Beeldspraak en stijlfiguren - hoofdstuk 1 - januari 2024

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 1

Beeldspraak

Na  deze les:

• weet je wat beeldspraak is en hoe het wordt gebruikt.
• kun je een 'vergelijking met als' herkennen en benoemen.
• kun je een 'vergelijking zonder als' herkennen en benoemen.
• kun je een 'metafoor' herkennen en benoemen.
• kun je 'metonymia' herkennen en benoemen

Maak in je schrift aantekeningen bij 

de vier vormen van beeldspraak

Beeldspraak

Bron: examenoverzicht.nl

• Figuurlijk taalgebruik
• Je bedoelt iets anders dan je zegt
• Spreekwoorden en gezegden
• Taal leuker maken

Vergelijking met als - aantekening

Vergelijking met als - Beeld en object worden met elkaar vergeleken. 

                                             Het woord ALS wordt  gebruikt.

Die jongen is als een wolf in schaapskleren

Beeld = een wolf in schaapskleren

Object = die jongen

Je hebt iets (object)

en daar plak je een plaatje op om het te vergelijken (beeld)

De jongen krijgt het plaatje wolf in schaapskleren opgeplakt.

Vergelijking zonder als - aantekening

Vergelijking zonder als - Beeld en object worden met elkaar vergeleken. 

                                                    Het woord ALS wordt niet gebruikt.

Die jongen lijkt aardig, maar ondertussen is het een wolf in schaapskleren

Beeld = een wolf in schaapskleren

Object = die jongen

Metafoor - aantekening

Metafoor = Er wordt een beeld gegeven zonder een object.

Die wolf in schaapskleren moet je nooit vertrouwen = Die persoon moet je nooit vertrouwen.

Beeld = Wolf in schaapskleren

Object = Die persoon

Bijbelse teksten zijn vaak metaforen.

vb. Een schaapje van de kudde van Jezus

Metafoor - voorbeeld

Die knuppel snapt er ook niets van.

Je weet wat er bedoeld wordt, maar je zegt het met andere woorden.    

                      

Beeld = Knuppel

Object = Domme jongen                      

Metafoor - voorbeeld

Die ezel kent nog steeds de tafel van vijf niet.

Je weet wat er bedoeld wordt, maar je zegt het met andere woorden.    

                      

Beeld = Ezel

Object = Domme persoon                      

Metafoor - voorbeeld

De koperen bal verdween achter de horizon 

Je weet wat er bedoeld wordt, maar je zegt het met andere woorden.    

                      

Beeld = De koperen bal

Object = de zon

                      

Vergelijking met als, vergelijking zonder als, metafoor

Maak nu zelf een vergelijking met als, een vergelijking zonder als en een metafoor. Gebruik de informatie in deze slide

    

                      

De zon verdween achter de horizon 

Beeld = De koperen bal

Object = de zon

                      

Metonymia - aantekening

Je noemt een beeld, maar er is GEEN sprake van een vergelijking. 

Wil die krullenbol antwoord geven?

Die groene trui zwaait naar je.

Die rooie zegt: 'Hey'. 

Er is geen vergelijking met het voorwerp, de persoon, de inhoud, enz. te maken.

Wil mevrouw Nuis antwoord geven?

Mevrouw Nuis zwaait naar je.

Mevrouw Nuis zegt: 'Hey'. 

Bijna alle merknamen die alleen genoemd worden zijn metonymia

Mag ik een Coca Cola, heb jij een Apple, meestal gebruik ik mijn Gazelle

Metonymia - voorbeelden

 

Heb jij een Apple?

Doe mij maar kopje

Ik bind mijn ijzers onder.

Er is geen vergelijking met het voorwerp, de persoon, de inhoud, enz. te maken.

Heb je een telefoon van Apple?

Geef mij maar een kopje koffie.

Ik doe mijn schaatsen aan.

Bijna alle merknamen die alleen genoemd worden zijn metonymia

Mag ik een Coca Cola, ik ga met de BMW, ik trek mijn Nikes aan.

Metonymia - voorbeelden

 

Nederland voetbalde slecht. 

We steken de kachel aan.

Die sproetenkop mag het zeggen.

Er is geen vergelijking met het voorwerp, de persoon, de inhoud, enz. te maken.

Het Nederlands elftal voetbalde slecht.

We steken het hout in de kachel aan.

Het kind met de sproetjes mag het zeggen.

Bijna alle merknamen die alleen genoemd worden zijn metonymia

Mag ik een Fanta, ik ga met de Audi, ik trek mijn Vans aan.

Je noemt een beeld, maar er is geen sprake van een vergelijking.

Voorbeelden:

* deel van het geheel - die rode krullenbol = het kind met de rode haren en krullen

* geheel noemen, je bedoelt een deel - Nederland speelde slecht - Het Nederlands elftal is een deel van Nederland, niet heel Nederland speelde slecht.

* het omhulsel noemen, je bedoelt de inhoud - doe me nog maar een glas. Een leeg glas? Nee een glas cola 

Als een merknaam ALLEEN wordt genoemd in een zin, is er vaak sprake van metonymia.

Ik heb een Apple, Mercedes, Sparta, Lamborghini, etc. 

Vergelijkt iets met iets. 

Het gaat om een object en een beeld. 

In de zin kun je beide delen terugvinden. 

Het woordje 'als' moet in de zin voorkomen EN er moet sprake zijn van een vergelijking. 

Ik ben zo moe als een hond  - De ik wordt vergeleken met een hond.

- Object = ik

- Beeld = een hond

Als er geen vergelijking in de zin staat, dan is er GEEN vergelijking met als.

Voorbeeld: als je naar school gaat, moet je je tas meenemen.  (geen vergelijking)

Figuurlijk taalgebruik

Je zegt iets anders dan je eigenlijk bedoelt.

Er staat geen object in de zin, alleen het beeld wordt genoemd.

Spreekwoorden en gezegden zijn vaak metaforen. 

Je zegt iets met andere woorden.

Voorbeelden:

Die koe begrijpt er ook niets van! - die sufferd snapt er ook niets van.

De appel valt niet ver van de boom. - kinderen lijken op hun ouders.

Bij een vergelijking zonder als worden zaken met elkaar vergeleken. 

Het woordje als is weggelaten.

Die jongen, een kleerkast, loopt vaak in de sportschool.

Hier wordt aangegeven dat de jongen een breed figuur heeft. 

Beeld = kleerkast

Object = jongen

Weet je het niet meer?

Klik het vraagteken aan, daar wordt het begrip - met voorbeelden - uitgelegd.

Kijk nog eens naar de filmpjes in de vorige slides.

Op de volgende 

slides ga je 

Hoofdstuk 1

Vergelijking met als - aantekening

Vergelijking met als - Beeld en object worden met elkaar vergeleken. 

                                             Het woord ALS wordt  gebruikt.

Die jongen is als een wolf in schaapskleren

Beeld = een wolf in schaapskleren

Object = die jongen

Je hebt iets (object)

en daar plak je een plaatje op om het te vergelijken (beeld)

De jongen krijgt het plaatje wolf in schaapskleren opgeplakt.

Vergelijking zonder als - aantekening

Vergelijking zonder als - Beeld en object worden met elkaar vergeleken. 

                                                    Het woord ALS wordt niet gebruikt.

Die jongen lijkt aardig, maar ondertussen is het een wolf in schaapskleren

Beeld = een wolf in schaapskleren

Object = die jongen

Metafoor - aantekening

Metafoor = Er wordt een beeld gegeven zonder een object.

Die wolf in schaapskleren moet je nooit vertrouwen = Die persoon moet je nooit vertrouwen.

Beeld = Wolf in schaapskleren

Object = Die persoon

Bijbelse teksten zijn vaak metaforen.

vb. Een schaapje van de kudde van Jezus

Metafoor - voorbeeld

Die knuppel snapt er ook niets van.

Je weet wat er bedoeld wordt, maar je zegt het met andere woorden.    

                      

Beeld = Knuppel

Object = Domme jongen                      

Metafoor - voorbeeld

Die ezel kent nog steeds de tafel van vijf niet.

Je weet wat er bedoeld wordt, maar je zegt het met andere woorden.    

                      

Beeld = Ezel

Object = Domme persoon                      

Metafoor - voorbeeld

De koperen bal verdween achter de horizon 

Je weet wat er bedoeld wordt, maar je zegt het met andere woorden.    

                      

Beeld = De koperen bal

Object = de zon

                      

Vergelijking met als, vergelijking zonder als, metafoor

Maak nu zelf een vergelijking met als, een vergelijking zonder als en een metafoor. Gebruik de informatie in deze slide

    

                      

De zon verdween achter de horizon 

Beeld = De koperen bal

Object = de zon

                      

Metonymia - aantekening

Je noemt een beeld, maar er is GEEN sprake van een vergelijking. 

Wil die krullenbol antwoord geven?

Die groene trui zwaait naar je.

Die rooie zegt: 'Hey'. 

Er is geen vergelijking met het voorwerp, de persoon, de inhoud, enz. te maken.

Wil mevrouw Nuis antwoord geven?

Mevrouw Nuis zwaait naar je.

Mevrouw Nuis zegt: 'Hey'. 

Bijna alle merknamen die alleen genoemd worden zijn metonymia

Mag ik een Coca Cola, heb jij een Apple, meestal gebruik ik mijn Gazelle

Metonymia - voorbeelden

 

Heb jij een Apple?

Doe mij maar kopje

Ik bind mijn ijzers onder.

Er is geen vergelijking met het voorwerp, de persoon, de inhoud, enz. te maken.

Heb je een telefoon van Apple?

Geef mij maar een kopje koffie.

Ik doe mijn schaatsen aan.

Bijna alle merknamen die alleen genoemd worden zijn metonymia

Mag ik een Coca Cola, ik ga met de BMW, ik trek mijn Nikes aan.

Metonymia - voorbeelden

 

Nederland voetbalde slecht. 

We steken de kachel aan.

Die sproetenkop mag het zeggen.

Er is geen vergelijking met het voorwerp, de persoon, de inhoud, enz. te maken.

Het Nederlands elftal voetbalde slecht.

We steken het hout in de kachel aan.

Het kind met de sproetjes mag het zeggen.

Bijna alle merknamen die alleen genoemd worden zijn metonymia

Mag ik een Fanta, ik ga met de Audi, ik trek mijn Vans aan.

Wil die sproetenkop even opletten?

1. Vergelijking zonder als
2. Metafoor
3. Vergelijking met als
4. Metonymia

Ik trek mijn Jordans aan vandaag.

1. Metonymia
2. Metafoor
3. Vergelijking met als
4. Vergelijking zonder als

'Ik zie dat de achterste rij niet oplet', zei de gymleraar.

1. Metonymia
2. Metafoor
3. Vergelijking met als
4. Vergelijking zonder als

Mijn opa, de oude brombeer, zat weer eens te mopperen over zijn eten.

1. vergelijking zonder als
2. metafoor
3. vergelijking met als
4. metonymia

Zijn hoofd, een tomaat, gloeide van schaamte

1. Vergelijking zonder als
2. Metafoor
3. Vergelijking met als
4. Metonymia

De dag gaat open als een gouden roos.

1. Metonymia
2. Metafoor
3. Vergelijking met als
4. Vergelijking zonder als

Volgend jaar koop ik de nieuwste Apple

1. Metonymia
2. Metafoor
3. Vergelijking met als
4. Vergelijking zonder als

Is dat een echte Van Gogh?

1. vergelijking zonder als
2. metafoor
3. vergelijking met als
4. metonymia

Ze drinkt graag Fanta.

1. Vergelijking zonder als
2. Metafoor
3. Vergelijking met als
4. Metonymia

Wolken als leeuwenkoppen stonden aan de hemel.

1. Metonymia
2. Metafoor
3. Vergelijking met als
4. Vergelijking zonder als

Aan de hemel stonden grote leeuwenkoppen

1. Metonymia
2. Metafoor
3. Vergelijking met als
4. Vergelijking zonder als

'De wolken lijken net leeuwenkoppen', zei Loes tegen haar broer.

1. vergelijking zonder als
2. metafoor
3. vergelijking met als
4. metonymia

Welke begrippen heb je geleerd in deze les?

Welke van de geleerde begrippen vind je nog lastig om te vinden in een zin?