* Begrijpend lezen, herhaling V1, vwo 2

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Begrijpend lezen - Herhaling  klas 1HV

wat weet je nog van begrijpend lezen?

Onderdelen

- Het onderwerp van een tekst

- Deelonderwerpen

- Inleiding, slot en hoofdgedachte

- Tekstverbanden en signaalwoorden

- Het doel van een tekst

- Tekst en beeld

Wat bekijk of lees je wanneer je het onderwerp van een tekst vast wil stellen?

Hoe noteer je het onderwerp van een tekst?

Het onderwerp van een tekst

Waar een tekst over gaat, noemen we het onderwerp van een tekst.

Je vindt het onderwerp door te vragen: Waar gaat de hele tekst over? Meestal kun je het

onderwerp in één woord of in een paar woorden zeggen.

Het onderwerp is vaak te vinden in de inleiding (vaak 1e alinea). Je leest oriënterend:

de titel, de tussenkopjes, de opvallende woorden en de illustraties. De inleiding lees je

intensief.

Wat is een deelonderwerp?

Deelonderwerpen

Elke tekst bestaat uit:

1) een inleiding (introductie van het onderwerp.) - meestal één alinea

2) middenstuk (de deelonderwerpen) - meerdere alinea's

3) een slot (de afsluiting, zonder nieuwe informatie erin) - meestal één alinea

Elke alinea in het middenstuk heeft één deelonderwerp, dat een kort stukje is van de hele

tekst. In elke alinea zet je dingen bij elkaar die bij elkaar horen. Komt er iets nieuws, dan

begin je ook met een nieuwe alinea en dus een nieuw deelonderwerp.

Wat is een hoofdgedachte precies?

Hoofdgedachte

Wat in de tekst over het onderwerp wordt verteld, kun je vaak in één zin samenvatten.

Zo’n samenvatting noem je de hoofdgedachte van de tekst. Twee teksten die over

hetzelfde onderwerp gaan, kunnen een heel verschillende inhoud en hoofdgedachte  hebben.

Als voorbeeld nemen we het onderwerp: carnaval. In de ene tekst staat dat carnaval een geweldig 

feest is, omdat je dan lekker gek mag doen. In een andere tekst gaat het over de

geschiedenis van carnaval. De hoofdgedachte van de eerste tekst is dus: Carnaval is een

geweldig feest. De hoofdgedachte van de tweede tekst is: Carnaval is ontstaan in ...

Soms is de hoofdgedachte letterlijk in de tekst te vinden. In nieuwsberichten bijvoorbeeld is de eerste zin vaak de hoofdgedachte. In elke volgende zin staat weer nieuwe informatie over het onderwerp. 

Soms staat de hoofdgedachte niet letterlijk in de tekst  (slot) en moet je zelf een zin

verzinnen die samenvat: Wat zegt de tekst over het onderwerp?

Waar in de tekst vind je vaak de hoofdgedachte?

1. Inleiding
2. middenstuk
3. slot

Op welke manieren kan een schrijver een inleiding beginnen?

Wat vind je vaak in het slot van een tekst?

Inleiding en slot

Elke 'goede' tekst begint met een inleiding, ook wel lead genoemd. Hierin wordt duidelijk wat het onderwerp van de tekst is. Een inleiding van een tekst is een aandachtstrekker. De lezer wordt hierdoor nieuwsgierig gemaakt naar de rest van de tekst.  De inleiding heeft dus als doel het onderwerp kenbaar te maken en  de lezer nieuwsgierig te maken. Het laatste deel van een tekst wordt het slot genoemd. Het slot herhaalt meestal het belangrijkste (geeft een samenvatting) uit de tekst of geeft een conclusie. In het slot lees je vaak de hoofdgedachte.

Welk verband herken je in de volgende zinnen?

De voetbalcompetitie is in jaren niet zo spannend geweest. Het is dit jaar bijvoorbeeld vaak voorgekomen dat een middenmoter bij een topclub punten kon weghalen.

1. chronologisch
2. opsommend
3. tegenstellend
4. toelichtend

Welk verband herken je in de volgende zinnen?

Eerst moet ik mijn huiswerk maken. Bovendien moet ik een uittreksel schrijven en ook nog mijn kamer opruimen.

1. chronologisch
2. opsommend
3. tegenstellend
4. toelichtend

Wat is het verband in onderstaande zin?

Vorig jaar sportte ik drie keer in de week, maar daar heb ik nu geen tijd meer voor.

1. chronologisch
2. opsommend
3. tegenstellend
4. toelichtend

Tekstverbanden en signaalwoorden

Tekstverbanden en de signaalwoorden

Chronologisch verband: beschrijft de gebeurtenissen in de juiste tijdsvolgorde.

 Vroeger, eerst, later. Nu, daarna, vervolgens, nadat, terwijl, dadelijk, intussen, binnenkort enz. Ook alle jaartallen en data zijn signaalwoorden.

Opsommend verband: dingen worden achter elkaar genoemd.

Ten eerste, ten tweede, om te beginnen, bovendien, ook (nog), verder, tenslotte, en, niet alleen enz. Ook liggende streepjes, getallen en dots kunnen een opsomming aangeven

Tegenstellend verband: er worden tegenovergestelde zaken genoemd.

Maar, tegenover, daarentegen, toch, echter, hoewel, ofschoon, ondanks dat, aan de ene kant… aan de andere kant enz.

Toelichtend verband: er wordt extra informatie/uitleg/voorbeelden gegeven bij een onderwerp. 

Bijvoorbeeld, zo, als, zoals, denk aan, neem nou enz.  

Welke doelen kan een schrijver hebben met een tekst?

Het doel van een tekst

Een schrijver kan verschillende doelen hebben met het schrijven van zijn tekst: 

- Amuseren: hij wil je dat je je vermaakt

- informeren: hij wil dat je iets te weten komt

- overtuigen: hij wil dat je dezelfde mening hebt

- activeren: hij wil dat je iets wel of niet gaat doen

Wat is het belangrijkste doel?

betalingsverzoek

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Wat is het belangrijkste doel?

bijsluiter bij medicijnen

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Wat is het belangrijkste doel?

inhoudsopgave

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Wat is het belangrijkste doel?

krantenartikel

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Wat is het belangrijkste doel?

songtekst

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Wat is het belangrijkste doel?

spiekbriefje

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Welke vier redenen kan een auteur hebben om een illustratie (foto, tekening, tabel, grafiek enz.) toe te voegen aan de tekst?

Tekst en beeld

Een schrijver kan foto's, illustraties, plaatjes, grafieken, enz. toevoegen aan zijn tekst. Dat doet hij om verschillende redenen: 

- om de tekst te verfraaien: hij kiest een passende afbeelding

- om aandacht te trekken: hij kiest een opvallende afbeelding

- om de tekst te verduidelijken: hij geeft bijvoorbeeld een schema of een tabel

- om de tekst aan te vullen: hij laat bijvoorbeeld op een kaartje zien waar de plaats ligt die in de tekst genoemd wordt