VSH2'22

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H5.2: Ontwikkeling van de verzorgingsstaat

Lesplan

Huiswerk check

lesdoelen check

Optie A = 5.1 behandelen.

Optie B = direct door met 5.2

Vragen over huiswerk?

Lesdoelen check

5.1: Wat is een verzorgingsstaat?

• Na H5.1 kun je uitleggen wat een verzorgingsstaat is.
  
• Na H5.1 kun je benoemen aan welke drie terreinen de verzorgingsstaat het meeste geld aan uitgeeft.
  
• Na H5.1 kun je uitleggen waarom de solidariteitsgedachte zo belangrijk is voor een verzorgingsstaat.

Leg uit wat een verzorgingsstaat is in één zin

Benoem de drie terreinen waar de verzorgingsstaat het meeste geld aan uitgeeft.

Waarom is de solidariteitsgedachte zo belangrijk voor een verzorgingsstaat?

Leerdoelen 5.2: Ontwikkeling van de verzorgingsstaat

• Na de les kan je uitleggen hoe de overgangsperiode ervoor gezorgd heeft dat de nachtwakersstaat overgegaan is in de verzorgingsstaat.
• Na de les kan je uitleggen welke rol de vakbonden hebben gehad in de ontwikkeling van de verzorgingsstaat
• Na de les kan je de verschillende politieke visies koppelen aan de bijbehorende rol van de overheid.

Begin van de verzorgingsstaat

1e helft 19e eeuw: vrijemarktprincipe
(de overheid bemoeit zich niet met de economie)

Zwakkeren werden geholpen door de kerk, liefdadigheid of rijken

Nachtwakerstaat:

Een staat waarin de overheid zich beperkt tot het zorgen voor veiligheid en bescherming van de burgers en het handhaven van de rechtsorde

In een nachtwakersstaat.....

1. .... doet de overheid niet veel meer dan handhaving van de rechtsorde
2. ... beperkt de overheid zich tot het sturen van de vrije markt economie
3. ... is de overheid zeer alert op misstanden in de samenleving
4. ... hebben alleen rijke mensen wettelijk recht op zorg

Keerzijden vrijemarkteconomie

• De lonen waren ontzettend laag: diepe armoede
• Mensen moesten vaak 16 uur per dag werken, ook op zaterdag.
• Arbeiders woonden dicht op elkaar, in slechte huizen: zonder schoon drinkwater en riolering.
• Kinderen werkten vanaf jonge leeftijd al mee.
  

Overgangsperiode

Werknemers gingen zich verenigen in vakbonden

=> Organisaties die de gezamenlijke en individuele belangen van werknemers behartigen. 

• Hogere lonen
• kortere werkdagen
• Betere arbeidsomstandigheden
• Verbod op kinderarbeid

Eerste sociale wetten

• De Armenwet (1854)
• De wet tegen kinderarbeid (1874): het Kinderwetje van Van Houten 
• De Veiligheidswet (1895)
• De Leerplicht, Ongevallenwet en Woningwet (1901)
  
• De Invaliditeitswet (1913)
• De Arbeidswet (1919)

Opbouw verzorgingsstaat

20e eeuw: groeiende behoefte aan collectieve goederen & diensten:

• goede scholing
• wegennet
• waterleidingen en een elektriciteitsnetwerk
• riolering en vuilnisophaaldiensten

Ontstaan gemengde markteconomie

Meer taken voor de overheid...

CRISIS (instorting Amerikaanse aandelenhandel):

Interventie vanuit de overheid nodig

 minimale uitkeringen voor kostwinnende werklozen.

werkverschaffingsprojecten.

WOII

Brede steun voor overheidsingrijpen

Uitbouw verzorgingsstaat

Uitbreiding vanaf '50 en '60

• Het aantal risico’s dat men liep werd ingeperkt.
  
• Het aantal gerechtigden werd uitgebreid (ook voor niet- premiebetalers).
  
• Het aantal sectoren dat gesubsidieerd werd, werd uitgebreid.
  

In 1960 100.000 mensen een AO, 

in 1990 bijna 900.000

Vergrijzing & ontgroening

Wat doet de overheid om de verzorgingsstaat betaalbaar te houden?

Vanaf de jaren '90 maatregelen:

• Uitkeringsbedragen zijn lager & moeilijker om een uitkering te krijgen
• Meer controle op fraude
• Stimulatie om te werken: Participatiewet & verhogen pensioenleeftijd
• Mensen en bedrijven krijgen meer eigen verantwoordelijkheid

Weet je nog?

Rol van de overheid volgens de visie van...

Liberalen

Sociaaldemocraten

Christendemocraten

Waar of niet?

Liberalen zien de verzorgingsstaat als een sociaal vangnet voor mensen in problemen. Groeiende lastendruk is wel een belemmering voor economische groei.

1. Waar
2. Niet waar

Sociaaldemocraten accepteren de vrijemarkteconomie van onze verzorgingsstaat, omdat sociale wetten de onrechtvaardige nadelen hiervan terugdringen.

1. Waar
2. Niet waar

Christendemocraten zijn vooral tevreden over de grote rol die het maatschappelijke middenveld op sociaaleconomisch gebied inneemt.

1. Waar
2. Niet waar

Maken: Opdracht 8

Uitwerking

Check jezelf...

Kun je nu...

• uitleggen hoe de overgangsperiode ervoor gezorgd heeft dat de nachtwakersstaat overgegaan is in de verzorgingsstaat?
• uitleggen welke rol de vakbonden hebben gehad in de ontwikkeling van de verzorgingsstaat?
• de verschillende politieke visies koppelen aan de bijbehorende rol van de overheid?

Huiswerk

5.2: 3, 4, 5, 8, 10, 11, 12