BERH: TH9 BS2 Stengels en wortels

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Thema 9 Planten

BS2 Stengels en wortels

Lesverloop

1. Voorkennis testen (LessonUp Quiz BS1)
2. Leerdoelen
3. Uitleg
4. Aan de slag
5. (Extra) Kennisvragen
   

• Transport door vaten
• Stevigheid door houtcellen en vezels
• Functies van wortels

bastvaten, cellulose, houtachtige plant

houtstof, houtvaten, kruidachtige plant

vaatbundel, worteldruk, wortelhaar

9.2.1 Je kunt in afbeeldingen vaatbundels, houtvaten en bastvaten benoemen en je kunt de functie van deze delen beschrijven.

9.2.2 Je kunt beschrijven hoe planten stevigheid verkrijgen.

9.2.3 Je kunt beschrijven hoe opname en transport van water en mineralen bij planten plaatsvinden.

Leerdoelen

Waar gaat deze basisstof over?

Begrippen

Functie van stengels

• Geven stevigheid aan planten en dragen de bladeren en bloemen.
• Vervoer van water en voedingstoffen.
• Opslag van water (cactus b.v.) en suikers in de vorm van zetmeel.
• Bescherming (doornen van een roos, b.v.).
• Beweging (zonnebloem, b.v.)

Transport door vaten

(Bekijk afbeelding!)

Door de hele plant lopen dunne transportbuisjes: vaten. Deze vaten zitten in groepjes bij elkaar: vaatbundels. 

• vat= dun transportbuisje
  
• vaatbundel= bos dunne buisjes
  

Er zijn twee typen vaten:

Houtvaten

• vervoeren water en mineralen van de wortels via de stengels naar de (bloem)bladeren en knoppen.

Bastvaten

• vervoeren water en energierijke stoffen, vooral suiker, van de bladeren naar alle delen van de plant.
  

Bekijk afbeelding!

leg uit wat je ziet.

Transport door vaten

(Bekijk afbeeldingen!)

In de stengels:

• Houtvaten altijd aan de binnenkant
  
• Bastvaten altijd aan de buitenkant
  

In de nerven van bladeren:

• houtvaten liggen aan de bovenzijde 
  
• bastvaten aan de onderzijde van een blad.
  

stengel, schematisch

blad, dwarsdoorsnede, schematisch

Bekijk afbeelding!

Houtvaten

Bastvaten

In de afbeelding zie je een dwarsdoorsnede van een deel van een blad.

Wat wordt aangegeven met nummer 2?

1. bastvat
2. houtvat
3. huidmondje
4. vezel

Transport door vaten

(bekijk afbeelding!)

Houtvaten: 

• boven elkaar liggende dode houtcellen.
  
• transport in eenrichtingsverkeer (omhoog)
• De celwanden van houtcellen bestaan uit cellulose en houtstof >> geven de houtvaten stevigheid. 

Bastvaten: 

• boven elkaar liggende levende cellen.
  
• In de dwarswanden tussen de cellen bevinden zich openingen. Hierdoor kunnen stoffen in twee richtingen door de bastvaten worden vervoerd.
  

>> Bekijk afbeelding. Onthoud 

Houtvaten

Ezelsbruggetje:

Houtvaten vervoeren stoffen omHoog

Bastvaten

Ezelsbruggetje:

Bastvaten vervoeren stoffen naar Beneden.

De plant staat in het licht.

Kan er in deze situatie fotosynthese plaatsvinden in deel 2 van het blad? Verklaar je antwoord.

In de afbeelding zie je een dwarsdoorsnede van een deel van een blad.

Wat wordt aangegeven met nummer 1?

1. bastvat
2. houtvat
3. bladmoes
4. vezel

Van de vezels van hennep kunnen lange, harde en taaie hennepdraden worden gemaakt. Als die draden in elkaar worden gedraaid, ontstaat er touw.

Worden voor het maken van henneptouw delen met veel reservestoffen, delen met veel vaatbundels of delen met veel wortelharen gebruikt? Leg je antwoord uit.

Stevigheid van planten 

Planten krijgen stevigheid op twee manieren:

• door vocht in de vacuolen van de cellen.

• door cellulose en houtstof in de celwanden van houtcellen en vezels.

Vezels bestaan, net als houtvaten, uit langgerekte dode cellen met dikke celwanden. Vezels zijn zelfs nog sterker dan houtcellen. Vezels van planten worden daarom gebruikt bij de productie van garens en touw.

d

Kruidachtige planten: bevatten weinig hout.

Houtachtige planten: zoals bomen bevatten veel hout.

Houtachtige planten:  bevatten veel hout.

Kruidachtige plant

Plant die stevig is door vocht in de vacuolen.

Houtachtige plant

Plant die stevig is door houtstof.

Bekijk afbeelding!

Een kruidachtige plant is een plant die stevig is door...

1. vocht in de vacuolen
2. door houtstof

Een kruidachtige plant heeft meestal een ..... stengel

1. groen
2. bruin

Experiment! 

Onderzoeksvraag:

Hoe beïnvloedt water de stevigheid van stengels van kruidachtige en houtachtige planten?

Hypothese:

Water is nodig voor de stevigheid van de stengels van kruidachtige planten. 

En water heeft geen invloed op de stevigheid van de stengels van houtachtige planten.

Materialen

(zie afbeelding) Groene stof in buis = water

Resultaten: wat verwacht je over een week te zien? Denk na voordat je naar de volgende slide gaat.

Resultaat bladeren. Wat gebeurt er met de stevigheid van bladeren? 

>> ongeacht de soort plant, bladeren hebben altijd water nodig om stevig te zijn; anders gaan ze slap hangen.

Resultaten

Resultaat stengels. Wat gebeurt er met de stevigheid van stengels? 

Is de hypothese correct?

Hypothese:
. Water is nodig voor de stevigheid van de stengels van kruidachtige planten.
. Water heeft geen invloed op de stevigheid van de stengels van houtachtige planten.

1. ja
2. nee

Dit blad is vorige jaar in de herfst afgevallen. Schimmels, pissebedden en andere organismen hebben het bladmoes opgegeten. De nerven zijn bewaard gebleven.

Een bladskelet bestaat alleen uit nerven. De houtvaten in de nerven en de vezels eromheen hebben dikke wanden van houtstof.

Dragen nerven bij aan de stevigheid van een blad?

1. ja
2. nee

Wortels

Een plant gebruikt zijn wortels de hele dag en nacht om water en voedingsstoffen uit de grond te halen. 

Functie van wortels

1. Plant in de grond vastzetten
   
2. Het opnemen van water en mineralen vanuit de bodem
   
3. De opslag van reservevoedsel
   

Wortelharen

(bekijk afbeelding!)

• Aan de wortels zitten wortelharen. hiermee zuigt de plant water op. 
• Door de wortelharen wordt het oppervlak van de wortel sterk vergroot. Zo heeft een roggeplant bijvoorbeeld ongeveer 10 miljard wortelharen met een totale lengte van 10.000 km!! En wortelharen zijn heel dun.
• Hierdoor kan de plant makkelijke water opnemen.

ko

wortels en watertransport

Mis het volgende filmpje niet (BVJ)!! 

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

bvj.secure.malmberg.nl

Transport van water door een plant

Zijwortel

Hoofdwortel

Wortelharen

Worteltop

Wortelharen zijn...?

1. Uitstulpingen van de bladmoes
2. Uitstulpingen van opperhuid cellen
3. Uitstulpingen van vaatbundels

Hoe wordt water met opgeloste mineralen in de wortelharen vervoerd?

1. Via de zijwortels
2. Via de hoofdwortel
3. Via de celwanden van de wortelharen
4. Via de celwanden van de houtvaten

Transport in de houtvaten

Hoe komt het water in de bladeren? Zuigkracht  

(bekijk afbeelding!)

1. In het blad zitten huidmondjes (deze zijn de ademhalingsorganen van de plant!). 
   
2. De waterdamp in de luchtholtes rondom de huidmondjes gaat via het huidmondje naar buiten. 
   
3. Het water dat door verdamping verloren is wordt weer aangevuld vanuit de houtvaten in de nerven (en deze op hun buurt aangevuld door de houtvaten in de stengels) .
   
4. Door opname van water door de wortels en verdamping van water uit de bladeren blijft de waterstroom in de houtvaten op gang. 
   
5. Het aanzuigen van water door de huidmondjes heet zuigkracht van de bladeren. 
   

Hoe komt het water in de bladeren?  

(bekijk afbeelding!)

Papier houdt water vast (papier wordt gemaakt van cellulose), daarom neemt het papier snel water op. Dit gebeurt in de vaatbundels ook! Dit noemen we adhesie.

Watermoleculen trekken sterk naar elkaar toe: dit noemen we cohesie.

Dit alles samen met de zuigkracht door de verdamping via de huidmondjes in de bladeren, zorgt ervoor dat water door de hele plant blijft stromen.

De cohesiekracht zorgt ervoor dat de watermoleculen door waterstofbruggen naar elkaar worden toegetrokken en dus bij elkaar blijven. De adhesiekracht zorgt ervoor dat de watermoleculen door de wand van de houtvaten wordt vastgehouden.

Hoe heet het aanzuigen van water door de huidmondjes?

1. Zuigkracht
2. Trekkracht
3. Duwkracht
4. Druk

Transport in de houtvaten - worteldruk 

Twee oorzaken voor het transport in de houtvaten:

1) Zuigkracht  door bladeren (verdamping)

2) Worteldruk: de wortels van een plant ‘persen’ het water in de houtvaten omhoog.

De worteldruk zorgt samen met de zuigkracht van de bladeren voor de anorganische (zonder organische moleculen zoals suiker) sapstroom.

ko

Waarom veranderen bomen in de herfst?

Mis het volgende filmpje niet!! 

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

link: https://youtu.be/peKUnV4AtJQ?si=kruz0dWtv0y1n6gy

Waarom krijg de boom in de winter geen water?

Waarom worden de bladeren in de herfst geel en/of rood?

Om te zorgen dat er geen water meer bij de bladeren komt, wat maakt de boom?