6.4 vorming van gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

6.4 vorming van gedrag

LEERDOELEN

6.4

* je kunt toelichten dat gedrag deels erfelijk is bepaald 

* je kunt de dynamische relatie beschrijven tussen een organisme en zijn           omgeving

BEGRIPPENLIJST

erfelijke en aangeboren eigenschappen

motivatie

periodieke invloeden

voortplantingsprikkel

biologische klok

sleutelprikkel

supranormale prikkel

Door wie/wat wordt jouw gedrag
het meest beïnvloed?

door mijn ouders/gezin

door mijn vrienden

door wat ik zie bij (populaire) mensen op school

door wat ik zie op sociale media

door iets anders

Wat is ook alweer een prikkel?

factoren die rol spelen bij gedrag

erfelijk of aangeleerd

erfelijkheid van eigenschappen

* stukken DNA die instructies bevatten die de ontwikkeling van gedrag beïnvloeden

* een gen kan invloed hebben op meerdere eigenschappen

* meerdere genen zijn van invloed op een eigenschap

gedrag: erfelijk of aangeleerd?

* gedrag wordt beïnvloed door genen én (alle factoren uit de) omgeving 

Hoe noem je zo'n opeenvolging van gedragselementen?

gedragsketen

erfelijk of aangeleerd

californische muis

- heel agressief

- veel broedzorg

witvoetmuis

- minder agressief

- weinig broedzorg

erfelijk of aangeleerd

	minder	geen verschil	minder
	geen verschil	meer	geen verschil

witvoetmuis

opgevoed door 

californische muis

californische muis

opgevoed door 

witvoetmuis

agressie vs

indringer

agressie 

neutraal

broedzorg

Wat kun je uit het onderzoek concluderen?

conclusies onderzoek

• agressie en broedzorg zijn allebei beïnvloedbaar door omgeving tijdens ontwikkeling
• hoeveel het gedrag beïnvloed wordt door omgeving verschilt per soort
• meerdere generaties kunnen beïnvloed worden door een ervaring 

Leg uit hoe het kan dat de mannetjeswenkkrab zo'n enorme klauw heeft, terwijl hij er nadeel van heeft bij het verzamelen van voedsel. (3pt)

sleutelprikkel

supranormale prikkel

De rode kleur in de bek van het koekoeksjong is een ... voor de heggenmus om het koekoeksjong te voeren, zelfs vaker dan zijn eigen jongen.

1. sleutelprikkel
2. impuls
3. prikkel
4. supranormale prikkel

SCHRIJF OP - BLZ 90

sleutelprikkel 

* prikkel die een doorslaggevende rol speelt bij het vormen van gedrag

* door een sleutelprikkel komt erfelijk gedrag tot uiting

supranormale prikkel

* prikkel die een sterkere motivatie en grotere kans op respons opwekt

* deze respons is erfelijk bepaald en is voorspelbaar

Pak blz. 88 erbij.
Wat betekent de zwarte lijn in de grafiek van afbeelding 32?

SCHRIJF OP - BLZ 88

motivatie

* bereidheid om bepaald gedrag uit te voeren, bepaalt kans op gedrag 

* hoe groter interne en/of externe prikkels, hoe groter motivatie

adequaat gedrag

* vergroot kans op overleven + vergroot fitness (aantal nakomelingen)

* wordt doorgegeven via genen en leren

* frequentie gedrag neemt toe door natuurlijke selectie

Geef deze les beoordeling.

1. Onvoldoende!
2. Voldoende.
3. Goed.
4. Zeer goed!