2.3 Vulkanisme + 2.4 Aardbevingen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Continentale korst

Graniet

Licht gesteente

30 - 100 km dik

Gemiddeld 8 km hoger

Oceanische korst

Basalt

Zwaar gesteente

Gemiddeld 40 km dik

Duwkracht en trekkracht

Leerdoelen 2.3

• Je weet welke typen vulkanen er worden onderscheiden en welke eruptietypen bij deze vulkanen voorkomen.
• Je kunt aan de hand van de plaatbeweging bepalen welk type eruptie en welk type vulkaan ontstaat.

De Pacifische plaat botst in westelijke richting tegen de Australische plaat met een snelheid van ongeveer 8 cm per jaar. Als gevolg van deze botsing duikt de Pacifische plaat onder de Australische plaat.

Erupties

Type uitbarsting hangt af van platentektoniek.

Divergerende plaatsgrens op de oceaanbodem resulteert in ...

Convergentie plaatgrens waar subductie plaatsvindt, resulteert in ...

Erupties

Type uitbarsting hangt af van platentektoniek.

Divergerende plaatsgrens op de oceaanbodem resulteert in effusieve erupties.

Convergentie plaatgrens waar subductie plaatsvindt, resulteert in explosieve erupties.

Effusieve erupties

1. Het mantelgesteente is vast door de combinatie van een hoge druk en hoge temperatuur.
2. Zodra het mantel gesteente omhoog komt bij de mid-oceanische rug wordt de druk minder en smelt het gesteente door de hoge temperatuur.
3. Door het gat tussen de platen stroomt de magma rustig naar buiten.

Explosieve erupties

1. Oceaanbodem (basalt), vermengd met sediment en water duikt naar beneden.
2. Op 100-150 km diepte smelt het basalt, sediment en water en vormt lichte, maar stroperige magma.
3. De lichte magma stijgt tot in de magmakamer. Niet al het magma bereikt het aardoppervlak, bij intrusies stolt het magma.
4. Pas als de druk groot genoeg is komt er een explosieve eruptie. Hoe langer deze uitblijft, des te krachtiger de eruptie.

Deze stratovulkaan is opgebouwd uit lagen lava en pyroclastica van verschillende erupties.

Een caldera vormt wanneer er een hele krachtige eruptie komt waarbij zoveel
materiaal naar buiten verdwijnt dat de vulkaan instort.

Stratovulkaan

Schildvulkaan

Type eruptie?

Dikte lava?

Type plaatgrens?

Welk type vulkaan is in het midden van het meer ontstaan?

Hawaii, een vulkaan midden in de oceaan, maar niet bij een plaatgrens!

Vulkanen die midden op een plaat liggen en anders functioneren dan je op basis van de platentektoniek zou verwachten, noemen we hotspots.

Alfred Wegener

Theorie van Wegener (1915) staat bekend als:
continental drift

Niemand geloofde Wegener. Waarom niet?

Men wist niet wat de drijvende kracht achter dit verschijnsel zou kunnen zijn. Wat is nou sterk genoeg om hele continenten te laten bewegen?

Alfred Wegener

Aanwijzingen voor bewegende continenten:

1. Overeenkomsten tussen fossielen
2. Sporen van ijskappen
3. Gesteenten/ bergen

Niemand geloofde Wegener. Waarom niet?

Men wist niet wat de drijvende kracht achter dit verschijnsel zou kunnen zijn. Wat is nou sterk genoeg om hele continenten te laten bewegen?

Mid Oceanische rug

De theorie van de plaattektoniek werd pas in 1968 aanvaard toen harde bewijzen uit het paleomagnetisme het mechanisme verklaarden: mantelconvectie zorgt voor de beweging van aardplaten.

Stratovulkaan

Schildvulkaan

Type eruptie?

Dikte lava?

Type plaatgrens?

Explosief

Stroperig

Convergent

Effusief

Dun

Divergent

Type eruptie?

Dikte lava?

Type plaatgrens?

Spleetvulkaan

Schildvulkaan

Type eruptie?

Dikte lava?

Type plaatgrens?

Effusief

Dun

Divergerend

Effusief
Dun
Divergerend

Type eruptie?

Dikte lava?

Type plaatgrens?

Soenda eilanden

Eilandboog

Leerdoelen 2.4

• Je begrijpt het verband tussen ontstaan en kracht van een aardbeving en de platentektoniek.
  
  • Je begrijpt dat endogene processen bijdragen aan het ontstaan van plooien, breuken, vulkanen,aardbevingen en gebergten.

Aardbevingen

Aardbevingen

Epicentrum

Hypocentrum

Schaal van Richter

De magnitude van een aardbeving wordt aangegeven met de schaal van Richter.

Des te langer de krassen op het seismogram, des te hoger de magnitude van de aardbeving.

Welk gevolg kan een aardbeving hebben wanneer deze onder water plaatsvindt?

Schaal van Mercalli

De magnitude van een aardbeving wordt aangegeven met de schaal van Richter.

De intensiteit van een aardbeving wordt aangegeven met behulp van de schaal van Mercalli.

Aardbevingen

Aardbevingen in Groningen. Wat hebben die ermee te maken?

Aardbevingen

Aardbevingen in Groningen. Wat hebben die ermee te maken?

De meeste natuurlijke aardbevingen vinden plaats op 20 tot 100 kilometer diepte. De aardbevingen veroorzaakt door gaswinning in Groningen vinden plaats op circa 3 kilometer diepte.

Plooiingsgebergte

Breukgebergte

Rek of druk?

Aardbeving of geleidelijk?

Oppervlakkig of diep in de aardkorst?

Druk

Geleidelijk

Diep

Rek

Aardbeving

Aan de oppervlakte

Rek of druk?

Aardbeving of geleidelijk?

Oppervlakkig of diep in de aardkorst?

In Nederland