9.2 De Sovjet- Unie, een communistische heilstaat?

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven waarom de Eerste Wereldoorlog de situatie in Rusland rijp maakte voor een revolutie.
• Je kunt overeenkomsten en verschillen benoemen tussen het beleid van Lenin en Stalin.
• Je kunt aan de hand van enkele voorbeelden uitleggen dat de Sovjet-Unie een totalitaire dictatuur was.
  

Kenmerkende Aspecten

• De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie.
• Het in de praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en fascisme/ nationaalsocialisme

Februarirevolutie

• Eeuwenlang regeerden tsaren over Rusland.
• Aan het begin van WOI was Nicolaas II tsaar van Rusland, hij had de macht in handen met een kleine groep anderen.
• Mensen die veranderingen wilden in het systeem werden in de gaten gehouden of werden opgesloten in strafkampen.
• Tijdens WOI nam de kritiek op de tsaar en regering snel toe, Rusland leed voortdurend nederlagen op het slagveld.
  

Februarirevolutie

• Daarnaast werd er honger geleden in steden omdat de treinen werden ingezet voor militaire transporten ipv transporten voor de burgerbevolking.
• In februari 1917 ontstonden grote stakingen en demonstraties tegen de tsaar en zijn regering.
• Het leger weigerde in te grijpen tijdens deze onlusten. Deze Februarirevolutie leidde tot het aftreden van de tsaar.
  

Februarirevolutie

• Er werd een voorlopige regering gevormd, die hervormingen wilde doorvoeren.
• Maar eerst moest de oorlog (tegen Duitsland) worden gewonnen, dus de hervormingen werden uitgesteld.
• De oorlog bleef desastreus verlopen, ook inde steden veranderde er niets, de honger bleef.
• De VR ontving steeds minder steun van de bevolking.
  

Oktoberrevolutie

• Tijdens de regeerperiode van de VR hadden de bolsjewieken, propaganda gevoerd tegen de VR. Tijdens de Februarirevolutie hadden ze geen rol van betekenis gespeeld.
• Lenin was toen in Zwitserland (verbannen door de tsaar). In april 1917 keerde hij terug in Rusland.
• De boodschap van Lenin: "Brood, grond en vrede".
  

Oktoberrevolutie

• Brood en vrede zijn te begrijpen, grond sloeg op de wens van boeren om eigen grond te hebben. 
• Grond was immers in handen van grootgrondbezitters, boeren werkten als horigen op die grond.
• In de sovjets nam de invloed van de bolsjewieken snel toe.
• In oktober 1917 voelden de bolsjewieken zich sterk genoeg om een staatsgreep te plegen.
  

Oktoberrevolutie

• Direct na de Oktoberrevolutie werden tegenstanders van de bolsjewieken met grof geweld uitgeschakeld.
• De VR had verkiezingen aangekondigd, deze gingen gewoon door.
• Lenin verwachtte dat de bevolking massaal op de bolsjewieken zouden stemmen, dat viel erg tegen. Zo'n 25% van de stemmen gingen naar de bolsjewieken.
  

Oktoberrevolutie

•  Lenin stuurde de gekozen volksvertegenwoordigers direct naar huis.
• De macht kwam volledig bij de sovjet te liggen, in deze sovjet (raad)  hadden de bolsjewieken veel invloed.
• Intimidatie en bedreigingen zorgden ervoor dat politieke tegenstanders hun mening voor zich hielden.

Dictatuur van de communistische partij

•  Na de oktoberrevolutie trokken de communisten de macht naar zich toe.
• De top van de Com. Partij besliste over de politiek van Rusland, plaatselijke communisten volgden dit beleid blindelings. Niet volgen zorgde voor strenge straffen.
• De geheime politie (tsjekka) kreeg bevoegdheden om tegenstanders op te sporen en te straffen.

Dictatuur van de communistische partij

•  Door de terreur van de tsjekka durfden mensen zich niet meer te uiten.
• Het uitblijven van kritiek op de partij zorgden samen met propaganda voor indoctrinatie van de Russische bevolking.
• Langzaam groeide de Partij uit tot een massaorganisatie.
• De Sovjet- Unie (zo heette Rusland sinds 1922) werd een éénpartijstaat en een totalitaire dictatuur.

Burgeroorlog en de NEP

•  In de winter van 1918 sloten de communisten vrede met Duitsland. Dit was noodzakelijk omdat de tegenstanders van de communisten zich hadden verenigd.
• Er brak een burgeroorlog uit en de bolsjewieken hadden hun strijders nodig in deze burgeroorlog.
• Een ander probleem was de ingestorte Russische economie
• Boeren moesten gaan produceren wat de Partij hen opdroeg

Burgeroorlog en de NEP

•  De communistische staat was belangrijker dan de individuele wensen van de boeren en arbeiders.
• Boeren mochten nog slechts een klein deel van de oogst zelf houden, de rest produceerden ze voor de overheid.
• Maar veel boeren weigerden dit, ze bewerkten hun grond niet meer.
• Gevolg: hongersnood en toenemend verzet tegen de Partij.

Burgeroorlog en de NEP

•  Lenin voerde weer enkele kapitalistische elementen in om de onrust de kop in te drukken.
• Er kwam weer geld in omloop, boeren en andere ondernemers betaalden slechts 10% van de belasting in natura (goederen).
• Tijdens de periode van de NEP mochten ze de rest van hun goederen op de vrije markt verkopen.

De planeconomie

•  In 1924 sterft Lenin en wordt hij opgevolgd door Stalin.
• Stalin stopt met de NEP en verandert de economische koers in een planeconomie.
• Voortaan zou de Partij bepalen wat er werd geproduceerd, door wie en in welke hoeveelheden.
• Met deze planeconomie wilde Stalin van de SU een moderne industriële samenleving maken.

De planeconomie

•  Voor deze industrialisatie waren miljoenen arbeiders nodig, dit kon alleen door de landbouw effectiever te maken.
• Om dit voor elkaar te krijgen werd collectivisatie ingevoerd, kleine landbouwbedrijven moesten verplicht opgaan in grote boerenbedrijven.
• Daar kon worden gemechaniseerd en effectiever worden samengewerkt. Athans dit was de theorie.....

De planeconomie

•  Voor boeren maakte het weinig uit of ze hard werkten of niet, spanden ze niet al te hard in.
• Logisch dat de voedselvoorziening in problemen kwam.
• Zelfs zo ernstig dat er een hongersnood uitbrak waardoor miljoenen mensen stierven.

Terreur

•  De enorme problemen door de collectivisatie versterkten het wantrouwen van Stalin. Volgens hem werden de problemen veroorzaakt door de "vijanden van de revolutie".
• Hij besloot met terreur het verzet te breken, miljoenen boeren werden gedeporteerd naar dunbevolkte gebieden, een ander gedeelte kwam in concentratiekampen terecht (Goelag- archipel)

Terreur

•  De Terreur bereikte een hoogtepunt in de jaren 1937-1938.
• Oude bolsjewieken, die in Stalins politiek, weinig van hun idealen terugvonden werden opgepakt en gestraft.
• Ook het Rode Leger werd "gezuiverd", immers het leger was de enige macht die Stalin kon afzetten/ dwarsbomen.
• Stalin liet de legertop uitmoorden en vervangen.
• Stalin had van de SU een totalitaire dictatuur gemaakt.