* Begrijpend lezen, herhaling havo 1

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Begrijpend lezen 

Herhaling havo 1

wat weet je nog van begrijpend lezen?

Waarom is begrijpend lezen zo belangrijk?

Onderdelen

- Het onderwerp van een tekst

- Deelonderwerpen

- Inleiding, slot en hoofdgedachte

- Tekstverbanden en signaalwoorden

- Het doel van een tekst

- Tekst en beeld

Wat bekijk of lees je wanneer je het onderwerp van een tekst wil vinden?

Hoe noteer je het onderwerp van een tekst?

Het onderwerp van een tekst

Je krijgt elke dag met teksten te maken. Vaak zie je aan de titel of illustraties waarover

ze gaan. Bijvoorbeeld over een attractiepark, de nieuwste mode, het kiezen van een

nieuwe school.

Waar een tekst over gaat, noemen we het onderwerp van een tekst.

Je vindt het onderwerp door te vragen: Waar gaat de hele tekst over? Meestal kun je het

onderwerp in één woord of in een paar woorden zeggen.

Het onderwerp is vaak te vinden in de titel en in de eerste alinea. Je leest oriënterend:

de titel, de tussenkopjes, de opvallende woorden en de illustraties. De inleiding lees je

intensief.

Wat is een deelonderwerp?

Deelonderwerpen

Elke tekst bestaat uit:

1) een inleiding

2) een kern of middenstuk

3) een slot.

De inleiding en het slot bestaat meestal uit één alinea, maar de kern bestaat meestal uit

meerdere alinea’s. Elke alinea heeft één onderwerp, dat een kort stukje is van de hele

tekst. in elke alinea zet je dingen bij elkaar die bij elkaar horen. Komt er iets nieuws, dan

begin je ook met een nieuwe alinea.

Waar elke alinea over gaat noemen we het deelonderwerp. Het onderwerp (van een

tekst) bestaat dus uit meerdere deelonderwerpen (alinea’s).

Hoe formuleer je de hoofdgedachte?

Wat is een hoofdgedachte precies?

Waar in de tekst vind je de hoofdgedachte?

1. Inleiding
2. Slot
3. Inleiding en/of slot
4. Middenstuk

Hoofdgedachte

Wat in de tekst over het onderwerp wordt verteld, kun je vaak in één zin samenvatten.

Zo’n samenvatting noem je de hoofdgedachte van de tekst. Twee teksten die over

hetzelfde onderwerp gaan, kunnen een heel verschillende inhoud hebben.

Als voorbeeld nemen we het onderwerp: carnaval. In de ene tekst staat dat carnaval een geweldig 

feest is, omdat je dan lekker gek mag doen. In een andere tekst gaat het over de

geschiedenis van carnaval. De hoofdgedachte van de eerste tekst is dus: Carnaval is een

geweldig feest. De hoofdgedachte van de tweede tekst is: Carnaval is ontstaan in ...

Soms is de hoofdgedachte letterlijk in de tekst te vinden. In nieuwsberichten bijvoorbeeld

is de eerste zin vaak de hoofdgedachte. In elke volgende zin staat weer nieuwe

informatie over het onderwerp. Deze nieuwe informatie vult de hoofdgedachte aan.

Maar vaak staat de hoofdgedachte niet letterlijk in de tekst en moet je zelf een zin

verzinnen die samenvat: Wat zegt de tekst over het onderwerp?

Op welke manieren kan een schrijver een inleiding beginnen?

Wat vind je in het slot van een tekst?

Inleiding en slot

Elke 'goede' tekst begint met een inleiding, ook wel lead genoemd. Hierin wordt duidelijk wat het onderwerp van de tekst is. Een inleiding van een tekst is een aandachtstrekker. De lezer wordt hierdoor nieuwsgierig gemaakt naar de rest van de tekst. 

Het laatste deel van een tekst wordt het slot genoemd. Het slot herhaalt meestal het belangrijkste (geeft een samenvatting) uit de tekst of geeft een comclusie. Door het slot wordt het verhaal mooi rond.

Welk verband herken je in de volgende zinnen?

De voetbalcompetitie is in jaren niet zo spannend geweest. Het is dit jaar bijvoorbeeld vaak voorgekomen dat een middenmoter bij een topclub punten kon weghalen.

1. chronologisch
2. opsommend
3. tegenstellend
4. toelichtend

Welk verband herken je in de volgende zinnen?

Eerst moet ik mijn huiswerk maken. Bovendien moet ik een uittreksel schrijven en ook nog mijn kamer opruimen.

1. chronologisch
2. opsommend
3. tegenstellend
4. toelichtend

Wat is het verband in de volgende zin?

Op 16 juli 1969 zette de eerste man voet op de maan.

1. chronologisch
2. opsommend
3. tegenstellend
4. toelichtend

Wat is het verband in onderstaande zin?

Vorig jaar sportte ik drie keer in de week, maar daar heb ik nu geen tijd meer voor.

1. chronologisch
2. opsommend
3. tegenstellend
4. toelichtend

Noem drie signaalwoorden die bij een chronologisch verband passen.

Noem drie signaalwoorden die bij een opsommend verband passen

Noem drie signaalwoorden die bij een tegenstellend verband passen.

Noem drie signaalwoorden die bij een toelichtend verband passen.

Tekstverbanden en signaalwoorden

Tekstverbanden en de signaalwoorden

Chronologisch verband: beschrijft de gebeurtenissen in de juiste tijdsvolgorde.

 Vroeger, eerst, later. Nu, daarna, vervolgens, nadat, terwijl, dadelijk, intussen, binnenkort enz. Ook alle jaartallen en data zijn signaalwoorden.

Opsommend verband: dingen worden achter elkaar genoemd.

Ten eerste, ten tweede, om te beginnen, bovendien, ook (nog), verder, tenslotte, en, niet alleen enz. Ook liggende streepjes, getallen en dots kunnen een opsomming aangeven

Tegenstellend verband: er worden tegenovergestelde zaken genoemd.

 Maar, tegenover, daarentegen, toch, echter, hoewel, ofschoon, ondanks dat, aan de ene kant… aan de andere kant enz.

Toelichtend verband: er wordt extra informatie/uitleg gegeven bij een onderwerp. 

Bijvoorbeeld, zo, als, zoals, denk aan, neem nou enz.  

Welke doelen kan een schrijver hebben met een test?

Noem twee tekstsoorten die bij het tekstdoel amuseren passen.

Noem twee tekstsoorten die bij het tekstdoel informeren passen.

Noem twee tekstsoorten die bij het tekstdoel overtuigen passen.

Noem twee tekstsoorten die bij het tekstdoel activeren passen.

Het doel van een tekst

Een schrijver kan verschillende doelen hebben met het schrijven van zijn tekst: 

- Amuseren: hij wil je dat je je vermaakt

- informeren: hij wil dat je iets te weten komt

- overtuigen: hij wil dat je dezelfde mening hebt

- activeren: hij wil dat je iets wel of niet gaat doen

Wat is het belangrijkste doel?

betalingsverzoek

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Wat is het belangrijkste doel?

bijsluiter bij medicijnen

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Wat is het belangrijkste doel?
boekbespreking

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Wat is het belangrijkste doel?

filmagenda

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Wat is het belangrijkste doel?

inhoudsopgave

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Wat is het belangrijkste doel?

inschrijfformulier

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Wat is het belangrijkste doel?

krantenartikel

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Wat is het belangrijkste doel?

songtekst

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Wat is het belangrijkste doel?

spiekbriefje

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Wat is het belangrijkste doel?

sprookje

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Wat is het belangrijkste doel?

stemoproep

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Wat is het belangrijkste doel?

tien goede redenen om lid te worden van de bibliotheek

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Wat is het belangrijkste doel?

vakantiebrochure

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Wat is het belangrijkste doel?

volksverhaal

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Wat is het belangrijkste doel?

voordeelaanbieding

1. amuseren
2. informeren
3. overtuigen
4. activeren

Welke vier redenen kan een auteur hebben om een illustratie (foto, tekening, tabel, grafiek enz.) toe te voegen aan de tekst?

Tekst en beeld

Een schrijver kan foto's, illustraties, plaatjes, grafieken, enz. toevoegen aan zijn tekst. Dat doet hij om verschillende redenen: 

- om de tekst te verfraaien: hij kiest een passende afbeelding

- om aandacht te trekken: hij kiest een opvallende afbeelding

- om de tekst te verduidelijken: hij geeft bijvoorbeeld een schema of een tabel

- om de tekst aan te vullen: hij laat bijvoorbeeld op een kaartje zien waar de plaats ligt die in de tekst genoemd wordt