Afval en Energie - Blok 1

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

Thema afval en energie 

Blok 1: De Polen

Waar gaat dit blok over? 

Nergens op aarde wonen zo weinig mensen als op de Noordpool en de Zuidpool. Op de Zuidpool wonen zelfs helemaal geen mensen. Het is er ijskoud. Eten vind je er bijna niet en een groot deel van het jaar kun je er heel moeilijk komen. De laatste jaren komen de Noord en Zuidpool vaak in het nieuws, omdat het landschap door de opwarming van de aarde snel verandert. Welke veranderingen zijn er?

Les 1

• overeenkomsten en verschillen tussen de Noordpool en de Zuidpool noemen.
• het verschil uitleggen tussen landijs en zee-ijs.
  
• uitleggen wat het smelten van landijs te maken heeft met de zeespiegelstijging.
  
• uitleggen wat geofactoren zijn en geofactoren in het landschap opnoemen.
  

Noord en zuidpool

Er zijn twee poolgebieden: Arctica in het noorden (Noordpoolgebied) en Antarctica in het zuiden (Zuidpoolgebied). Beide poolgebieden liggen ver van de evenaar. Daardoor staat de zon er laag aan de horizon. Een deel van het jaar komt de zon niet eens op. Beide gebieden zijn daardoor koud.

Noordpoolgebied 

Het Noordpoolgebied bestaat vooral uit zee met een aantal landen eromheen. Groenland is het grootste eiland in de Noordelijke IJszee en is bijna helemaal bedekt met landijs. Verder vind je in dit gebied vooral zee-ijs. Zee-ijs is ijs dat op zee drijft. Het zee-ijs smelt in de zomer, omdat de temperatuur tijdens de lange zomerdagen hoger is. In het Noordpoolgebied leven ijsberen, rendieren en andere zoogdieren. Er wonen een paar miljoen mensen, zoals de Inuit in Canada.

Zuidpoolgebied 

Het Zuidpoolgebied bestaat vooral uit land. Het is bergachtig en helemaal bedekt met landijs. Om Antarctica heen stroomt koud zeewater, dat ervoor zorgt dat het er het hele jaar heel koud is, kouder dan op de Noordpool. Er leven pinguïns, andere vogelsoorten en zeezoogdieren, maar er wonen geen mensen. Er zijn wel wetenschappers die er onderzoek doen. Door de klimaatverandering smelt er veel ijs op de Noord- en de Zuidpool. Als landijs smelt, zorgt dat voor zeespiegelstijging. Zee-ijs zorgt niet voor zeespiegelstijging, omdat dat ijs al in de zee drijft.

Noem een overeenkomst tussen de noordpool en de zuidpool

Noem een verschil tussen de noordpool en de zuidpool

Wat is het verschil tussen land-ijs en zee-ijs

Zeespiegelstijging: is dat het gevolg van het smelten van zee-ijs of land-ijs?

1. Zee-ijs
2. land-ijs

Geofactoren 

Wat is geen geofactor?

1. De mens
2. Het klimaat
3. Water
4. Het Heelal

Les 2

• uitleggen waarom de atmosfeer belangrijk is.
  
• het verschil uitleggen tussen het natuurlijke en het versterkte broeikaseffect.
  
• uitleggen waarom landen tegenwoordig invloed willen hebben in het Noordpoolgebied.
  
• uitleggen waarom Willem Barentsz zo belangrijk was.

Herhalen: Geofactoren?

De atmosfeer 

Rond de aarde zit een laag lucht: de atmosfeer. Deze atmosfeer bestaat vooral uit stikstof (78%), zuurstof (21%) en andere gassen (1%), zoals waterdamp, methaan en koolstofdioxide.

De atmosfeer 

De atmosfeer beschermt de aarde en het leven op aarde, want hij:

1. bevat zuurstof die we inademen;
   
2. beschermt tegen gevaarlijke zonnestraling en meteorieten (stukken steen uit de ruimte);
   
3. houdt de warmte aan het aardoppervlak vast.

Noem twee redenen waarom de atmosfeer belangrijk is.

Broeikaseffect

Natuurlijk broeikaseffect

De atmosfeer zorgt voor een natuurlijk broeikaseffect. Dat werkt zo: het licht van de zon gaat door de atmosfeer heen en raakt het aardoppervlak. Het aardoppervlak wordt daardoor warm en geeft die warmte af aan de lucht erboven. De atmosfeer wordt dus van onderaf verwarmd.

Versterkt broeikaseffect

Sommige gassen in de atmosfeer houden een deel van die warmte vast als een deken. Zonder deze isolerende gassen zou de gemiddelde temperatuur op aarde –18 °C zijn! Fabrieken, auto’s en koeien zorgen voor extra broeikasgassen in de atmosfeer, zoals koolstofdioxide en methaan. De isolerende werking van de broeikasgassen wordt daardoor sterker en de atmosfeer houdt meer warmte vast. Dat heet het versterkte broeikaseffect. Het wordt dus steeds warmer op aarde. 

Leg het verschil uit tussen het natuurlijk en het versterkt broeikaseffect

Waarom willen steeds meer landen invloed hebben in het Noordpoolgebied?

1. Doordat het meer geld oplevert door de toename van toeristen in dit gebied.
2. Door de toename van inkomsten door de visserij.
3. Door de grondstoffen die nu beter bereikbaar zijn geworden.
4. Door de vestiging van mensen om de bevolkingsdichtheid te verminderen.

Les 3

• uitleggen waarom Willem Barentsz zo belangrijk was.
• de belangrijkste doelen van het Klimaatakkoord noemen.
• uitleggen hoe ver Nederland is met het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen.
  
• vormen van duurzame energie noemen.