Les 2 Genen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

Thema 3 erfelijkheid en evolutie

Herhalen Leerdoelen

3.1.1 Je kunt omschrijven wat een genotype, wat een fenotype en wat een gen is.

3.1.2 Je kunt beschrijven hoe organismen informatie over erfelijke eigenschappen overdragen aan hun nakomelingen via chromosomen.

Leerdoelen

Basisstof 2 genen

3.2.1 Je kunt omschrijven wat homozygoot, heterozygoot, dominant, recessief en intermediair fenotype betekenen.

Homozygoot

Een gen bevat erfelijk informatie over 1 eigenschap. Elk gen heeft 2 allelen.

Als beide allelen de zelfde informatie geven noem je dit homozygoot.

Voorbeeld: gen voor haarvorm

Allel 1 : steil haar 

Allel 2: steil haar

Dus homozygoot voor steil haar.

Heterozygoot

Een gen bevat erfelijk informatie over 1 eigenschap. Elk gen heeft 2 allelen.

Als het beide allelen een andere informatie bij zich hebben noem je dit heterozygoot.

Voorbeeld: gen voor haarvorm

Allel 1 : steil haar 

Allel 2: krullend haar

Heterozygoot maar toch 1 uitkomst?

Dominant en recessief 

Genen kunnen aan of uit staan in een cel.

In de cellen van je haarzakjes staat het gen voor haarkleur aan, maar in je levercellen niet.

 Cellen verschillen dus van elkaar doordat in de cellen verschillende genen aan staan.

Dominante en recessieve allelen

Een dominant allel is sterker dan een recessief allel.

Een recessief allel is alleen zichtbaar als deze homozygoot voorkomt!

Voor de meeste erfelijke eigenschappen zijn er twee verschillende allelen. Vaak is een van de twee allelen dominant.

Letters voor allelen

Genotypen geef je aan met een lettercombinatie. Voor één erfelijke eigenschap gebruik je één letter. Een dominant allel geef je aan met een hoofdletter, een recessief allel met dezelfde kleine letter. Bijvoorbeeld:

• Het allel voor krullend haar is dominant. Dit kun je aangeven met de letter A.

• Het allel voor steil haar is recessief. Dit kun je aangeven met de letter a.

Intermediair fenotype

Bij sommige erfelijke eigenschappen is er geen dominant allel en geen recessief allel.

 Beide allelen zijn dan even sterk.

 Bij een heterozygoot genotype ontstaat dan een intermediair fenotype. 

Dit is een mix van de beide eigenschappen in het fenotype.

Intermediair fenotype

Bij iemand die heterozygoot voor een bepaalde eigenschap is komt het recessieve allel tot uiting in het fenotype

Kan een persoon bij wie een dominant allel tot uiting komt in het uiterlijk, homozygoot zijn voor deze eigenschap?

De ziekte van Huntington is een erfelijke aandoening die bepaalde delen van de hersenen aantast. In de afbeelding is van twee verschillende personen een chromosomenpaar afgebeeld. De allelen die bepalen of iemand de ziekte van Huntington wel of niet heeft, zijn gekleurd. De ziekte van Huntington is dominant.

huiswerk

Opdracht 1 t/m 8

BLZ