Cursus tijdvakken: Tijdvak 6 (Regenten & Vorsten) + KA's

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Tijdvak 6: Regenten en Vorsten

KA's tijdvak 6

Kenmerkende aspecten:

• het streven van vorsten naar absolute macht
• de bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek
• wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie
• de wetenschappelijke revolutie

Lodewijk XIV van Frankrijk - "de Zonnekoning"

Waarom werd Lodewijk XIV de Zonnekoning genoemd?

Lodewijk XIV

• De Zonnekoning - alles draait om hem
• 1638 - 1715
• Regeringsperiode: 72 jaar en 110 dagen
• Létat, c'est moi!
• Als koning gemaakt door God - droit divin

Droit divin

De koning ontvangt zijn macht van God alleen en legt ook alleen verantwoording af aan God

Het Edict van Nantes

13 april 1598 - door Hendrik IV van Frankrijk (opa van L-XIV)

(Wat meer) godsdienstvrijheid voor de hugenoten 

Ze mochten:

• Hun geloof uitoefenen
• Gewetensvrijheid 
• Volledig burgerrecht behouden

Wat heeft Lodewijk XIV hiermee te maken?

Hugenoten waren veel betrokken bij opstanden

Lodewijk XIV hield hier niet zo van... (jeugdtrauma)

Lodewijk XIV ontneemt de hugenoten hun vrijheid

• Gevolg: hugenoten verlaten Frankrijk en settlen zich in o.a. België, Engeland, Nederland
• Iemand hier een Franse achternaam?

Lodewijk en Jules Mazarin

La Fronde

• Mazarin
• Regent
• Belastingen

De adel 'dichtbij' in Versailles

De wetenschappelijke revolutie

Hier een aantal voorbeelden van deze wetenschappelijke revolutie:

Op het onderste schilderij zien we “De anatomische les van dr. Nicolaas Tulp” geschilderd door Rembrandt. Dit schildrij is gemaakt bij een les van het chirurgijnsgilde in Amsterdam. Deze gilde liet maar eens per jaar een openbare ontleding toe.

Op het middelste plaatje zien we een zonnestelsel met de zon in het midden. Dit is best bijzonder omdat er voorheen gedacht werd dat de aarde het middelpunt was en dat de zon eromheen draaide. Dat er beweerd werd dat het andersom was, heeft behoorlijk wat teweeggebracht. Galilei kwam in conflict met de kerk omdat in de Bijbel staat dat de ‘zon onder en op gaat’. Hieruit werd geleid dat de aarde inderdaad in het middelpunt staat. Wanneer er dus gesproken werd dat dit niet het geval was, dan ging je de Bijbel tegen en ontstonden hieruit conflicten.

Uiteindelijk sprak hij met de paus en Galilei kreeg toestemming om een boek te schrijven, zolang hij maar wel benoemde dat het een theoretische mogelijkheid was en dat het niet als bewijs beschouwd mocht worden.

Oftewel:

Hij was geïnteresseerd naar hoe de mensen wetenschap en kennis verkrijgen

De beste manier hiervoor: het uitvoeren van experimenten 

Een samenleving waarin kennis en wetenschap centraal staan, mensen horen vrij zijn om te denken en te spreken zonder angst voor vervolging

Muntmeester: hij zorgde voor groeven aan de zijkant van de Britse munten zodat het heel lastig werd om geld te vervalsen. Ook bestreed hij valsemunters die soms ter dood veroordeeld werden.

Hij werd geridderd door Queen Anne door zijn werd voor de munt van Engeland.

Hij heeft gezorgd voor drie natuurwetten, dit zijn de volgende:

Natuurwetten:

Traagheidswet: om beweging van een voorwerp te veranderen, is er kracht nodig. Zonder kracht wordt een voorwerp niet versneld.

Kracht verandert de snelheid: wanneer een voorwerp rust, zal hij bewegen wanneer er kracht op wordt uitgevoerd

Actie – reactie: hier is het plaatje hét perfecte voorbeeld van. Wanneer je ergens kracht op uitoefent, werkt dit door als een soort domino-effect.

René Descartes

• 1596 - 1650
• Filosoof
• Woonde een groot deel van zijn leven in de Nederlanden
• 'Bourgeoisie' - zijn ouders waren rijke burgers

Empirisch denken: dingen leren door ze te ervaren / te doen

In het kort:

Hij wordt beschouwd als de grondlegger van de moderne filosofie

De vraag: hoe kunnen we zekerheid krijgen over datgene dat we weten? Hoe vinden we de waarheid?

"Cogito, ergo sum" -> ik denk dus ik ben

17e eeuw: de microscoop van Anthonie van Leeuwenhoek

Iets 'onder de loep nemen'

De positie van de Republiek

Hoe kon de Republiek zo rijk worden?

• Slechte landbouwgrond -> noodzaak tot graanimport - moedernegotie
• Door moedernegotie gaan boeren zich specialiseren en voor de markt produceren -> toename van grondstoffen voor de nijverheid
• Door toename handel groeit de scheepsnijverheid
• Door de Val van Antwerpen (1585) komen rijke handelaren en geschoolde arbeiders richting de Republiek
• Amsterdam wordt rijker dan Antwerpen

Welke uitleg past het best bij het begrip: 'absolute vorst'?

1. Vordst die heerst met de macht van bischoppen
2. Vorst die heerst met beperkte macht
3. Vorst die regeert met absolute macht
4. Vorst met een absolute meerderheid door het volk gekozen

Een bewering: "De economie had veel te danken aan immigranten"
Ondersteun deze bewering door een reden te noemen waardoor vluchtelingen uit Antwerpen bijdragen aan die economische bloei (1 pt)

Overzeese expansie en handelskapitalisme

Waar denk je aan bij de 'Gouden Eeuw'?

Ontdekkers en hervormers; ontdekkers

Ontdekkingsreizen: laat 15e eeuw

Waarom?

• Economische redenen: op zoek naar nieuwe handelsproducten
• Religieuze redenen: verspreiding van het christendom
• Politieke redenen: het bezetten van nieuw land

Overzeese expansie: het uitbreiden van je land met gebieden overzee

De aanloop naar Nederlands-Indië

Let op: we hebben het hier nog niet over de VOC! (ruim 100 jaar later: 1602)

• Nederland was in oorlog met Spanje en kon dus niet meer handelen met Portugal (die 'de baas' waren in Azië)

Nederland moest een andere weg zoeken

• Dit was vaak geen succes

 

Wereldeconomie: waar hebben we het over?

Handelaren die handelen over de hele wereld

• Ontdekkingsreizen hebben we achter ons gelaten
• Nu gaan we er geld aan verdienen...

Begrip: handelskapitalisme

• Een nieuwe vorm van economie
  
• Kapitaal (of aandelen) in handen van particulieren
  
• Zo veel mogelijk winst maken met de handel

VOC

• In 1602 wordt de VOC opgericht
• Bestuur van de VOC: Heren Zeventien
• VOC had een handelsmonopolie in Azië
• Vaar mee met de VOC!

De VOC had een aantal rechten. Wat zijn rechten van de VOC?

1. De VOC mocht oorlog voeren
2. De VOC mocht verdragen sluiten
3. De VOC mocht forten bouwen
4. De VOC mocht als enige handel drijven met Azië

Waarde VOC

1638: 78.000.000 (78 miljoen)

Omgerekend naar nu: 7,900.000.000.000 (7,9 biljoen)

Apple nu: 9.000.000.000 (9 miljard)

11% van de VOC

VOC staat voor

1. Vereniging Oost-Indische Compagnie
2. Verenigde Oost-Indie Compagnie
3. Verenigde Oost-Indische Compagnie
4. Verenigde Oost-Indische Campagne

Welke uitleg past het best bij het begrip: 'regenten'?

1. De bestuurselite in de Nederlandse Republiek
2. Het arme deel van de bevolking van de Nederlandse Republiek
3. De bestuurselite in Duitsland
4. De gegoede burgerij in Frankrijk

Empirisme: een filosofische stroming waarin wordt gesteld dat kennis uit ervaring voortkomt en het beginpunt is van zintuiglijke waarneming

1. Juist
2. Onjuist

Edict van Nantes: overeenkomst gesloten in 1576, waarbij Nederlandse gewesten gingen samenwerken om de Spaanse troepen het land uit te krijgen

1. Juist
2. Onjuist

Welke begrip past het beste bij de uitleg: "De bestuurselite in de Nederlandse Republiek"?

1. Gegoede burgerij
2. Leenheren
3. Regenten
4. Adel

Welk begrip past het beste bij de uitleg: "Handelsonderneming die in 1602 is opgericht en van de Staten-Generaal het monopolie kreeg voor het drijven van handel ten oosten van de Kaap de Goede Hoop."

1. West-Indische Compagnie (WIC)
2. East India Company (EIC)
3. North India Company (NIC)
4. Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC)

Welke uitleg past het best bij: "wetenschappelijke revolutie"?

1. Periode in de geschiedenis die tot ca. 700 v. Chr tot 476 n.Chr. duurde. Veel invloed van Griekse en Romeinse beschaving
2. Verzamelbegrip voor ontdekkingen uit de 17e eeuw die zorgden voor een nieuw wereldbeeld en nieuwe visie op de natuur
3. Periode in de 15e/16e eeuw die zich kenmerkt door een vernieuwde levensstijl en kijk op de wetenschap
4. Periode in de 17e/18e eeuw waarbij rationeel denken centraal stond en mensen hun kennis vergrootten door het gebruiken van hun verstand

Welke uitleg past het best bij het begrip: 'VOC'?

1. Handelsonderneming ontstaan in 1621 en zich voornamelijk bezighield met de driehoekshandel
2. Handelsonderneming opgericht in 1602 en zich voornamelijk bezig hield met de driehoekshandel
3. Handelsonderneming die in 1621 is oprgericht en zich richtte op de handel ten westen van Kaap de Goede Hoop
4. Handelsonderneming opgericht in 1602 en van Staten-Generaal het monopolie kreeg handel te drijven ten oosten van Kaap de Goede Hoop