3.1 De jacht op elementen

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

3.1 Formules van stoffen

Leerdoelen

• Je leert wat een molecuultekening is en hoe je deze zelf moet opstellen/moet aflezen.
• Je leert hoe een molecuulformule is opgebouwd. 
• Je leert hoe formules worden opgesteld van metalen, zouten en moleculaire stoffen.
  
• Je leert namen te geven bij gegeven formules.

Deze les

• Uitleg molecuultekeningen en molecuulformules
• Uitleg systematische naamgeving
  
• Lezen 3.1 + 3.2 (alleen 'Soorten stoffen')
  
• Maken 2, 4, 7, 8, 9ABCD, 21

Molecuultekeningen

Geeft in een schematische afbeelding:

• Welke atomen aanwezig zijn in een molecuul;
• Hoeveel atomen aanwezig zijn in een molecuul;
• Hoe de atomen vastzitten aan elkaar.

vier molecuultekeningen

Zie de molecuultekening van ethanol. Uit hoeveel moleculen bestaat deze tekening?

1. 1
2. 3
3. 6
4. 9

Zie de molecuultekening van ethanol. Uit hoeveel atomen bestaat deze tekening?

1. 1
2. 3
3. 6
4. 9

Zie de molecuultekening van ethanol. Uit hoeveel atoomsoorten bestaat deze tekening?

1. 1
2. 3
3. 6
4. 9

Molecuulformules

Geeft in een formule aan:

• Welke atomen aanwezig zijn in een molecuul;
• Hoeveel atomen aanwezig zijn in een molecuul.

Voorbeeld: 3 H₂O

• 3 watermoleculen 
• in elk molecuul 2 waterstofatomen (H) 
• in elk molecuul 1 zuurstofatoom (O)

4

Hoeveel C en O atomen zijn in totaal aanwezig?

CO​2​​

1. 4 C en 2 O
2. 4 C en 6 O
3. 4 C en 8 O
4. 8 C en 8 O

Wat is de juiste molecuulformule bij deze molecuultekening?
A)
B)
C)
D)

CO​3​​

CH​2​​O

CH​2​​O​2​​

CHO

1. Antwoord A
2. Antwoord B
3. Antwoord C
4. Antwoord D

Onderverdeling stoffen

• Metalen
• Zouten
• Moleculaire stoffen 

Formules metalen

• De metalen bestaan alleen uit metaalatomen. 
• De formule van de stof is dus hetzelfde als het symbool van de atoomsoort.
• Metalen zijn vast bij kamertemperatuur (uitzondering: kwik is vloeibaar).
• Voorbeeld: een stukje ijzer heeft de formule Fe (s).

Formules zouten

• De zouten bestaan uit een combinatie van metaal en niet-metaal atomen.
• In de formule komt altijd eerst het metaalatoom.
• Het metaalatoom wordt gewoon met zijn eigen naam gegeven.
• Het niet-metaalatoom krijgt de uitgang -ide (zie tabel hieronder).
• Bijvoorbeeld: natriumchloride (keukenzout) met formule NaCl.

O	F	Cl	Br	S
oxide	fluoride	chloride	bromide	sulfide

Formules moleculaire stoffen -                   1 atoomsoort

• De moleculaire stoffen bestaan enkel uit niet-metaal atomen.
• Moleculaire stoffen met maar één atoomsoort hebben dezelfde naam als de atoomsoort. 
• De formules zijn soms gelijk aan het symbool, sommigen zijn 2-atomig.

Koolstof = C (s)

Silicium = Si (s)

Formules moleculaire stoffen -                  2 atoomsoorten

• De moleculaire stoffen die uit twee soorten atomen bestaan, hebben een systematische naamgeving.
• Het eerste atoom wordt gewoon met zijn eigen naam gegeven.
• Het tweede atoom krijgt de uitgang -ide.
• Met voorvoegsels wordt aangegeven hoeveel atomen er zijn (zie tabel hieronder).
• 'Mono' wordt niet bij het eerste atoom gebruikt.

1	2	3	4	5	6
mono	di	tri	tetra	penta	hexa

Voorbeelden

• Koolstofmono-oxide: CO
• Koolstofdioxide: CO2
• Fosfortrifluoride: PF3
• Distikstofmono-oxide: N2O
• Distikstoftetra-oxide: N2O4

Formules moleculaire stoffen              niet-systematisch

Veel moleculaire stoffen hebben geen systematische naam. Daarvan moet je de formules gewoon leren.

Aan de slag

• Lezen 3.1 + 3.2 (alleen 'Soorten stoffen')
  
• Maken 2, 4, 7, 8, 9ABCD, 21
  
• Leren: elementen (atoomsoorten) van blad (zie Teams)

Aan de slag

• Maken 3.1 vragen 2 t/m 9
• Uitvoeren practicum 1
• Leren symbolen van atoomsoorten (zie blad Teams)