Brazilie 1.2

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Openingsfoto

Wat zie je?

Waar komt het voor?

Waarom komt dit hier voor?

ijzerertsmijn

wat is een erts?  Een erts is een gesteente of een mineraal waarin een metaal zit. 

In 1967 vlogen onderzoekers van U.S. Steel met een helikopter over het tropische regenwoud dicht bij Carajás in Noord-Brazilië. De tank moest worden bijgevuld met reservebrandstof en daarom zette de piloot de helikopter neer op een kaal heuveltje. De onderzoekers vonden het vreemd dat er zo weinig planten groeiden. Ze namen daarom grond mee voor onderzoek. Daarin bleek zo veel ijzer te zitten, dat het begrijpelijk was dat er nauwelijks vegetatie kon groeien. Later onderzochten ze de plek bij Carajás nauwkeuriger. Vlak onder het aardoppervlak bevond zich de grootste ijzerertsvoorraad ter wereld. De noodlanding bleek een toevalstreffer! Weldra werd het ijzererts gewonnen.

Instaptoets

• Ga via de ELO magister naar de Geo Online (bij leermiddelen)
• Klik rechtsboven op je naam en vervolgens op groepscode
• Gebruik code: Z6QI9TKT om jezelf toe te voegen

Reliëf in Brazilië

Hoogland van Guyana. Tafelbergen. Bergen met vlakke toppen tot ruim 2.900 m hoogte en steile rotswanden.

Hoogland van Brazilië. Tot 1.100 m hoogte. 

Reliëf in Brazilië

Waarom hoogvlaktes?

schild - plaattektoniek - opheffing                        

erosie - verwering

De twee hooglanden in Brazilië bestaan uit zeer oude gesteenten van bijna 2 miljard jaar oud. Een gebied dat ouder is dan 1 miljard jaar, wordt een schild genoemd. De hooglanden waren ooit kleine stukken continent die in de buurt van de Zuidpool lagen (figuur 1.10A: Amazonia en Rio de la Plata). Door de platentektoniek zijn ze in de loop van miljoenen jaren tegen elkaar gebotst. Zo werden ze samengevoegd met stukken continent die nu tot Afrika behoren (West-Afrika en Congo). Ze vormden samen het oude continent Gondwana (figuur 1.10B en 1.10C). Uiteindelijk werd Gondwana ruim 250 miljoen jaar geleden een deel van het grote continent Pangea (figuur 1.10D en 1.10E).

● In figuur 1.11 zie je dat Pangea vanaf 230 miljoen jaar geleden in stukken is opengebroken. Bij een divergente breuklijn kwam magma omhoog dat stolde tot hard gesteente. Er werd nieuwe oceanische korst gevormd met in het midden de Midden-Atlantische Rug. Zuid-Amerika, met de oude schilden, bewoog naar het westen en Afrika naar het oosten. Ze kwamen steeds verder van elkaar te liggen.

● Bij het bewegen van de Zuid-Amerikaanse plaat naar het westen en de druk van de omliggende platen ontstonden gebergtevormende krachten. Sommige gebieden, zoals de oude schilden, werden omhoog gedrukt. Zo vormden zich hoge plateaus, omgeven door steile hellingen (figuur 1.7).

Erosie verwering

W

WAT GEEFT DE KAART WEER (LEGENDA)?

A

Algemene patroon?
WAAR VEEL? WAAR WEINIG? GEBRUIK SPREIDINGSWOORDEN

U

Uitzonderingen

WELKE GEBIEDEN VALLEN BUITEN HET ALGEMENE PATROON?

W

Windrichtingen. 

BESCHRIJF MET BEHULP VAN WINDRICHTINGEN (EN TOPONIEMEN)

Natuurlijke hulpbronnen

Het ontstaan en de spreiding van natuurlijke hulpbronnen hangt samen met de geologie van het gebied. We gaan dieper in op de ontstaanswijze van ijzererts, bauxiet en aardolie.

Lezen 1.2

Maken opdr 

(4), 5, 6, 7

Vorming ijzererts

1. Zuurstofarm oceaanwater met
   opgeloste ijzerdeeltjes
2. neerslag (sedimentatie) van
   laagjes ijzerhoudende deeltjes
3. Allerlei sedimenten -> dik pakket
4. Opheffing en metamorfose van de gesteentelagen
5. Erosie van wat bovenop lag --> ijzererts nu bereikbaar

A zuurstofarm oceaanwater met opgeloste ijzerdeeltjes

B neerslag van ijzerhoudende deeltjes

C afwisseling van ijzerrijke en ijzerarme sedimenten

D dikke pakketten andere sedimenten

E opheffing en metamorfose van ijzerrijke en ijzerarme gesteentelagen

F erosie van bovenliggende lagen

Bauxiet in Brazilië

1. Vochtige tropische klimaat -> welke verwering?
2. veel chemische verwering. 
3. Het gesteente viel uiteen in fijne kleideeltjes 
4. Dikke sedimentlaag in de laaggelegen bekkens. 
5. Goed oplosbare kleideeltjes spoelden door de vele neerslag uit. 
6. Slecht oplosbare aluminium- en ijzermineralen bleven boven in de grond achter -> rode, uitgespoelde laag, waarin veel aluminium zit = lateriet. 
7. Langzaam lateriet steeds harder = bauxiet.

Door het vochtige tropische klimaat en de dichte begroeiing van oerwoudvegetatie vond veel chemische verwering plaats. Het gesteente viel uiteen in fijne kleideeltjes en het verweringmateriaal kwam in de laaggelegen omringende bekkens terecht. Er ontstond daar een dikke sedimentlaag. De goed oplosbare kleideeltjes spoelden door de vele neerslag uit. De slecht oplosbare aluminium- en ijzermineralen bleven boven in de grond achter. Deze rode, uitgespoelde laag, waarin veel aluminium zit, noem je lateriet. Langzaam werd het lateriet steeds harder. Dit verharde gesteente is bauxiet.

W

WAT GEEFT DE KAART WEER (LEGENDA)?

A

Algemene patroon?
WAAR VEEL? WAAR WEINIG? GEBRUIK SPREIDINGSWOORDEN

U

Uitzonderingen

WELKE GEBIEDEN VALLEN BUITEN HET ALGEMENE PATROON?

W

Windrichtingen. 

BESCHRIJF MET BEHULP VAN WINDRICHTINGEN (EN TOPONIEMEN)

Natuurlijke hulpbronnen

Het ontstaan en de spreiding van natuurlijke hulpbronnen hangt samen met de geologie van het gebied. We gaan dieper in op de ontstaanswijze van ijzererts, bauxiet en aardolie.

uitleggen - op bord tekenen

Maken opdrachten 

achterkant aantekeningenblad 1.3