Hoofdstuk 6: Verlichting en revoluties

• geschiedenis
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 4

Verlichting en revoluties (18e eeuw)

(les sluit aan bij TvG 6.1, 6.2 en 6.3)

Wat weet je van de Verlichting?

Doelen

1. Je kan uitleggen wat verlichting is.

2. Je kan de ideeën van 2 verlichtings filosofen uitleggen.

3. Je kan benoemen op welke manieren de ideeën werden verspreid. 

De Verlichting

vanaf ±1700

.

• Een periode waarin mensen hun kennis (willen) vergroten, door steeds meer uit te gaan van het verstand (rede, ratio-> rationalisme)
• Nadruk op scholing

• Hierdoor krijgen mensen ook meer kritiek op de koning, de Kerk en de adel.
  

Waar haalden 'verlichte' denkers hun kennis vandaan?

1. Uit de bijbel
2. Uit de klassieke literatuur
3. adel en geestelijken
4. Rationele argumenten

Wat is geen oorzaak van de Franse Revolutie

1. De verlichting
2. Absolutisme
3. Hongersnood door de misoogst.
4. Privileges voor de derde stand

John Locke

- Volkssoevereiniteit: Volgens Locke zijn alle mensen als gelijke geboren. Alleen de opvoeding maakt tot wie jij bent.
- We hebben dezelfde grondrechten zoals het recht op vrijheid en het recht op bezit.
- Koningen mogen een land regeren als zij rekening houden met de belangen van het volk. Sociaal contract 

Wat is geen idee van John Locke

1. Alle mensen zijn gelijk geboren.
2. Koningen mogen een land regeren als ze de belangen van het volk tegemoet komen
3. De macht moest verdeeld worden over drie machten.
4. Iedereen heeft dezelfde grondrechten.

 Rousseau:

• Jean- Jacques Rousseau (1712-1778)
• landen moeten rechtstreeks bestuurd worden door het volk  (= directe democratie)
• Iedereen is gelijk (gelijke rechten)
• Sociaal contract (ging nog een stap verder dan Locke:  Jean-Jacques Rousseau vond dat het volk de macht moest hebben.)
  

Noem een verschil en een overeenkomst tussen de ideeën van Locke en Rousseau?

Montesquieu

Verlichtings filosoof en bedacht de: De trias politica

Wetgevende macht

Uitvoerende macht

Rechtelijke macht

Trias Politica

(Driemachtenleer)

Waarom?

Als de drie machten verdeeld zijn en elkaar controleren is de kans op machtsmisbruik het kleinst. 

Waar haalden 'verlichte' denkers hun kennis vandaan?

1. Uit de bijbel
2. Uit de klassieke literatuur
3. adel en geestelijken
4. Rationele argumenten

Het volgende begrip past het best bij de Verlichting...

1. verstand
2. Renaissance
3. ontdekkingsreizen
4. Grieken

Verlichte denkers zagen volkssoevereiniteit als alternatief voor absolute vorsten. Maar wat betekent volkssoevereiniteit?

1. Een kleine groep mensen heeft de macht namens het volk .
2. Het volk heeft de hoogste macht en bepaalt wie de bestuurders zijn.
3. De koning is absoluut vorst
4. Het volk wijst één leider aan dat namens hen gaat besturen.

Bij welk denkbeeld van de verlichting past het citaat:
"Het lot van een volk heeft vaak afgehangen van de goede of slechte spijsvertering van de eerste minister."

1. Mensenrechten
2. Volkssoevereiniteit
3. Verstand
4. Godsdienstige verdraagzaamheid

Vorsten en Verlichte ideeën

- In Frankrijk kwam het volk in contact met de ideeën door:

- brieven, publicaties (tijdschriften, boeken), discussies in koffiehuizen en vooral in salons

Salons

Een literaire salon is een sociaal-literaire bijeenkomst waarbij verschillende schrijvers, dichters, filosofen en kunstenaars elkaar regelmatig ontmoeten om zaken op het gebied van literatuur, poëzie, filosofie en soms nog andere kunsten en politiek te bespreken. Deze bijeenkomsten werden met name georganiseerd door de edelen.

De Encyclopedie van Diderot werd het boegbeeld van de Verlichting in Frankrijk in de 18e eeuw. De eerste 28 delen zijn in Frankrijk gepubliceerd tussen 1751 en 1772.

In de encylopedie staan allerlei gebieden van kennis op wetenschappelijk bescheven. Bijvoorbeeld planten, voertuigen ect.

Publieke opinie: een verzameling van meningen als gevolg van discussie onder de burgers

Gaston van Orleans (1608-1660); broer van koning Lodewijk XIII; wilde meer macht en streed tegen koning en adviseurs

Lodewijk XIII (1601-1643); 

kardinaal Richelieu (1585-1642): adviseur van Lodewijk XIII en Lodewijk XIV

kardinaal Mazarin (1602-1661): adviseur van Lodewijk XIV

Verlichte denkers zagen volkssoevereiniteit als alternatief voor absolute vorsten.
Wat betekent volkssoevereiniteit?

1. Een kleine groep mensen heeft de macht namens het volk .
2. Het volk heeft de hoogste macht en bepaalt wie de bestuurders zijn.
3. De koning is absoluut vorst
4. Het volk wijst één leider aan dat namens hen gaat besturen.

Het Ancien Régime

Het Ancien Regime was de oude standenmaatschappij van Frankrijk waarbij de koning boven de standen staat en de meeste macht had. 

Verlicht absolutisme

Een vorst die alleen heerst, maar in het koningschap verlichte ideeën doorvoert. 

Zoals Frederik de Grote, koning van Pruisen. 

- Scholen/Universiteiten

- Infrastructuur 

- Soms afschaffing lijfeigenschap

- Beroepsleger

- Religieuze vrijheid

Ik ben geen dienaar van god, maar eerste dienaar van de staat.

Frankrijk

Bakermat voor de verlichting.

Toch kende het geen verlicht absolutisme als bestuursvorm. 

Zo was er bijvoorbeeld: Censuur

Alles voor het volk,
maar niets door het volk past bij...

1. verlicht absolute vorst
2. democratische revolutie
3. abolitionisme
4. rationeel optimisme

Noem een aantal kenmerken van het verlicht absolutisme?

Leg uit dat de Verlichting en het geloof niet altijd samen gingen.

Burgers aan de macht

Verlichte ideeën in de praktijk: democratische revoluties eind 18e eeuw

- Amerikaanse Revolutie (grondwet 1787)

- Mislukte revolutie in de Republiek  (kritische burgers -->      patriotten 1787)

- Franse Revolutie (1789)

Zet in juiste chronologische volgorde:
a. Franse koning Lodewijk XVI wordt onthoofd
b. In Parijs richt de derde stand de Nationale Vergadering op
c. Kolonisten in Amerika verklaren zich onafhankelijk van GB
d. Pruisische troepen maken een einde aan de patriotse revolutie

1. a-b-c-d
2. c-d-b-a
3. d-c-a-b
4. c-d-a-b

1

2

3

4

Het Congres roept de onafhankelijkheid uit

De VS wordt als onafhankelijk erkend

De Amerikanen moeten belasting betalen aan de britten

Het congres vormt een leger

Wat wilden de opstandelingen in Amerika (Britse kolonisten) tijdens de Amerikaanse revolutie?

1. meer vrijheid
2. meer gelijkheid
3. meer belasting
4. meer geld

Zet de zinnen in de juiste volgorde van tijd. Begin met de gebeurtenis die het langst geleden is.

Een groep burgers maakt bekend dat zij zonder de eerste en tweede stand gaan vergaderen.

De Bastille wordt aangevallen: de Franse Revolutie is begonnen.

De derde stand wil dat ook edelen en geestelijken belasting gaan betalen.

De edelen en de geestelijken stemmen tegen en er verandert dus niets.

De koning roept een vergadering van de drie standen bij elkaar.

Wat is een verschil en wat is een overeenkomst tussen de Franse Revolutie en de revolutie in Nederland?

6.3.3 Vrijheid, ook voor de slaven

- Plantagekoloniën

- Trans-Atlantische slavenhandel

- Abolitionisme

Periode: 1500-1800

Plantages en slavernij

Trans-atlantische slavenhandel

Abolitionisme

• To abolish betekent in het Engels 'afschaffen'
  


• Slavernij past niet bij de ideeën van de Verlichting: mensen zijn gelijkwaardig. 
• Adam Smith: mensen worden door loon meer geprikkeld om te werken
• Hoe? Pamfletten, boeken en politieke vertegenwoordigers

Uitbouw van Europese overheersing, met name in de vorm van ..1.. en de daarmee verbonden ..2.. en de opkomst van ..3..

1. 1. trans-Atlantische slavenhandel 2. abolitionisme 3. plantagekoloniën
2. 1. abolitionisme 2. trans-Atlantische slavenhandel 3. plantagekoloniën
3. 1. plantagekoloniën 2. trans-Atlantische slavenhandel 3. abolitionisme
4. 1. plantagekoloniën 2. abolitionisme 3. trans-Atlantische slavenhandel