6.3 Gedrag beschrijven

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Thema 6 Waarneming en gedrag

6.3 Gedrag beschrijven

Leerdoelen

• Je kunt toelichten wat gedrag is en hoe gedrag is ingedeeld.
• Je kunt omschrijven wat ethologie inhoudt, hoe je gedrag kunt bestuderen en de invloed van gedragsonderzoek op de maatschappij toelichten.

Ethologie

De tak van de biologie waarbij de studie van het gedrag van dieren centraal staat.

Gedrag = alle waarneembare activiteiten van een dier of mens.

Waarom?

1. Welke functie heeft gedrag in de natuur?
   
2. Wat is de directe aanleiding voor gedrag?
   
3. Hoe ontstaat gedrag tijdens de ontwikkeling van een dier?
   
4. Hoe verandert gedrag in de loop van de evolutie?

Daarom!

1. Succesvol gedrag leidt tot overleving, groei en voortplanting
   
2. Gedrag ontstaat als reactie op inwendige en uitwendige prikkels
   
3. Succesvol gedrag wordt geleerd door: inprenting, gewenning, imitatie, oefening, operant- en klassiek conditioneren en inzicht.
   
4. Thema 4 havo4

Adequaat gedrag

De overlevingskansen en fitness van een dier worden vergroot wanneer het gedrag goed is aangepast aan de (milieu)omstandigheden..

Gedragselementen

Prikkel -> zintuigcellen (receptoren) -> impulsen via neuronen (conductoren) -> centrale zenuwstelsel -> verwerking = respons (reactie van effector; spier of klier)

Gedragssysteem: handelingen met een gemeenschappelijk doel

Gedragsketen: het effect van de ene handeling leidt tot een volgende handeling

Voortplantingsgedrag

Vechten, nestbouw, balts en broedzorg

Afhankelijk van:

• Fase in de voortplantingscyclus (temperatuur = uitwendig, hormonen = inwendig)

Bestuderen (van gedrag)

Objectief: feitelijke waarnemingen 

Subjectief: bevat een interpretatie

Antropomorfisme: toekennen van meningen / menselijke gevoelens / bewustzijn / motivatie / interpretaties aan organismen zonder bewijs

Bestuderen (van gedrag)

Echt objectief: rond voorwerp, ingedeukt aan de bovenzijde. Rood van kleur met groene stippen van 2 mm doorsnede, etc.

Objectief: afbeelding van een appel

Subjectief: appel

Antropomorfisme: Deze appel toont met zijn kleur aan dat hij opgegeten wil worden, zodat zijn zaden verspreid worden.

Ethogram: objectieve beschrijving van de verschillende handelingen die bij een diersoort voor kunnen komen

Protocol 

Een protocol is een lijst van de achtereenvolgens waargenomen handelingen van het dier.

Wat wil je onderzoeken?

• Hoe vaak
• Hoe lang
• In welke volgorde (gedragsketen)
  

Leerdoelen behaald??

• Je kunt toelichten wat gedrag is en hoe gedrag is ingedeeld.
• Je kunt omschrijven wat ethologie inhoudt, hoe je gedrag kunt bestuderen en de invloed van gedragsonderzoek op de maatschappij toelichten.

Het huiswerk

Bestudeer blz. 82 t/m 85

Maken + nakijken opdr. 23 t/m 28