10/2 h3 woordsoorten koppelwerkwoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Ontleden zindelen

Ontleden woordsoorten 

Planning

• Lesdoel
• Korte activiteit
• Terugblik 
  
• Instructie - zelfstandig werken
  
• Verlengde instructie - iedereen aan het werk
• Exitticket 
• Afsluiten (reflectie en feedback)

Lesdoel

Aan het einde van deze les:

• kun je (weer) benoemen wat een koppelwerkwoord is en welke er zijn;
  
• heb je geoefend met het ontleden van de woordsoorten, waaronder het koppelwerkwoord.

Blauw = kennis = leren

Oranje =  kunnen = oefenen (met de kennis)

Spelen met woordsoorten: 

Je hoort straks een liedje.

1. Doe je schrift open en pak een pen.

2. Kies twee leuke zinnen uit het liedje en schrijf die op twee zinnen op in je schrift.

3. Benoem in je schrift een wederkerend voornaamwoord en een telwoord.

4 Noteer het na het liedje in de dia die dan komt.

4. Iedereen doet  mee en maakt de opdracht voor zichzelf en dus niet samen!

Voorbeeld van een zin. Zo noteer je het:

Dit is een liedje.

Dat gaat je irriteren.

WG = is

O = liedje

WG= gaat (je) irriteren

O = dat

Spotify (Rosanne)

https://open.spotify.com/track/2O3kmOZ0N8A3PtBW4DWqFm

Noteer 2 zinnen. Wat is het WG en het O?

Noteer 2 zinnen. Wat is het WG en het O?

Songtekst: Rosanne 

Rosanne ik weet dat er heel veel mannen zijn

Elke keer weer een ander en mij doet het pijn

Want jou liefde waarmee jij mij soms verblijdt

Wil ik liever liever liever voor altijd

Weet wel dat ik hier op je wachten zal

Tot je eindelijk je rust vindt bij mij

Oh oh oh

Rosanne ik weet dat er heel veel mannen zijn

Elke keer weer een ander en mij doet het pijn

Want jou liefde waarmee jij mij soms verblijdt

Wil ik liever liever liever liever voor altijd

Rosanne, ik weet dat er heel veel mannen zijn

Elke keer weer een ander en mij doet het pijn

Want jou liefde waarmee jij mij soms verblijdt

Wil ik liever liever liever liever voor altijd

Als ik dacht dat ik je had dan had jij je weer bedacht

Onvoorspelbaar en zo onverwacht

Ik keek maar toe hoe jij mij in verwarring bracht

Ik wil zekerheid dat ik bij jou ben vannacht

Oh oh oh

refrein:

Rosanne ik weet dat er heel veel mannen zijn

Elke keer weer een ander en mij doet het pijn

Want jou liefde waarmee jij mij soms verblijdt

Wil ik liever liever liever voor altijd

Jij kan je rust niet vinden jou geest is veel te vrij

Jij bent morgen weer anders dan vandaag

Jij wilt je nog niet binden maar dat hoeft ook niet van mij

Ik wil gewoon die zoen het is al dat ik vraag

Oh oh oh

Woordsoorten?

Herhaling in het kort

Lidwoord: Kan voor de meeste zelfstandig naamwoorden geplaatst worden. Bepaald: de, het - onbepaald: een.

Zelfstandig naamwoorden: mens, dier, ding, plant, verschijnselen, namen.

Bijvoeglijk naamwoord: zegt iets over een zelfstandig naamwoord.

Hulpwerkwoord: hoort bij een zelfstandig werkwoord en kan nooit het enige werkwoord in de zin zijn.

Zelfstandig werkwoord: een woord dat een handeling of actie aangeeft en kan het enige werkwoord in een zin zijn.

Aanwijzend voornaamwoord: hoort bij en zelfstandig naamwoord en wijst iets aan - die,  deze, dit, dat,  zulk(e0, zon'n, degelijk(e), zelf, dezelfde, hetzelfde

Persoonlijk voornaamwoord: duidt een persoon aan en kan het o in een zin zijn. o = ik, jij, we  -  geen o = mij/me, jou, ons

Vragend voornaamwoord: staat vooraan een vraag of aan het begin van een zin die gemaakt is van een vraag.

Wie, wat, welk(e), wat voor (een)

Bezittelijk voornaamwoord: geeft een bezit aan, staat voor een zelfstandig naamwoord. jouw, mijn, hun

(Onbepaald voornaamwoord: geeft iets aan wat niet duidelijk is. Alles, iedereen, iets, niets, het, men)

Voorzetsel: geeft een plek, plaats of tijd aan. Kan je voor kast of feest plaatsen.

Bijwoord; antwoord op: waarom, wanneer, hoelang, waarheen, waarvandaan, hoe en waarmee.  Ook: niet, altijd, goed ...

Koppelwerkwoorden: zijn worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken, voorkomen

Waarom leren ontleden?

- Als je weet hoe een zin is opgebouwd, dan kan je de betekenis makkelijker achterhalen. 

- Je leert zinnen beter te bouwen (formuleren)

- De spelling van sommige woorden is afhankelijk van hun plaats in de zin.

- Als je een andere taal dan het Nederlands moet leren, is kennis van ontleden ook heel handig. Je kunt dan gebruik gaan maken van de overeenkomsten tussen talen.

- Het is verplichte lesstof!

Welke soorten werkwoorden zijn er?

Werkwoorden

Zelfstandig werkwoord

Hulpwerkwoord

Koppelwerkwoord

Een hulpwerkwoord heeft een eigen betekenis.

1. waar
2. niet waar

Een zelfstandig werkwoord kan als enige werkwoord in een zin staan.

1. waar
2. niet waar

Een hulpwerkwoord kan als enige werkwoord in een zin staan.

1. waar
2. niet waar

Er kunnen meerdere zelfstandig werkwoord in een zin staan.

1. waar
2. niet waar

Zelfstandig werkwoord

• Een zelfstandig werkwoord is een woord dat een handeling of actie in een zin aangeeft. 
• Er staat altijd maar één zelfstandig werkwoord in een zin.
• Ook geeft het aan in welke tijd de zin staat. 
  
• Het is een werkwoord met een eigen betekenis en kan in z'n eentje een werkwoordelijk gezegde vormen. 
• Als je het weglaat, krijg je een zin die niet te begrijpen is. 
• Het is het belangrijkste werkwoord in een zin.

Zelfstandig werkwoorden

Voorbeelden zelfstandig werkwoord

Hieronder vind je een paar voorbeelden. Het zelfstandig werkwoord is dik gedrukt.

• De hond luistert naar zijn baas.
• Ik fiets iedere dag.
• Het ijs smelt.

Zelfstandig werkwoord en hulpwerkwoord

Een zelfstandig werkwoord kan ook samen met een hulpwerkwoord in de zin staan en is dan een voltooid deelwoord of een infinitief (= hele werkwoord). Hieronder vind je een paar voorbeelden. Het hulpwerkwoord is onderstreept en het zelfstandig werkwoord is dik gedrukt.

• De hond heeft vandaag niet naar zijn baas geluisterd.
• Ik ben deze week iedere dag naar mijn werk gefietst.
• Het ijs is aan het smelten.

Hulpwerkwoorden

• Wanneer een werkwoord geen handeling aangeeft, spreek je van een hulpwerkwoord.
• Een hulpwerkwoord is een werkwoord dat samen met een zelfstandig werkwoord het werkwoordelijk gezegde vormt. 
  
• Een hulpwerkwoord staat dus nooit alleen in een zin. Het zegt iets over de tijd waarin de zin staat. 
• Je kunt de verdwijnproef toepassen en het werkwoord dat overblijft, is het zelfstandig werkwoord. De verdwenen werkwoorden zijn hulpwerkwoorden.
  
• De hulpwerkwoorden hebben, zijn en worden vind je samen met een voltooid deelwoord. 
  
• Bij kunnen, willen, zullen, mogen, moeten en hoeven is dit het hele werkwoord (infinitief).

Hulpwerkwoorden en HWW in WWG

Voorbeelden hulpwerkwoord:

• Het pakje wordt morgen bezorgd.
• Ze zou gisteren haar boeken al ophalen.
• Mijn vader kan morgen helaas niet voetballen.

Hulpwerkwoord en werkwoordelijk gezegde

Hieronder zie je weer dezelfde zinnen als hierboven. Het werkwoordelijk gezegde is dik gedrukt . De hulpwerkwoorden zijn onderstreept:

• Het pakje wordt morgen bezorgd.
• Ze zou gisteren haar boeken al ophalen.
• Mijn vader kan morgen helaas niet voetballen.

Als je een zin gaat ontleden, zoek je eerst het onderwerp en de persoonsvorm. Het kan zijn dat de persoonsvorm een hulpwerkwoord is maar het kan ook een zelfstandig werkwoord zijn.

Wat is een kenmerk van een koppelwerkwoord?

1. aanwijzend vnw. --> <--betrekkelijk vnw.
2. kan als enig werkwoord in een zin staan
3. belangrijkste werkwoord in een zin
4. kan zowel bij een wwg als nwg voorkomen

In een zin met worden is worden altijd een koppelwerkwoord.

1. Waar
2. Niet waar

Koppelwerkwoord

Geen koppelwerkwoord

Zijn

Blijven

Hebben

Kijken

Schijnen

Herhalen

Worden

Blijken

Schrijven

Gaan

Nemen

Lijken

Heten

Dunken

Voorkomen

'Nieuwe' lesstof

Vul je samenvatting aan met aantekeningen;

- gebruik afkortingen die je zelf kan herkennen

- gebruik cijfers als getallen (dus niet uitschrijven)

- spelling doet er nu even niet toe

- gebruik pijlen om verbanden aan te geven

- werk het thuis netjes uit

Koppelwerkwoorden

Koppelwerkwoorden (kww) zijn werkwoorden die een zelfstandig of bijvoeglijk naamwoord aan het onderwerp van de zin koppelen. 

In tegenstelling tot zelfstandige werkwoorden hebben koppelwerkwoorden zelf weinig betekenis.

 --> Hun functie is het koppelen van de extra betekenis aan het onderwerp.

Als je zinsdelen moet benoemen en er staat een koppelwerkwoord in de zin, dan heeft de zin een naamwoordelijk gezegde. Je voegt namelijk een naamwoord (zelfstandig of bijvoeglijk) aan het gezegde toe.

Koppelwerkwoord (kww)

- geeft geen handeling aan.

- koppelt het onderwerp aan een kenmerk of eigenschap verderop in de zin. 

- kan er maar 1 van in de zin staan.

het onderwerp doet niets, maar is iets.

Een trucje: zwabbels (hoe dan  verder?) 

zijn

worden

blijven

blijken

lijken

schijnen

(heten, dunken, voorkomen)

Een zww zit nooit samen in een enkelvoudige zin met een kww!

Noteer de negen koppelwerkwoorden
Op volgorde , onder elkaar, geen hoofdletters

Naamwoordelijk gezegd

In een naamwoordelijk gezegde (ng) heeft het belangrijkste werkwoord géén duidelijke betekenis. Zo’n werkwoord noem je een koppelwerkwoord (kww). Meestal is het een vorm van zijn, worden of blijven.

Een gezegde met een koppelwerkwoord heeft een aanvulling nodig om een duidelijk betekenis te krijgen, bijvoorbeeld een bijvoeglijk naamwoord of een zelfstandig naamwoord.

Deze aanvulling zegt iets over het onderwerp.

Jouw kleren | blijven | nat.

ng = blijven nat

kww = blijven

bn = nat

De golven | zijn | hoger dan normaal.

ng = zijn hoger dan normaal

kww = zijn

bn = hoger dan normaal

Ik | word | een professionele duiker.

ng = word een professionele duiker

kww = word

zn =een  professionele duiker

Wie | is | er | zeeziek | geworden?

ng = is zeeziek geworden

kww = is

bn = zeeziek

Koppelwerkwoorden

Net als in zinnen met zelfstandige werkwoorden kunnen er in zinnen met koppelwerkwoorden nog een of meer andere werkwoorden staan. In dat geval is altijd één werkwoord het koppelwerkwoord. De andere werkwoorden zijn hulpwerkwoord.

Deze lerares Nederlands | zou | weleens | baldadig | kunnen | worden.

hww = zou

hww = kunnen

kww = worden

Twijfel je of je te maken hebt met een koppelwerkwoord? Vervang het dan door een ander koppelwerkwoord. Krijg je een goede zin? Dan heb je te maken met een koppelwerkwoord.

Een trucje: zwabbels (hoe dan  verder?)

zijn

worden

blijven

blijken

lijken

schijnen

(heten, dunken, voorkomen)

Sleep de delen naar de juiste stap.

stap 1

stap 2

stap 3

stap 4

stap 5

stap 6

Stap 7

lijdend voorwerp

persoonsvorm

meewerkend voorwerp

zinsdeelstrepen

onderwerp

werkwoordelijk gezegde

Naamwoordelijk gezegde

bijwoordelijke bepaling

De puzzel van het ontleden

De puzzel moet compleet zijn en alle stukjes passen in elkaar en heb je nodig om de zin/puzzel compleet te krijgen.

Stap 1: PV = werkwoord, Je doet getalproef (ev-mv) of tijdproef (tt-vt).

Stap 2: zindeelstrepen plaatsen --> elk deel dat voor de ~PV kan en een correcte zin blijf = een zinsdeel

Stap 3: O = Wie/wat + PV

Stap 4 :NG = Koppelwerkwoorden + wat er over het onderwerp gezegd wordt.

   Vraag 1: Staat er een koppelwerkwoord in de zin?

   Vraag 2: Gaat het om een 'toestand' of 'eigenschap' (iemand/iets is iets of lijkt iets te zijn)?

   Vraag 3: Is er een relatie met het onderwerp?

       --> NG bestaat uit twee delen: werkwoordelijk deel + naamwoordelijk deel

Geen: LV  

Stap 5 MV Aan wie/voor wie + NG + O (komt niet vaak voor)

Stap 6: BWB = Als de stappen 1 t/m 5 helemaal goed gedaan hebt, dan blijft de BWB over; de prullenbak van de zin! 

                         Geeft antwoord op vragen als: waarom, wanneer, hoelang, waarheen, waarvandaan, hoe en waarmee

                          Een tijd of plaat is altijd een BWB

                          Er kunnen meerdere BWB's in een zin staan

                   

Noteer de negen koppelwerkwoorden
Op volgorde , onder elkaar, geen hoofdletters

Werk voor deze les + huiswerk: Alvast aan het werk? 

• je begrijpt de lesstof/theorie voldoende (je kunt het groene theorieblok uit je boek gebruiken als ondersteuning) 
• je werkt in STILTE en je mag NIET PRATEN of OVERLEGGEN en geen vragen stellen
  
• je bent echt aan het werk!
  

Pak je VIP en noteer:

Online:§ 3.8 Grammatica woordsoorten, opdracht 1 t/m 3

+ leren theorie, inclusief weer de koppelwerkwoorden!

Klaar = in STILTE lezen

Wat niet af is = huiswerk

Werk voor deze les + huiswerk: Alvast aan het werk? 

Pak je VIP en noteer:

Online:§ 3.8 Grammatica woordsoorten, opdracht 1 t/m 5

+ leren theorie, inclusief weer de koppelwerkwoorden!

Klaar = in STILTE lezen

Wat niet af is = huiswerk

Koppelwerkwoord

Geen koppelwerkwoord

Zijn

Blijven

Hebben

Kijken

Schijnen

Herhalen

Worden

Blijken

Schrijven

Gaan

Nemen

Lijken

Heten

Dunken

Voorkomen

Een trucje: zwabbels (hoe dan  verder?)

zijn

worden

blijven

blijken

lijken

schijnen

(heten, dunken, voorkomen)

Ik kan benoemen wat het stappenplan van het ontleden van de zinsdelen tot en met het bijwoordelijke bepaling is en ik kan benoemen wat het verschil is tussen een werkwoordelijk en naamwoordelijk gezegde.

😒🙁😐🙂😃

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter? Hoe ga je dat verbeteren?

Feedback
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders willen zien?