5.2 ontdekkers van nieuwe werelden & 5.1: Renaissance en humanisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Uitleg

In de middeleeuwen was het wereldbeeld beperkt. De drie bekende continenten waren Europa, Azië en Afrika. De Hereford Mappa Mundi is gemaakt rond 1250. 

De Arabische geograaf

Muhammed al-Idrisi maakte 

in 1154 deze kaart --> 

Traditioneel middeleeuws wereldbeeld

Het wereldbeeld van de middeleeuwen

Spanje

• 1492, Columbus ontdekt India...denkt hij

HIj maakt gebruikt van de kaart van Toscanelli en het kompas

De kaart van Toscanelli

1488: Bartolomeus Diaz rondde de Kaap

1492: Vasco da Gama bereikt Westkust van India.

De Portugezen bezetten kustplaatsten en eilanden en verstekten deze met forten en soldaten: Factorijen!

En dreven handel met de Inheemse bevolking.

Spanje volgt Portugal: vraag 3

Verdrag van Tordesillas 

Zowel Portugal als Spanja ondernamen ontdekkingsreizen richting het 'westen'. Om grote oorlog te voorkomen verdelen ze de ontdekte gebieden in het Verdrag van Tordesillas.

Verdrag van Tordesillas.

• In 1494 maken Spanje en Portugal afspraken: het Verdrag van Tordesillas.
• Zij verdeelde de wereld in tweeën: alles ten westen van de Kaapverdische eilanden was voor Spanje, alles ten Oosten voor Portugal. 

Ondergang van de Azteken

• Verarmde Spaanse adel ging hun geluk zoeken in Amerika.
• Deze conquistadores trokken gewapend de binnenlanden in.
• In 1519 drong Hernan Cortes het gebied van de Azteken binnen.
• De Azteken waren een hoogontwikkelde cultuur in oppermachtig in Midden- Amerika, ze hadden bijvoorbeeld al grote steden en hadden een bloeiende economie.

Europese expansie

• Steeds meer avonturiers (conquistadores) trekken naar Midden- en Zuid Amerika
• Op zoek naar roem, rijkdom en grondgebied

Gevolg: Ondergang van het rijk van de Azteken en de Inca's

De ondergang van de Azteken

• De conquistadores sloten bondgenootschappen met vijanden van de Azteken.

• De Azteken legden het af tegen de vuurwapen van de Spanjaarden.

• Hun pijlen waren niet opgewassen tegen de ijzeren harnassen.

De ondergang van de Azteken

• Maar het grootste gevaar voor de Azteken waren de Europese ziekten die de Spanjaarden meenamen.

Ook al waren de Azteken ver in de meerderheid, na twee jaar vechten gaven de Azteken zich over.

De Las Casas

Bartolomé de Las Casas (1484-1566)

Kritiek op behandeling van de indianen
- Indianen zijn mensen
- geen uitbuiting / mishandeling.

'Zwarten' worden niet gezien als mensen dus zij worden de             nieuwe slaven

Examenvraag

In 1552 publiceerde de Spaanse priester Bartolomé de las Casas zijn boek Beknopt verslag van de vernietiging van West-Indië, waarin hij de behandeling van de inheemse volkeren van Amerika door de Spaanse veroveraars veroordeelde. De las Casas was de eerste bisschop van Chiapas, in het zuiden van Mexico.

Leg uit dat de opvatting van De las Casas verklaard kan worden vanuit zijn achtergrond. (2p)

De Trans-Atlantische slavenhandel 

Trans-Atlantische slavenhandel/driehoekshandel

Renaissance; opdracht 2

Renaissance kunst

Ontwikkeling kunst tijdens de Renaissance.

For example:

welk voorwerp is dit? Hoe werkt het? en wat was het belang ervan?

Renaissance

renaissance

a. veranderingen op artistiek gebied = renaissance

b. veranderingen op het gebied van de wetenschap en de         filosofie = humanisme

c. veranderingen op godsdienstig gebied = reformatie

Sint Pieter in Rome (1506 -1626)

Humanisme 

Humanus (menselijkheid)

Humanisme: een levensbeschouwing die mensen voorop stelt en uitgaat van de waarde van mensen. Het humanisme streeft naar het goede doen, rechtvaardigheid en het gebruik van je verstand.  Nadenken, argumenteren, redeneren en onderzoeken.

Ook veranderingen in het denken:

Renaissance 

- Tijdsbepaling

- terugkijken naar de oudheid

- Cultureel

Humanisme

- Nieuwe levenshouding 

- Nadenken, redeneren en onderzoeken

- Wetenschappelijk

Het humanisme is een nieuwe manier van denken/levenshouding die voorkwam in de renaissance 

Renaissance (wedergeboorte)

• Literatuur
• Architectuur 
• Kunst

Humanisme

• Wetenschap
• Bijbelgeschriften
• Carpe diem

Humanisme

Door de boekdrukkunst  verspreidde het humanisme zich buiten Italië. 

Erasmus van Rotterdam streefde naar een zuivering van het christendom.

Desiderius Erasmus

Drukpers

Haarlem

1440

De drukpers

Om zijn eigen bekendheid te vergroten, bedient hij zich van alle communicatiemiddelen die hem ten dienste staan, met name van de boekdrukkunst. Erasmus' roem is ondenkbaar zonder dit instrument, dat in impact vergelijkbaar is met ons Internet. Dankzij de drukpers wordt Erasmus de alom gevraagde deskundige die over van alles zijn mening moet geven, waardoor met name bij de elite van de wetenschap bekend raakt. 

Erasmus van Rotterdam

-Erasmus was in zijn tijd een van de grootst geleerden.

-Erasmus was een humanist.

- Erasmus vertaalde de Bijbel en vond veel fouten in de oude versie. 

- Erasmus was een van de eersten die kritiek had op de katholieke kerk.

-  Humanisten: Geleerden die de klassieke cultuur en literatuur bestudeerden en imiteerden. 

'Momento Mori'

• In de Middeleeuwen waren de meeste mensen in Europa christenen
  

•  Leven na de dood - Mensen waren van nature zondig
• Zonde = Wat God verboden heeft: Stelen of liegen
• Biechten en goede daden zouden zonden weer goedmaken: Zorgen voor arme en zieke mensen
• Gedenk te sterven --> Hemel of Hel

Carpe Diem

Mens- en wereldbeeld

Pluk de dag

Erasmus 

https://schooltv.nl/video/erasmus-erasmus-wilde-weten-hoe-het-christendom-en-de-kerk-begonnen-waren/#q=erasmus

opdracht 4 & 5

Vesalius ontdekte dat de ideeen van de oud-Griekse Galenus fouten bevatten, doordat hij dieren had ontleed, in plaats van mensen. Door menselijke lichamen te onderzoeken kon hij deze fouten corrigeren en bracht hij zijn boek Humani Fabrica uit. 

Empirisme

experimenteren en waarnemen levert zuivere kennis op

Wetenschappers:

- Vesalius (1515-1564)

- Copernicus (1473-1543)

- Galilei (1564-1642)

- Newton (1642-1727)

Vesalius: nieuwe kijk op anatomie

Copernicus: heliocentrisch wereldbeeld door observatie

Galilei: verdedigen van theorie Copernicus

Newton: zwaartekracht

Bron 1: Vesalius schreef over Glenus, een gezaghebbend schrijver van medische boeken uit de oudheid:

Weg met degenen die Galenus slaafs volgen en daarmee tevreden zijn. Weg met degenen die in hun boeken geen enkele regel toevoegen aan wat Galenus geschreven heeft. Iedereen die zijn boeken heeft gelezen en zelf weleens een menselijk lijk heeft ontleed, ziet het meteen: zelf heeft Galenus nog nooit een menselijk lijk ontleed. Hoogstens heeft hij lichamen onderzocht die al ontvleesd waren en waarvan alleen het geraamte overbleef.

Humanisten waren ook kritisch op de oudheid 

Nieuw = Onderzoek doen

Galenus (oudheid)

Vesalius (renaissance) 

opdracht 7