H. 8 Franse Barok en rococo (les 6)

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4-6

Franse barok en rococo

Handvaardigheid havo 5

Latona-fontein in de tuin van Versailles

1. Benoem de compositie van de fontein. 

2. Onder Latona en haar kinderen bevinden zich meerdere lagen of verdiepingen. Onderhen staan beelden van boeren die al in een kikker zijn veranderd. Daaronder zie je beelden van boeren die nog aan het transformeren zijn. Leg uit waarom voor deze opbouw is gekozen. 

Antwoord

1. De fontein bestaat uit verschillende lagen die naar boven toe smaller worden, opgebouwd zoals een piramide. Latona staat bovenaan de fontein met haar kinderen. Ze staan op een platform omringd door water en omringd door meerdere lagen beelden die het verhaal van hun mythologische transformatie uitbeelden.

2. De lagen van de fontein benadrukken de hiërarchie en de straf. Latona en haar kinderen staan bovenaan, wat hun verheven status en goddelijkheid benadrukt. Daaronder staan de boeren, eerst nog menselijk en daarna deels getransformeerd, en uiteindelijk volledig als kikkers. Deze opbouw toont niet alleen de macht en gerechtigheid van de goden, maar ook de gevolgen van disrespect en het belang van respect voor de goddelijke orde. 

De schommel - Jean-Baptiste Joseph Pater. 

Noem een aspect van de vormgeving waaruit je kunt opmaken dat dit schilderij is gemaakt in de periode van de rococo (alleen HAVO).

Antwoord

Het schilderij maakt gebruik van zachte kleuren en subtiele lichtcontrasten die een dromerige en idyllische sfeer creëren. Dit is typisch voor de Rococo-stijl, die vaak werd gekarakteriseerd door delicate pastelkleuren en een zorgeloze uitstraling.

Koning Lodewijk XIV

Barok

Een kabinet van André-Charles Boulle. 

Hij was een bekende meubelmaker en werkte voor de koning. Noem twee kenmerken die de kast een luxe uitstraling geven. 

Antwoord

Inlegwerk: Boulle stond bekend om zijn gebruik van marqueterie, een techniek waarbij hout, messing en andere materialen worden ingelegd in ingewikkelde patronen. Dit zorgde voor een rijk en gedetailleerd uiterlijk.

Vergulde bronzen versieringen: De kasten van Boulle zijn vaak versierd met vergulde bronzen ornamenten, zoals krullen, bloemen en andere decoratieve elementen. Dit geeft de meubels een glanzende en weelderige uitstraling die past bij de smaak van het hof.

Als dit barok is, wat zijn dan de kenmerken van barok? (HAVO)

BAROK - Kenmerken (Algemeen)

• Groots en theatraal (dramatisch), gedurfd, overweldigend
• Dynamisch, suggestie van beweging
• Klassieke vormgeving op vrijere manier toegepast
• Rijk en weelderig materiaalgebruik
• Veelvuldig gebruik van versieringen
• Goddelijke onderwerpen
• Voor de absolute macht 
• Spreekt tot het gevoel 
• Totaalkunst: samensmelting van de kunsten
• Kunst in de kerk = 'bijbel voor ongeletterden'

BAROK - Kenmerken

Schilderkunst

• Groot licht-donker contrast (clair obscur) 

Beeldhouwkunst

• Open vormen / beweeglijkheid
  
• Levendigheid
• Relatie tussen beeld en de ruimte

Muziek

• Meerstemmigheid
• Gericht op emoties 

Lodewijk XIV laat behalve meubels ook wandtapijten maken. Hij sticht hiervoor zijn eigen weverij, onder leiding van Charels Le Brun, een schilder die ook medeoprichter van een Academie voor Schilder- en Beeldhouwkunst is.  

Tapijt van Charles Le Brun met een voorstelling van koning Lodewijk XIV die de tapijtweverij bezoekt. In deze fabriek van de familie Gobelin werden wandtapijten gemaakt voor de adel en koninklijke familie. 

Beschrijf de indruk die Le Brun in deze voorstelling geeft van de fabriek. 

Productiviteit en bedrijvigheid: De fabriek wordt afgebeeld als een levendige en drukke werkplaats, waar vele arbeiders bezig zijn met het vervaardigen van wandtapijten. Dit toont de efficiëntie en het vakmanschap van de fabriek.

Koninklijke aanwezigheid: De aanwezigheid van Lodewijk XIV zelf, omringd door zijn gevolg, benadrukt het belang en de prestige van de fabriek. De koning wordt afgebeeld als een bewonderende toeschouwer, wat aangeeft dat de producten van de Gobelins-fabriek van hoge kwaliteit en waarde zijn.

Antwoord

Gevel

Interieur

Il Gèsu, Rome - architecten: Vignola en Della Porta

San Carlo alle Quattro Fontane, Rome - Borromini

Plattegrond
San Carlo alle Quattro Fontane - Borromini

• Klassiek op een nieuwe manier
• Versiering
• Beweging/dynamisch: golvende muren 
• bijzondere vormen 

Nadruk op het middenstuk van de gevel. Amper zijbeuken, deze veranderen in zijkapellen.

St. Pauls Cathedral, Londen - Sir Christopher Wren 

Sint-Pietersbasiliek - Rome

St. Pieter

Sint-Pietersplein - Rome - Bernini

Tuinen van Versailles 

Tuinen van Versailles - Plattegrond

Tuinen van Versailles - Vijver van Latona

Welk kenmerk van de barok
is NIET juist?

1. Theatraal
2. Beweging
3. Individualistisch
4. Clair obscure

BAROK - Kenmerken - Architectuur

• Theatrale effecten
• Contrast o.a. in licht en donker
• Bewegelijkheid en levendigheid
• Samenvoegen van elementen 
• Decoratie 
• Herhaling en vervorming
• Interieur: streven naar grootse ruimtes
• Symboliek, mystiek en gericht op het sensorische 

Gian Lorenzo Bernini (1598-1680)

• Architectuur en beeldhouwkunst expressief verbonden
• Theatermaker 
• In opdracht van pausen

• Klassieken als voorbeeld

• Bewegelijkheid, speelsheid
• Levendigheid en levensechtheid 
• Technische kundigheid (virtuositeit)
• Belang van het geheel
• Verbeelden van verhalen 

Apollo & Daphne

1622-1625

Baldakijn Graf Petrus 

1624-1633

Habakkuk and the Angel

1656-1661

Vierstromen fontein 1648-1651

Sint-Pietersplein - Rome

S. Andrea al Quirinale (1658-1670), Rome

S. Andrea al Quirinale (1658-1670)

Trevifontein Fontein (1732-1762) -

Bernini - Nicola Salvi

Een extra voorbeeld

Trevi Fontijn

Santa Maria della Vittoria, Rome

Santa Maria della Vittoria -

Cornaro kapel

Bernini

• Kapel volledig vormgegeven door Bernini
• Het vertellen van een verhaal
• Het samenbrengen van verschillende kunsten; architectuur, beeldhouwkunst, schilderkunst
• Barok want: groots, veel versiering, kleuren

Cornaro kapel - Relief (rechts)

De beelden laten de toeschouwer zien hoe zij zich tot het centrale beeld moeten verhouden. 

Het is dus ook theatraal. 

De  Extase van Theresia (1647–1652)

• relatie tussen beeld en de ruimte
• samensmelten van architectuur en beeld: het gebouw lijkt om het beeld heen gebouwd 
• Theatraal: het is net een scène 

Bernini - Extase van Theresia

De  Extase van Theresia (1647–1652)

Kenmerken:

• Levensecht
• beweging 
• theatraal

• het lijkt zacht materiaal maar het is steen

•  Licht van boven (licht donker contrast)

Totaalkunst

Totaalkunst (ook Gesamtkunstwerk) is een kunstwerk waarin architectuur, beeldhouwkunst, schilderkunst en andere beeldende en toegepaste kunsten samengaan; soms ook in combinatie met andere kunstvormen zoals muziek en theater. 

Vooral in de barok en het rococo, en later tijdens de Jugendstil en bij het Bauhaus.

Noem nog een voorbeeld waar architectuur en beeldhouwkunst verweven zijn

De invloed van Bernini

• Klassieken als voorbeeld

• Bewegelijkheid, speelsheid
• Levendigheid en levensechtheid 
• Technische kundigheid (virtuositeit)
• Belang van het geheel
• Verbeelden van verhalen 

BAROK - Kenmerken (Algemeen)

• Groots en theatraal (dramatisch), gedurfd, overweldigend
• Dynamisch, suggestie van beweging
• Klassieke vormgeving op vrijere manier toegepast
• Rijk en weelderig materiaalgebruik
• Veelvuldig gebruik van versieringen
• Goddelijke onderwerpen
• Voor de absolute macht 
• Spreekt tot het gevoel 
• Totaalkunst: samensmelting van de kunsten
• Kunst in de kerk = 'bijbel voor ongeleterden'

BAROK - Kenmerken - Architectuur

• Theatrale effecten
• Contrast o.a. in licht en donker
• Bewegelijkheid en levendigheid
• Samenvoegen van elementen 
• Decoratie 
• Herhaling en vervorming
• Interieur: streven naar grootse ruimtes
• Symboliek, mystiek en gericht op het sensorische 

Barok

Geen Barok

Kunstenaars

Kenmerken

Barok

Geen Barok

Bernini

Caravaggio

Theatraal

Michelangelo

Rafaël

Bewegelijk

Klassieke principes

Naturalistisch

Expressie

Levensecht

Reformatie

Contra-reformatie

Doel van de barok

door realisme en dramatische lichteffecten de toeschouwer echt emotioneel te raken in plaats van alleen een ideaalbeeld voor te schotelen

Wat heb je vandaag geleerd wat je nog niet wist?

Waar ben je nog meer nieuwsgierig naar?