6.3: Gedrag beschrijven

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

6.3 Gedrag beschrijven

Leerdoelen

1. Je kunt toelichten wat gedrag is en hoe gedrag is ingedeeld
2. Je kunt omschrijven wat ethologie inhoudt en hoe je gedrag kunt bestuderen en de invloed van gedragsonderzoek op de maatschappij beschrijven

Leerdoel 1

Je kunt toelichten wat gedrag is en hoe gedrag is ingedeeld

In de komende paragrafen zijn begrippen heel belangrijk. Maak dus een begrippenlijst!

Ethologie

Ethologie = studie van het gedrag van dieren

Gedrag = alle waarneembare activiteiten van een dier of mens

Adequaat gedrag = gedrag dat de fitness van een dier vergroot

Van prikkel tot handeling

Gedrag is opgebouwd uit opeenvolgende handelingen. Deze handelingen noemen we gedragselementen.

Voorbeelden van gedragselementen:

Kauwen, knipperen, krabben, tanden laten zien, etc...

Prikkel en respons

Gedrag begint met prikkels.

Prikkels kunnen komen uit:

• Externe omgeving (Geur van patat)
• Interne omgeving (Honger gevoel)

De reactie van een dier of mens op prikkels noem je een respons

Gedragsketen

Als gedrag uit een serie gedragselementen in een vaste volgorde bestaat noemen we dat een gedragsketen.

Een voorbeeld van een gedragsketen is baltsgedrag bij dieren. 

Onder welk gedragssysteem valt de balts?

1. Voedingsgedrag
2. Terretoriumgedrag
3. Voortplantingsgedrag
4. Sociaalgedrag

Leerdoel 2

Je kunt omschrijven hoe je gedrag kunt bestuderen.

Gedrag bestuderen

Om onderzoek te doen naar gedrag van dieren en mensen maken onderzoekers gebruik van ethogrammen en protocollen. 

Ethogram

Als je gedrag gaat bestuderen maak je eerst een ethogram

In een ethogram beschrijf je alle gedragselementen die je kunt bedenken en geef je ze een code. Zie rechts een voorbeeld van een ethogram

Protocol

Tijdens het bestuderen van gedrag maak je gebruik van een protocol. 

In een protocol noteer je om de zoveel seconden welk gedragselement je ziet. Je gebruikt voor het noteren de afkortingen die je hebt bedacht in je ethogram.

Welke vragen kun je beantwoorden aan de hand van een protocol?

1. Hoe vaak komt elk gedragselement voor?
2. Hoelang duurt ieder gedragselement?
3. Is er sprake van een gedragsketen?
4. Wat denkt een dier tijdens het gedrag?

Huiswerk

Maak opdracht 23 t/m 28 van Hoofdstuk 6 Basisstof 3

Uitleg PO deze week

• Gedragsonderzoek bij gerbils (woestijnratten)
• Je opstelling: Je krijgt een bak met zaagsel en een gerbil. 
• Je eigen onderzoek bedenken:
• Je moet een controle experiment uitvoeren 
• Je moet een interventie experiment uitvoeren. Dus je plaatst iets in de bak. 
• Tijdens je experimenten vul je je protocol in. 

Programma PO

1e les: Ethogram en protocol maken voor het uitvoeren van je onderzoek

2e les: Onderzoek uitvoeren en resultaten noteren in je gemaakte protocollen

3e les: Onderzoek uitvoeren / start maken verslag

Praktische info:

• Je werkt in tweetallen
• Het verslag telt 2x mee (net zo zwaar als een rep)
• Bij het schrijven van het verslag kun je gebruik maken van de documenten op Itslearning. Maak daar gebruik van! Kijk van tevoren naar het beoordelingsformulier om te zien hoeveel gewicht ieder onderdeel krijgt.  
• Je krijgt 1 les om te werken aan het verslag. Daarna zul je het samen in eigen tijd af moeten maken. 
• Deadline: