Literatuur 20e eeuw H4 literatuur na WO2

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5,6

Literatuurgeschiedenis 20e eeuw

Welkom! 

Periode 1945-2000

De 20e eeuw: historisch perspectief

De twintigste eeuw zou je de eeuw van de wereldoorlogen kunnen noemen: van 1914 tot 1918 was Europa het strijdtoneel van de Eerste Wereldoorlog, van 1939 tot 1945 woedde de Tweede Wereldoorlog. Na 1945 begon een periode van herstel, wederopbouw en dekolonisatie. De Koude Oorlog tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie geeft spanning. In de laatste decennia van de 20e eeuw nemen vrijheid, welvaart, stabiliteit en vrede toe.

In deze les leren we over: 

- Naoorlogs proza (1945-1960)

- de Vijftigers (1949-1955)

- filosofische stroming existentialisme

- Postmodernisme (1960-2000

- opvallende schrijvers

Naoorlogs proza (1945-1960)

De jaren na de Tweede Wereldoorlog stonden in het teken van wederopbouw, maar in plaats van de opbeurende boeken waar de kritiek op zat te wachten, verschenen er juist ontluisterende romans.

Naoorlogs proza (1945-1960)

De hoofdpersonen geloven nergens meer in, hebben geen belangstelling voor kunst of wetenschap, en zijn geobsedeerd door lichamelijk verval. De oorlog blijft alom tegenwoordig. Of als thema zelf (de terreur, het verzet, de bevrijding), of als decor voor het beschrijven van algemenere problematiek.

Naoorlogse schrijvers

Weet jij nog wie het zijn? 

De grote drie

Van links naar rechts:

1. Reve, Hermans, Mulisch
2. Mulisch, Hermans, Reve
3. Hermans, Mulisch, Reve
4. Reve, Mulisch, Hermans

Willem Frederik Hermans

1921-1995

Info

• Komt uit een Amsterdams onderwijsgezin
• Studeerde fysische geografie
• Zus en neef pleegden zelfmoord bij inval Duitsers (1940)
• Weigerde in 1971 de P.C. Hooftprijs; accepteerde in 1977 de Prijs der Nederlandse Letteren
• Schreef proza, poëzie, essays
• Wordt beschouwd als een van 'de grote drie'

Welk boek schreef Hermans?

1. De ontdekking van de hemel
2. De donkere kamer van Damokles
3. Oeroeg
4. De grote zaal

Zijn werk

• Hoofdpersonen: bezien wereld met cynisme en wantrouwen én zijn vaak zelf ook niet te vertrouwen.
• Diepere zin: de mens is een wezen dat geen echte greep op de realiteit heeft, chaos overwint 
• Engagement: wantrouwen tegen alles wat meent de waarheid in pacht hebben (geloof/politiek etc.)
• Nooit meer slapen, De donkere kamer van Damokles, Het behouden huis etc. 

Harry Mulisch 1927-2010

"Ik ben de Tweede Wereldoorlog."

Schreef romans, toneelstukken, reisverslagen, autobiografische boeken, essays, gedichten en reportages

Welk boek schreef Harry Mulisch?

1. Het behouden huis
2. Eline Vere
3. Heren van de thee
4. De Aanslag

Harry Mulisch zegt over zichzelf 'Ik bén de Tweede Wereldoorlog'. Wat bedoelt hij hiermee?

1. Mulisch is zeer geïnteresseerd in WO2
2. Mulisch zat ondergedoken in WO2
3. Mulisch is de zoon van een joodse moeder en zijn vader was collaborateur
4. Mulisch is geboren tijdens WO2

Informatie

• Geboren in 1927 te Haarlem
• Vader was collaborateur, moeder Joods 
• 1936: scheiding ouders, moeder vertrekt naar VS
  
• 1959: Het stenen bruidsbed
• 1975: Twee vrouwen / 1982: De aanslag / 1992: De ontdekking van de hemel / 2000: Siegfried: een zwarte idylle
  
• Ontving alle literaire prijzen die er in Nederland zijn
  

Zijn werk

• De mens wordt gedreven door krachten die hij niet kan beheersen, vaak niet eens kent. 
• Kunstige beeldspraken, veel filosofie
• Suggestieve overdrijvingen
• Vreemde woorden
• Toespelingen op allerlei culturen en literatuur (intertekstualiteit)

Gerard Reve (1923-2006)

Informatie

• Geboren in 1923 te Amsterdam
• 1947: De avonden
• 1949: Werther Nieland
• 1966: Nader tot u
• 1968: P.C. Hooft-prijs 
• Somber, doet zelfmoordpoging
• Rellen: hij uit zich meerdere keren racistisch en wordt aangeklaagd wegens godslastering.

Filosofische stroming existentialisme zichtbaar in literatuur. Wat betekent 'existentie'?

1. bestaan
2. leven
3. verdwijnen
4. verlengen

Existentialisme

De mens is geworpen in een wereld waar hij niet om gevraagd heeft: er is geen beloning, geen algemene zin aan het bestaan

In die wereld is men echter vrij: men kiest en is persoonlijk verantwoordelijk

  voor de keuzes die hij maakt

De mens dient een ‘authentiek’ wezen te zijn die zich niet laat onderdrukken

  door politieke of godsdienstige stromingen

 

Roman uit 1953

Waarom speelt het existentialisme juist na WOII een rol?

1. Tijdens WOII durfde niemand een mening te geven, laat staan een boek te schrijven
2. Het existentialisme speelde altijd al een rol in het leven van mensen, maar kwam nu pas tot uiting
3. Pas na WOII begonnen mensen na te denken over het geloof
4. Na WOII waren mensen verslagen en teleurgesteld achtergebleven

Vijftigers (1949-1955)

Eind jaren '40 kwam in Nederland en Vlaanderen een nieuwe generatie dichters op: de Beweging van Vijftig. Het spontane proces van het dichten was voor hen belangrijker dan het product.

Weet je nog hoe deze 'Vijftiger' heet?

1. Bertus
2. Ludo
3. Lucebert
4. Berteluce

Kenmerken 'Vijftigers'

De Vijftigers wilden breken met de regels van de traditionele poëzie, zoals rijm, ritme en metrum. Hun experimentele poëzie heeft de weg vrijgemaakt voor moderne poëzie met een grotere vrijheid in taalbehandeling en beeldspraak.

Oote oote oote boe -  Jan Hanlo

Boe

Oote oote

Oote oote oote boe

Oeoe

Oe oe oote oote oote

A

Aaa

Oote aaa

Oote oe oe

en zo verder....

Oe oe oe oe oe

Oe oe oe oe oe

Oe oe oe oe oe oe oe

Oe oe oe etc.

Oote oote oote

Eh ehe uh

Euh euh etc.

Oote oote oote boe

etc.

etc. etc.

Hoe boe hoe boe

Hoe boe hoe boe

Wat betekent dit gedicht?

1. .....
2. eh....
3. ??
4. ik pas

Postmodernisme (1960-2000)

Postmodernisme is een veelzijdige stroming die moeilijk te definiëren is. Postmodernistische literatuur zet de experimenten uit de modernistische periode voort én zet zich er tegen af. 

Charlotte Mutsaers 1942 

Stay nooit volwassen

Info

- studeerde Nederlands en was kunstenares

- wil in haar werken een stem geven aan outsiders en dieren

- kiest ervoor zich tekstueel uit te drukken

- boek 'Rachels Rokje' uit 1994

Jan Wolkers 1925-2007 

- taboedoorbrekend

- seks

- goddeloosheid

- Turks Fruit

Turks Fruit

Turks Fruit speelt zich af eind jaren zestig van de vorige eeuw. De ik-persoon, die in het verhaal geen naam heeft, wordt verliefd op Olga. Samen hebben zij een hartstochtelijke en vooral seksuele relatie. Maar de liefde gaat over en ze gaan uit elkaar. Als ‘Ik’ haar later opzoekt is Olga ziek en heeft ze niet lang meer te leven.

Bonusvraag: kun je de titel 'Turks Fruit' verklaren?

1. Olga kan door haar ziekte, alleen nog turks fruit eten (wat heel zacht is)
2. Olga en de ik-persoon eten na de seks altijd turks fruit
3. Turks fruit is het lievelingseten van de ik-persoon
4. De ik-persoon maakt kunstwerken van turks fruit (hij is beeldhouwer)