3.5 Een kerkelijke scheuring

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

3.5 Een kerkelijke scheuring

Verregaande veranderingen

...verschillende oorzaken van de hervorming/reformatie 
noemen en uitleggen.

...gevolgen van de splitsing van de christelijke kerk uitleggen.

...de rol van Luther binnen de hervorming/reformatie uitleggen.

AAN HET EINDE VAN DE LES KAN JE...

Herhaling

Klassikale uitleg

Zelfstandig werken

DOEN

TERUG KIJKEN

Wat betekent het begrip renaissance?

Wat betekent het begrip elite?

§3.2

Een veranderende mens

Middeleeuwse standensamenleving:

Geestelijkheid, adel, boeren. Geloof stond centraal.

In de loop van de 15e eeuw: Groeiende welvaart en zelfstandigheid, meer kennis door ontdekkingsreizen.

Renaissance ontstaat in Florence (IT) door
rijke kooplieden, Romeinse ruïnes (kunst), wetenschap, nieuwe kennis.

Veranderend mensbeeld
In de Renaissance aandacht voor het individu.

Mensen die veel verschillende dingen konden stonden hoog in aanzien.

Continuiteit:

De kerk blijft machtig, rijk en belangrijk.

Verandering:

In de middeleeuwen staat de kerk centraal.
Tijdens de Renaissance staat het individu centraal. 

 

Wat betekent het begrip homo universalis?

§3.2

Het humanisme en Erasmus

Erasmus:

Katholiek geleerde. Schreef Lof der Zotheid: misstanden in de kerk.

Erasmus wilde de kerk van binnenuit veranderen.

Maakte de weg vrij voor de reformatie (§3.5).
Erasmus is hele leven katholiek gebleven.

Hoopte dat de kerk zou herstellen en dan doorgaan.

Humanisten vonden de ideale mens een homo universalis.
Een mens die zijn talenten wist te ontwikkelen en benutten.

Niet langer stond God centraal, maar de mens in zijn eigen tijd.

IETS NIEUWS LEREN

BEGRIPPENKENNIS - CHRISTENDOM

Non

Paus

Bisschop

Monnik

Ketter

Verbannen

Geestelijke

Uit de kerk sturen

Iemand met een verkeerd geloof

Vrouwelijke geestelijke

Plaatsvervanger van Jezus op Aarde

Iemand die een carrière heeft binnen de kerk

Leider van een kerkprovincie

Mannelijke geestelijke

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.1

Ontevredenheid over de christelijke kerk

Leerdoel:

• Je kunt verschillende oorzaken voor de hervorming/reformatie noemen en uitleggen.

Begrippen:

• paus
• geestelijken
• monnik

3.5.2

De reformatie

Leerdoel:

• Je kunt gevolgen van de splitsing van de christelijke kerk uitleggen.

Begrippen:

• Hervorming
• Reformatie
• 95 stellingen

3.5.3

In discussie met keizer Karel V

Leerdoel:

• Je kunt de rol van Luther binnen de Hervorming/Reformatie uitleggen.

Begrippen:

• Heilige Roomse Rijk
• keurvorsten
• rijksdag

 

• aflaten
• bisschoppen
• ketters

 

• protestanten
• bul
• rooms-katholiek

 

• Edict van Worms
• vogelvrij
• Vrede van Augsburg 

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.1

Ontevredenheid over de christelijke kerk

Kenmerken van het katholieke geloof

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.1

Ontevredenheid over de christelijke kerk

Reformatie of Hervorming:

De scheuring van de christelijke kerk in een katholieke en een protestantse kerk, waardoor er een einde kwam aan de eenheid van het christendom.

Wanneer: Vanaf 1517 in Duitsland. Daarna in heel Europa.

De aanstichter: Maarten Luther

Christelijk geloof
(God, Jezus, kerk, bijbel bidden)

Katholiek/katholicisme/Rooms Katholiek

(Paus, bisschop, mis, beelden, aflaat)

Protestants/protestantisme

(weinig versieringen, bijbel in eigen taal)

Luther/Lutheranisme

Calvijn/calvinisme

(heel sober, geen orgel, geen kaarsen)

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.1

Ontevredenheid over de christelijke kerk

Oorzaken van de Reformatie

1. Misstanden van de kerk.
2. Humanisme: mensen geloofden niet zomaar meer alles wat belangrijke mensen zeiden.
3. Uitvinding boekdrukkunst.

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.1

Ontevredenheid over de christelijke kerk

Misstanden volgens Luther, een monnik uit Wittenberg

1. Aflaten kopen om slechte daden af te kopen.
2. Geestelijken leven niet op een nette manier; 
   Bisschoppen woonden in luxe.
3. De paus bedenkt eigen wetten.
4. Het vereren van beelden als een soort bijgeloof.
5. Mensen kunnen niet zelf de bijbel begrijpen.
6. Ketters werden gemarteld en streng gestraft.

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.1

Ontevredenheid over de christelijke kerk

Misstanden volgens Luther, een monnik uit Wittenberg

1. Aflaten kopen om slechte daden af te kopen
2. Geestelijken leven niet op een nette manier. Bisschoppen woonden in luxe
3. De paus bedenkt eigen wetten
4. Het vereren van beelden als een soort bijgeloof
5. Mensen kunnen niet zelf de bijbel begrijpen
6. Ketters werden gemarteld en streng gestraft

95 stellingen bieden duidelijkheid over Luthers standpunt. Hij timmert ze vast aan de deur van de kerk in Wittenberg.

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.2

De Reformatie

De reactie van de kerk:

• Paus Leo X (1475-1521) stuurt Luther een bul.
• Luther moet terugkomen op zijn kritiek.
• Luther verbrandt deze bul.
• Reactie Paus: Luther wordt de kerk uitgezet.

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.2

De Reformatie

De reactie van de kerk:

• Paus Leo X (1475-1521) stuurt Luther een bul
• Luther moet terugkomen op zijn kritiek
• Luther verbrandt deze bul
• Reactie Paus: Luther wordt de kerk uitgezet

Binnen de kerk vindt een hervorming plaats, er is sprake van een Reformatie. Voortaan een protestants en een rooms-katholiek christendom.

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.3

In discussie met keizer Karel V

De reactie van de staat:

Keizer Karel V van het Heilige Roomse Rijk

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.3

In discussie met keizer Karel V

De reactie van de staat:

Keizer Karel V van het Heilige Roomse Rijk:

• veel gebieden.
• geregeerd door keurvorsten, hertogen en graven.
• 1 geloof in het rijk: katholiek
• Maar, enkele keurvorsten kiezen de kant van Luther! Zoals Frederik III van Saksen.

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.3

In discussie met keizer Karel V

De reactie van de staat:

1521, Rijksdag van Worms:

• Luther krijgt kans op zijn uitspraken terug te komen.
• Hij doet dit niet.
• Karel V vaardigt Edict van Worms uit.
• Luther is vogelvrij.

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.3

In discussie met keizer Karel V

De reactie van de staat:

1521, Rijksdag van Worms

• Luther krijgt kans op zijn uitspraken terug te komen.
• Hij doet dit niet.
• Karel V vaardigt Edict van Worms uit.
• Luther is vogelvrij.

Luther wordt door Frederik III 'ontvoert' naar kasteel Wartburg.

§3.5

Een kerkelijke scheuring

BASIS

3.5.3

In discussie met keizer Karel V

De reactie van de staat:

1555: Vrede van Augsburg

Duitse vorsten krijgen het recht om zelf het geloof van hun gebied te bepalen.

In hoeverre beheers je de volgende lesdoelen:
1. Je kunt verschillende oorzaken van de hervorming/reformatie
noemen en uitleggen.
2. Je kunt gevolgen van de splitsing van de christelijke kerk uitleggen.
3. Je kunt de rol van Luther binnen de hervorming/reformatie uitleggen.

😒🙁😐🙂😃

AAN DE SLAG

§3.5 opdracht 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9 EN 11