5V les 5 NOVA H10.3 esters

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

5VWO Les 5 H10.3

esters

VOORBEREIDING:

1. stencil met opdracht 1 kopiëren

2. vooraf als huiswerk noteren in Magister:

meenemen naar de les:

- boek B

- Binas

- begrippennetwerk dat is uitgedeeld aan het begin van H8

Deze les

• DEMO ester maken
• Uitleg naamgeving esters
• Maken 

                H10.1 opgave 6
                H10.3 opgave 21a + 22a + 25ab + 29

Leerdoelen

• Je kunt de structuurformule tekenen van een ester
• Je kunt de systematische naam geven van een ester
• Je kunt de vorming van een ester (condensatiereactie) weergeven in een reactievergelijking in structuurformules

DEMO Ester maken

Esters zijn natuurlijke geur- en smaakstoffen van bloemen en fruit. We kunnen ze namaken en toevoegen aan producten

ester maken = condensatiereactie

condensatiereactie =

twee moleculen reageren onder afsplitsing van een klein molecuul (meestal H2O)

Condensatiereacties treden op bij

alcohol + carbonzuur                                amine + carbonzuur

ESTERS

AMIDEN

+

+

Voeg de condensatiereacties toe aan je begrippennetwerk

Naamgeving esters

Voorbeeld:    ethaanzuur  + methanol                              ester:

hoofdketen lijkt op

          

Hoe heet dit ion?

CH3COO-

Naamgeving esters

Voorbeeld:    ethaanzuur  + methanol                              ester:

hoofdketen     zijgroep:

 -ethanoaat

          

Hoe heet een zijgroep met de lengte van 1 C?

Naamgeving esters

Voorbeeld:    ethaanzuur  + methanol                              ester:

hoofdketen     zijgroep:

 -ethanoaat    methyl-

          

In de juiste volgorde:

methylethanoaat

Naamgeving esters                    onthoud

Voorbeeld:    ethaanzuur  + methanol                        methylethanoaat

• De zuurrest krijgt de stamnaam met de uitgang -oaat.
  
• De alcoholrest krijgt het voorvoegsel alkyl- ("alk" = stamnaam C-keten)

Wat is de naam van deze ester?

ethanol   + butaanzuur   < = >   ......................................   + water

De eenvoudigste esters zijn alkylalkanoaten. Ze zijn afgeleid van een alkanol en een alkaanzuur. 

ethanol  + butaanzuur   < = >   ethylbutanoaat   + water

alkanol   + alkaanzuur   < = >    alkylalkanoaat  + water

"alk" = stamnaam 

         = lengte C-keten

DEMO Ester: resultaat

De vorming van een ester is een evenwicht. We "bevriezen" het evenwicht door het mengsel uit te gieten op ijs. Verklaar dat er nu twee lagen ontstaan.

DEMO Ester: resultaat

Waar ruikt onze ester naar?

En de andere esters in de flesjes?

Interne ester (opgave 29)

• Sommige esters ontstaan door een interne condensatiereactie (in één molecuul).
• Voorbeeld: uit 4-hydroxybutaanzuur 

Interne ester

uit welke beginstof is deze ester gemaakt?

Teken de structuurformule en geef daarna de naam.

Hoe herken je de stoffen waaruit een ester is ontstaan?

1. herken de ester
2. "knip" de ester
3. ene kant was zuur, met C=O
4. andere kant was alcohol
5. vul aan met -H en -OH

Uit welke stoffen is deze ester ontstaan?

Uit welke stoffen is deze ester ontstaan?

Eigen werk

Bestudeer H10.1 voorbeeldopdracht 2 (blz 20) en de systematische naamgeving van esters en amiden (blz 17)

Maak H10.1 opgave 6 

Bestudeer H10.3 voorbeeldopdracht 6 (blz 38) en de uitleg van condensatiereacties/estervorming (blz 35 + 36)

Maken en nakijken H10.3 opgave 21a + 22a + 25ab + 29