VEI 13.1 Bloed M4 2023 2024

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Thema 13 Transport en afweer

13.1 Bloed

13.2 De bloedsomloop bloedvaten

Leerdoelen bij 13.1 Bloed

• Je kunt de bestanddelen van bloed noemen met hun kenmerken en functies.

Begrippen bij 13.1

• Bloedplasma
• Rode bloedcellen
• Hemoglobine
• Witte bloedcellen
• Leukemie
• Bloedplaatjes
• Fibrinogeen

Samenstelling van het bloed

1. plasma-eiwitten 7%
2. water 91 %
3. opgeloste stoffen 2 %
   

Plasma = 55 % & vaste bestanddelen 45 %

Samenstelling van het bloed

1. plasma-eiwitten 7%
2. water 91 %
3. opgeloste stoffen 2 %
4. bloedplaatjes
5. witte bloedcellen
6. rode bloedcellen
   

Plasma = 55 % & vaste bestanddelen 45 %

• Bloedplasma bevat:
• Eiwitten (plasma-eiwitten) 
• Zuurstof 
• Afvalstoffen: bv. koolstofdioxide. 

• Voedingsstoffen: bv. glucose, mineralen, vitamines & de verteringsproducten van koolhydraten, eiwitten en vetten. 
• Regelende stoffen: bv. hormonen en enzymen. 
• Beschermende stoffen: bv. antistoffen. 
• Evt. geneesmiddelen.
  

Het bloedplasma vervoert allerlei stoffen? Welke stoffen zijn dat?

1. voedingstoffen, afvalstoffen , een kleine hoeveelheid zuurstof
2. voedingstoffen, afvalstoffen, een kleine hoeveelheid zuurstof , hormonen , enzymen
3. voedingstoffen, afvalstoffen, een kleine hoeveelheid zuurstof, hormonen, enzymen en antistoffen

Rode bloedcellen

• Geen celkern
• Gaan dood na ongeveer 4 maanden
• Ontstaan uit stamcellen in het rode beenmerg
• Rode beenmerg zit in de koppen van pijpbeenderen

Bloedplaatjes

trombose

stolling

• Kleine ronde schijfjes met een deuk in het midden. 
• Hebben GEEN celkern, leven ± 4 mnd. 
• Worden gemaakt uit stamcellen in het rode beenmerg, dit zit in de koppen van de pijp- en in platte beenderen. 

• Vervoeren zuurstof dankzij de rode kleurstof hemoglobine, wat ijzer bevat. 
• Afbraak rode bloedcellen in het rode beenmerg, milt en lever.  (IJzer wordt opnieuw gebruikt.)

• Per mm3 bloed gemiddeld 5.000.000 rode bloedcellen.

Rode bloedcellen

Rode bloedcellen

Hoe heet het eiwit in de rode bloedcellen dat zorgt voor de vervoer van zuurstof?

1. Hemoglobine
2. IJzerzouten
3. Bloedplaatje
4. Beenmerg

Iemand met bloedarmoede voelt zich vaak vermoeid. Wat is er aan de hand bij bloedarmoede? Er zijn meerdere antwoorden mogelijk.

1. Er is te weinig bloed.
2. Het bloed bevat te weinig rode bloedcellen
3. Er is te weinig hemoglobine
4. Er zijn te weinig witte bloedcellen

Witte bloedcellen

• Worden gemaakt uit stamcellen in het rode beenmerg.
• Hebben GEEN vaste vorm & kunnen door kleine openingen heen.
• Kunnen bacteriën insluiten en zo onschadelijk maken.
• Dode witte bloedcellen + dode bacteriën pus = etter.
  
• Sommige kunnen antistoffen maken, deze ontwikkelen zich daarna verder in de lymfeknopen.
  
• Leukemie: een afwijking op waar de witte bloedcellen gemaakt worden; er worden dan te weinig rode bloedcellen en bloedplaatjes gemaakt en te veel witte bloedcellen, maar die werken niet goed.
  
• Per mm3 bloed gemiddeld 7.000 witte bloedcellen. 

Witte bloedcellen

Kunnen witte bloedcellen door de wand van de kleinste bloedvaten heen?

1. Ja
2. Nee

Bloedplasma

Bloedplaatje

Witte bloedcel

Rode bloedcel

Bloedplaatjes

• Zijn stukjes van andere cellen die kapot zijn.
  
• Hebben GEEN celkern.
  
• Zorgen voor de bloedstolling.
  
• Bevatten een kleverig stofje dat vrij komt als er een wondje is.
  
• Zorgt ervoor dat fibrine gemaakt wordt, hierdoor wordt een vangnet gemaakt voor de bloedcellen.
  
• Bloederziekte = hemofilie: het bloed stolt niet goed.
  
• Trombose = als een bloedprop zich hecht aan de wand van een bloedvat waardoor het bloedvat afgesloten wordt.
  

Rode bloedcel

Witte bloedcel

Bloedplaatje

Bloedcellen zijn rode bloedcellen en witte bloedcellen. Waarom horen bloedplaatjes hier niet bij?

1. Omdat ze geen functie hebben
2. Omdat het geen cellen zijn
3. Omdat ze niet in het beenmerg gemaakt worden
4. omdat ze geen celkern hebben

vervoert zuurstof

verwijderd ziekteverwekkers

zorgt ervoor dat het bloed kan stromen/ vloeibaar blijft

maakt wondjes dicht

Hebben rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes een celkern in de cel?

1. Alleen rode bloedcellen
2. Alleen witte bloedcellen en bloedplaatjes
3. Alleen witte bloedcellen
4. Alleen bloedplaatjes

bloedplasma

bloedplaatjes

witte bloedcellen

rode bloedcellen

Rode bloedcellen

Bloedplasma

Bloedplaatjes

Witte bloedcellen

Zorgen voor bloedstolling

Bestrijden ziekteverwekkers

Vervoeren zuurstof met behulp van Hemoglobine

Vervoert stoffen zoals vitaminen, hormonen, Co2 etc.