les 3: vulkanisme

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Leerdoelen

• je weet de kenmerken en type uitbarsting van de 4 vulkaansoorten
• je kan vanaf een kaart beredeneren welk type vulkaan waar ontstaat.
• je kan een bewuste keuze maken in of je AK-support moet volgen

Uitleg met aantekeninge

stencil

toepassing oefenen + formuleren

weektaak

De aardplaten bewegen

uit elkaar

naar elkaar toe

langs elkaar

4 soorten vulkanen

Effusieve uitbarsting

Explosieve uitbarsting

• Spleetvulkaan
• Schildvulkaan

• Stratovulkaan
• Calderavulkaan

uitleg

Een effusieve uitbarsting is een vulkaanuitbarsting die rustig verloopt. De druk bouwt niet hoog op. Dat komt omdat de magma erg vloeibaar is, en er weinig gasbellen in het magma zitten.

Het magma loopt soepel de vulkaan uit.

uitleg

Een explosieve uitbarsting is een vulkaanuitbarsting die heftig verloopt, met veel kabaal. De druk in de magmakamer van de vulkaan is hoog opgelopen omdat het magma erg taai is (waardoor de kraterpijp verstopt raakt en de weg naar buiten geblpkkeerd wordt) en omdat er veel gasbellen in het magma zitten.

Als de vulkaan dan uitbarst spuit de magma er met veel kracht uit, waarbij er ook veel as uit de vulkaan komt.

Spleetvulkaan 

Bij divergeren korsten

Spleetvulkaan 

Bijv. bij Mid-Ocenische rug

Schildvulkaan

• breed en vlak
• effusieve eruptie
• vloeibaar magma
• weinig gas in magma 

Bij divergentie en bij hotspot

stratovulkaan

Hoge vulkaan met steile helling​

Explosieve eruptie door taai magma met gasbellen. 

Opgebouwd uit lagen​:

• Gestolde lava​
  
• as

Alleen bij subductiezones

Stratovulkanen bij Indonesië

Caldera

Een ingestorte stratovulkaan​ - instorten kan op 2 manieren

1:​

Zeer explosieve eruptie​

Deel van vulkaan weggeblazen​

2:​

Magmakamer voor een groot deel geleegd​

Dak magmakamer stort in​

Kegel stort in de magmakamer.

Mount St Helens

Explosieve eruptie

Magmakamer voor een groot deel geleegd​

Dak magmakamer stort in​

Kegel stort in de magma kamer.

Soms vult de krater zich met water en vormt het een caldera meer / kratermeer

Geef per getal
aan of daar
explosief of
effusief vulkanisme
zal
voorkomen.

Bekijk de kaart en de legenda.
Gebruik eventueel je stencil.
Beredeneer welke vulkaanvorm er kan liggen bij locatie 1 (3p)
Doe het zo:
- beschrijf de plaatbeweging en het type korst
- beschrijf het gevolg van die plaatbeweging (ga in op het magma)
- trek de conclusie: dus ligt deze vulkaan vorm er.

Bekijk de kaart en de legenda.
Gebruik eventueel je stencil.
Beredeneer of er actief vulkanisme is bij locatie 2. (3p)
Doe het zo:
- beschrijf de plaatbeweging en het type korst
- beschrijf het gevolg van die plaatbeweging
- trek de conclusie: of er dus wel of geen actief is.

Wat komt er vrij bij een explosieve eruptie?

• lava
• aswolken
• gas
• vulkanische bommen 

pyroclastica =

dat wat uit de vulkaan uitgestoten wordt.

4 soorten vulkanen

Effusieve uitbarsting

Explosieve uitbarsting

• Spleetvulkaan
• Schildvulkaan

• Stratovulkaan
• Calderavulkaan

Bij hotspot en divergentie

Bij subductie

hotspot?

Bekijk het filmpje met de uitleg hoe vulkanisme bij een hotspot ontstaat.

https://youtu.be/fjVvebnvoas

subductie?

Bekijk het filmpje met extra uitleg over subductie.

https://youtu.be/ud7VTHfjH4s

Zet de omschrijvingen op de juiste plaats

Hier is het net zo warm als het oppervlak van de zon; zo'n 5000 graden

De plaat duikt de mantel in: subductie. De onderduikende plaat trekt de rest van de plaat mee de mantel in. 

Het gesteente in de mantel wordt warm bij de kern en beweegt zeer traag richting de aardkorst

De platen worden iets omhoog geduwd door het opstijgende magma, en uit elkaar geduwd. Er is sprake van divergentie. 

Bij welke plaatbeweging komen explosieve uitbarstingen voor?

1. convergent (naar elkaar toe)
2. divergent (van elkaar af)
3. transform (langs elkaar)
4. bij alle 3 de bewegingen

Welke vulkaanvormen kunnen er ontstaan bij subductie
(naar elkaar toe met onderduiken)

1. schild- en stratovulkaan
2. spleet en schildvulkaan
3. spleet- en calderavulkaan
4. strato- en calderavulkaan

Leerdoelen

• je weet de kenmerken en type uitbarsting van de 4 vulkaansoorten
• je kan vanaf een kaart beredeneren welk type vulkaan waar ontstaat.
• je kan een bewuste keuze maken in of je AK-support moet volgen

Weektaak

Maken:

- Opgave 2, 5 en 6 van 3.2

- Opgave 3 t/m 6 van 3.3

Leren van 3.2

- De 3 oorzaken van plaatbewegingen

- De 3 manieren waarop platen ten opzicht van elkaar bewegen

Leren van 3.3:

- Waar elk type vulkaan ontstaat: bij welke plaatbeweging en type aardkorst

- Waardoor een vulkaanuitbarsting effusief of explosief is