer

nodig. Sommige cliënten dragen alleen ’s nachts een canule om krimpen van de stoma tegen te gaan. Als er een canule gedragen wordt, kan deze verwijderd worden voor reiniging. Dit geldt voor de binnen- en de buitencanule. Ze kunnen eenvoudig worden teruggeplaatst.

indicaties 

•Chronische ziekten zoals bv MS 

 zwelling bij een allergische reactie

• zwelling van ontstoken weefsel

• zwelling na een operatie in het hoofd/halsgebied

• zwelling of schade na trauma

• verlamming van één of beide stembanden

• obstructie door een vreemd voorwerp

• obstructie door littekenweefsel in de luchtpijp

• obstructie door een tumor die (nog) niet operatief verwijderd kan worden

• langdurige beademing.

waarom een cuff:   om longen te beschermen tegen vocht van buitenaf. \

of

Soms is het niet mogelijk te beademen met een ‘gewone’ canule. Er verdwijnt dan te veel lucht naar de mond, waardoor er te weinig in de longen komt. Dan is een canule met een cuff de oplossing. Een cuff is een ballon. Als die is opgeblazen, is de luchtweg naar de keelholte afgesloten. De ademhaling gaat alleen nog maar naar de longen. Praten is niet mogelijk, omdat er geen lucht uit de longen naar de stembanden kan.

Als u het slijm weer goed kunt ophoesten, kunt u een tracheacanule krijgen

zonder cuff. Als u een tracheacanule zonder cuff hebt, kunt u spreken met

behulp van een spreekklep (= spraakcanule). Dit is een soort dopje met

een klepje waardoor u adem kunt halen, maar ook kunt praten.

een cuff  

• Een cuff is een ballonnetje rondom het einde van de canule die geheel door de trachea wordt omsloten. Dit beschermt de patiënt tegen verslikken (voeding of speeksel). Dit kan gebeuren als er een verminderde of slechte slikfunctie aanwezig is. Een gecuffte canule is dus nodig tijdens beademen of bij slikproblematiek
• geen valse lucht lekken, lucht kan alleen naar de longen 

kunstneus

Kunstneus

Bij een normale ademhaling bevochtigt het slijmvlies van de neus de lucht die binnenkomt. Bij een tracheostoma komt de lucht niet langs de neus en komt er relatief dr​oge lucht binnen. Daardoor is de kans op een luchtweginfectie en opgedroogd slijm groter. Om deze en andere problemen te voorkomen, kan de patiënt een 'kunstneus' gebruiken. Dit een een soort bevochtigingsfilter.

canule 

binnen & 

buiten 

canule

Een canule is een kunststof of metalen buisje, dat via de tracheotomie of de tracheostoma rechtstreeks in de luchtpijp geplaatst wordt.

De canule bestaat uit een binnen- en een buitencanule. De buitencanule blijft in de luchtpijp. De binnencanule kan worden verwijderd, schoongemaakt en teruggeplaatst. De buitencanule is aan de hals bevestigd met een plaatje, dat flens genoemd wordt. Onder de flens beschermt een metalline splitgaas de huid. De canule wordt met een bandje om de hals bevestigd.

praten

Bij een tracheotomie stroomt de uitgeademde lucht niet langs de stembanden maar door de canule. Daardoor kan de cliënt niet meer praten en maakt hij ook geen geluid bij lachen of huilen. Door bij uitademing de canule af te sluiten met een spraakklepje of een vinger gaat de luchtstroom weer omhoog via de stembanden naar de mond- en keelholte en is er weer spraak mogelijk.

Bij een tracheostoma zijn de stembanden verwijderd en is spreken niet mogelijk. De cliënt kan leren via de slokdarm te spreken, soms kan een stemprothese worden aangebracht. Er zijn ook elektronische spraakhulpmiddelen.

logopedie in consult 

complicaties die kunnen optreden

• de canule, de flens of het splitgaas

• het ontbreken van de functies van de bovenste luchtwegen

• taai slijm ; VERNEVELEN 

• slechte hoestfunctie

• dun slijm of veel slijm door een infectieziekte, zoals verkoudheid = DROGE LUCHT 

• verslikken.

wat kun je doen als het sputum taai is bij een zorgvrager met tracheostoma?

verzorgen tracheostoma is een

risico volle handeling

voorbehouden handeling

Verzorgen van een tracheotomie of tracheostoma is een risicovolle handeling. 

kun je iemand met een tracheostoma reanimeren??

Ja

Nee

kun je iemand met een tracheo stoma zuurstof toedienen??

ja

ne

kan iemand met een tracheostoma zwemmen??

ja

nee

oppervlakkig uitzuigen mond en keelholte 

wat valt onder bovenste luchtwegen?

neus, mond en keelholte. 

Bovenste luchtweg zijn bekleed met slijmvlies en produceren slijm = sputum.  

onderste luchtwegen 

luchtpijp, bronchieen, longen

wat kun je evt. uitzuigen??

maaginhoud , bloed , vocht , sputum, slijm 

indicaties 

Het kan nodig zijn om de neus-, mond- en keelholte uit te zuigen als de cliënt zelf niet, of niet goed genoeg, kan ophoesten of uitspugen. Dit kan komen doordat de cliënt:

slikproblemen heeft

• uitgeput is

• een laag bewustzijn heeft

• een longaandoening heeft.

contra indicaties 

• verdenking van of aangetoonde schedelfracturen

• verhoogd risico op neus- en keelbloedingen.

oppervlakkig uitzuigen 

• via neus of mond 
• bij mond sneller braakneigingen 
• uitzuigen ook bij tracheotomie 

nadeel van uitzuigen? 

nadeel;

meer slijm en sputum productie 

bij wie gebruiken ? 

palliatieve zorg 

wat zijn risico's of complicaties bij uitzuigen??

• De cliënt kan erg benauwd worden door ademtekort en angst.

• De cliënt kan zuurstoftekort krijgen doordat met het slijm ook zuurstof wordt weggezogen.

• De slijmvliezen kunnen beschadigd raken, waardoor bloedingen kunnen optreden. Bij cliënten die bloedverdunners gebruiken, is dit risico groter.

• De nervus vagus kan geprikkeld worden. Dit is een zenuw die de ademhaling, de spijsvertering en de werking van het hart beïnvloedt. Door de prikkeling van de nervus vagus kunnen problemen ontstaan:

a. hoestbui

b. braakneigingen of braken

c. bradycardie, dat wil zeggen een polsfrequentie van minder dan 60 seconden per minuut.

oppervlakkig uitzuigen is een

voorbehouden handeling

risico volle handeling

Uitzuigen van de bovenste luchtwegen is een risicovolle handeling

uitzuig katheter

uitzuig apparaat