6V - Th 3 BS 1 Gaswisseling

• Biologie
• Secondary Education

Th 3 BS 1 Gaswisseling

Herhalingsles

Thema 3: Gaswisseling en Uitscheiding

Basisstof 1: Gaswisseling

Leerdoelen

1. Je kunt van delen van het ademhalingsstelsel de functies en kenmerken noemen.
   
2. Je kunt beschrijven hoe zuurstof en koolstofdioxide door het bloed worden getransporteerd.
3. Je kunt bij insecten en vissen beschrijven hoe ademhaling plaatsvindt.

BINAS: 83A, C, D, E

Beweging trilharen verplaatsen slijm naar keelholte --> doorgeslikt.

Neusslijmvlies met trilhaarepitheel

Slijmlaag houden stoffen vast. Trilharen bewegen stoffen naar buiten.

Neusslijmvlies heeft een aantal functies: 

• kleine stofdeeltjes en ziekteverwekkers opvangen en afvoeren
• lucht vochtig maken
• lucht warm maken
• lucht keuren op gevaarlijke stoffen (met reukzintuig)

In het neusslijmvlies vinden we ook de reukzintuigen.

Bijholten

De neusholte is verbonden met bijholten, welke ook slijm produceren, wat afgevoerd wordt door de neusholte. Bij verkoudheid zwelt het neus- en bijholteslijmvlies op, de uitgangen van de bijholten worden afgesloten en je hebt dat verstopte neus gevoel.

Andere functies van de bijholten kunnen zijn, o.a. resonantie bij het praten en de schedel lichter maken. 

Hoe komt lucht in je longen?

1. Eerst komt de lucht in je neusholte of mondholte.
   
2. Via de keelholte komt de lucht in je luchtpijp. In de wand van de luchtpijp zitten ringen kraakbeen.
   
3. De luchtpijp splitst zich in twee luchtpijptakken, de bronchiën.
   
4. In de longen verdeelt elke bronchie zich in kleinere buisjes, de bronchiolen (= luchtpijptakjes).
   
5. Aan het einde van de luchtpijptakjes zitten de longblaasjes (= alveoli).

Gaswisseling = opname en afgifte van gassen aan de lucht. Dit gebeurt in de longblaasjes.

Gaswisseling - diffusie

De gaswisseling vind plaatst door diffusie.

Kost geen energie - door verschil in concentratie.

BINAS 83A

Gaswisseling - Wet van Fick

De snelheid van diffusie (n) wordt beïnvloed door:

A: diffusie oppervlak (longblaasjes 70-80 m²)

BINAS 83A

Gaswisseling - Wet van Fick

De snelheid van diffusie (n) wordt beïnvloed door:

D: diffusie coëfficient (afhankelijk van de aard van de stof, de viscositeit van het medium, temperatuur). 

BINAS 83A

Gaswisseling - Wet van Fick

De snelheid van diffusie (n) wordt beïnvloed door:

Δc: concentratieverschil (groot door continu verversen van de lucht en het bloed dat voortdurend stroomt).

BINAS 83A

Gaswisseling - Wet van Fick

De snelheid van diffusie (n) wordt beïnvloed door:

Δx: diffusieafstand (plm 5 μm).

BINAS 83A

Gaswisseling - Wet van Fick

Wet van Fick: n=D*A*(Δc/Δx)

Hoe groter het diffusieoppervlak, de diffusiecoëfficiënt en het concentratieverschil hoe groter de diffusiesnelheid.

Hoe groter de diffusieafstand hoe kleiner de diffusiesnelheid.

                     

BINAS 83A

Daphne rookt en krijgt hierdoor een dun laagje teer in haar longen. Welke factoren uit de wet van Fick veranderen?

1. A, D en Δx
2. A, D en Δc
3. A, Δc en Δx
4. Δc en Δx

Verzadigingskromme

zuurstofverzadiging = de waarde die aangeeft hoeveel procent van de hemoglobine in de rode bloedcellen zuurstof heeft gebonden.

Temperatuur

Bij een hogere temperatuur verschuift de curve naar rechts.

Bij hogere temperaturen wordt makkelijker zuurstof afgegeven.

pCO2

Bij een hogere CO2 concentratie verschuift de curve naar rechts.

Bij meer CO2 wordt makkelijker zuurstof afgegeven.

pH

Bij een lagere pH waarde verschuift de curve naar rechts.

In een zuurder milieu wordt makkelijker zuurstof afgegeven.

Wat is de O2 verzadiging in de bovenstaande situaties?

Gebruik Binas!!

Hoeveel % zuurstof wordt dus afgegeven aan de hartspier en aan het vetweefsel?

O2 en CO2 verplaatsen zich zo dat het verschil in druk in de longen en het bloed(plasma) zo klein mogelijk blijft.
Met welke term wordt een dergelijke verplaatsing van gasmoleculen aangegeven?

1. actief transport
2. difussie
3. osmose

Via welke vloeistof kunnen zuurstofmoleculen diffunderen naar de cellen?

1. Bloedplasma
2. Weefselvloeistof
3. Lymfe

De bron geeft schematisch een longblaasje met een longhaarvat van de mens weer. Vier plaatsen in het longhaarvat zijn aangegeven met P, Q, R en S. De pijlen geven de stroomrichting van het bloed aan.

Op welke van deze plaatsen bevindt zich zuurstof?

1. alleen op plaats R
2. alleen op de plaatsen Q en R
3. alleen op de plaatsen R en S
4. op de plaatsen P, Q, R en S

Gaswisseling bij insecten

Sterk vertakte buizen 

(= tracheeën) die O₂ tot aan de individuele cellen transporteren.  De opening van een trachee aan de buitenzijde van het lichaam heet een stigma 

Gaswisseling bij vissen

Geen longen maar kieuwen

kieuw = kieuwboog met kieuwplaatjes. 

Plooien in kieuwplaatjes = kieuwlamellen.

Als water langs deze kieuwlamellen stroomt dan nemen de bloedvaatjes hierin daar zuurstof uit.

Gebruik van het tegenstroomprincipe

https://www.bioplek.org/animaties/bloed/tegenstroomprincipex.html

Tegenstroomprincipe

Hb + O2 -> HbO2

Dit proces vindt plaats in de/het ...

1. longen
2. weefsels van overige organen
3. hart

Bestudeer de afbeelding.

Wat is waar?

1. Een hogere temperatuur leidt tot een betere verzadiging van Hb
2. Een lagere pH leidt tot een betere verzadiging van Hb
3. Als de temperatuur stijgt, kan er minder O2 binden aan Hb
4. Als er minder O2 bindt aan Hb, dan daalt de temperatuur