3.1 Formules van stoffen

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

3.1 Formules van stoffen

Leerdoelen

• Je leert wat een molecuultekening is en hoe je deze zelf moet opstellen/moet aflezen.
• Je leert hoe een molecuulformule is opgebouwd. 
• Je leert hoe formules worden opgesteld van metalen, zouten en moleculaire stoffen.
  
• Je leert namen te geven bij gegeven formules.

Deze les

• Uitleg molecuultekeningen en molecuulformules
• Maken 3.1: 2 t/m 9 
• Uitleg formules
• Maken 3.1: 10 t/m 14 + 16

Molecuultekeningen

Geeft in een schematische afbeelding:

• Welke atomen aanwezig zijn in een molecuul;
• Hoeveel atomen aanwezig zijn in een molecuul;
• Hoe de atomen vastzitten aan elkaar.

vier molecuultekeningen

Zie de molecuultekening van ethanol. Uit hoeveel moleculen bestaat deze tekening?

1. 1
2. 3
3. 6
4. 9

Zie de molecuultekening van ethanol. Uit hoeveel atomen bestaat deze tekening?

1. 1
2. 3
3. 6
4. 9

Zie de molecuultekening van ethanol. Uit hoeveel atoomsoorten bestaat deze tekening?

1. 1
2. 3
3. 6
4. 9

Molecuulformules

Geeft in een formule aan:

• Welke atomen aanwezig zijn in een molecuul;
• Hoeveel atomen aanwezig zijn in een molecuul.

Voorbeeld: 3 H₂O

• 3 watermoleculen 
• in elk molecuul 2 waterstofatomen (H) 
• in elk molecuul 1 zuurstofatoom (O)

4

Hoeveel C en O atomen zijn in totaal aanwezig?

CO​2​​

1. 4 C en 2 O
2. 4 C en 6 O
3. 4 C en 8 O
4. 8 C en 8 O

Wat is de juiste molecuulformule bij deze molecuultekening?
A)
B)
C)
D)

CO​3​​

CH​2​​O

CH​2​​O​2​​

CHO

1. Antwoord A
2. Antwoord B
3. Antwoord C
4. Antwoord D

Aan de slag

• Maken 3.1: 2 t/m 9

3.1 Deel 2: formules van stoffen

H​2​​O(g)

CO​2​​(g)

NaCl(s)

Fe(s)

C​6​​H​12​​O​6​​(s)

Al​2​​O​3​​(s)

Leerdoelen

• Je leert hoe formules worden opgesteld van metalen, zouten en moleculaire stoffen.
• Je leert namen te geven bij gegeven formules.

Wat is het symbool van ijzer?

1. F
2. Fe
3. I
4. Ir

Wat is het symbool van waterstof?

1. H
2. He
3. W
4. Wa

Wat is het symbool van kwik?

1. Hg
2. K
3. Kw
4. Pb

Welke atoomsoort wordt weergegeven met het symbool P?

1. fluor
2. fosfor
3. lood
4. platina

Welke atoomsoort wordt weergegeven met het symbool S?

1. silicium
2. stikstof
3. zuurstof
4. zwavel

Welke atoomsoort wordt weergegeven met het symbool C?

1. calcium
2. chloor
3. koolstof
4. koper

Formules metalen

• De metalen bestaan alleen uit metaalatomen. 
• De formule van de stof is dus hetzelfde als het symbool van de atoomsoort.
• Metalen zijn vast bij kamertemperatuur (uitzondering: kwik is vloeibaar).
• Voorbeeld: een stukje ijzer heeft de formule Fe (s).

Natrium is een metaal. Wat is de formule van natrium?

1. N (g)
2. N (s)
3. Na (g)
4. Na (s)

Welke stof hoort bij de formule Ag (s)?

1. Goud
2. Kwik
3. Lood
4. Zilver

Formules zouten

• De zouten bestaan uit een combinatie van metaal en niet-metaal atomen.
• In de formule komt altijd eerst het metaalatoom.
• Het metaalatoom wordt gewoon met zijn eigen naam gegeven.
• Het niet-metaalatoom krijgt de uitgang -ide (zie tabel hieronder).
• Bijvoorbeeld: natriumchloride (keukenzout) met formule NaCl.

O	F	Cl	Br	S
oxide	fluoride	chloride	bromide	sulfide

Geef de naam van AgBr.

1. Broomgoud
2. Goudbromide
3. Broomzilver
4. Zilverbromide

Geef de formule van MgO

1. Mangaanoxide
2. Magnesiumoxide
3. Zuurstofmanganaat
4. Magnesiumzuurstof

Geef de formule van koperfluoride

1. CF
2. CuF
3. CFl
4. CuFl

Formules moleculaire stoffen -                   1 atoomsoort

• De moleculaire stoffen bestaan enkel uit niet-metaal atomen.
• Moleculaire stoffen met maar één atoomsoort hebben dezelfde naam als de atoomsoort. 
• De formules zijn soms gelijk aan het symbool, sommigen zijn 2-atomig.

Koolstof = C (s)

Silicium = Si (s)

Formules moleculaire stoffen -                  2 atoomsoorten

• De moleculaire stoffen die uit twee soorten atomen bestaan, hebben een systematische naamgeving.
• Het eerste atoom wordt gewoon met zijn eigen naam gegeven.
• Het tweede atoom krijgt de uitgang -ide.
• Met voorvoegsels wordt aangegeven hoeveel atomen er zijn (zie tabel hieronder).
• 'Mono' wordt niet bij het eerste atoom gebruikt.

1	2	3	4	5	6
mono	di	tri	tetra	penta	hexa

Voorbeelden

• Koolstofmono-oxide: CO
• Koolstofdioxide: CO2
• Fosfortrifluoride: PF3
• Distikstofmono-oxide: N2O
• Distikstoftetra-oxide: N2O4

Geef de systematische naam van NO.

1. stikstofoxide
2. monostikstofoxide
3. stikstofmono-oxide
4. monostikstofmono-oxide

Geef de systematische naam van

SO​2​​

1. zwaveloxide
2. monozwaveloxide
3. monozwaveldioxide
4. zwaveldioxide

Wat is de juiste formule van siliciumtetrafluoride?
A)
B)
C)
D)

SiF​4​​

SIF​4​​

Si​4​​F

SI​4​​F

1. Antwoord A
2. Antwoord B
3. Antwoord C
4. Antwoord D

Geef de formule van fosforpentachloride.

Formules moleculaire stoffen              niet-systematisch

Veel moleculaire stoffen hebben geen systematische naam. Daarvan moet je de formules gewoon leren.

Even oefenen

• Maken 10 t/m 14 + 16