H1 NN 4-GT Lezen Tekstopbouw

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

Leerdoelen

Je leert over de indeling van een tekst. 

Je legt relaties tussen tekstdelen.

Je maakt onderscheid tussen hoofd- en bijzaken.

Je herkent de bedoeling van delen van teksten. 

Inleiding

Middenstuk

Slot

Indeling tekst

3 delen

Een zakelijke tekst bestaat dus uit 3 delen: de inleiding, het middenstuk en het slot.

 Dit kunnen 3 alinea's zijn, maar ook meerdere alinea's omvatten.

 De inleiding

De schrijver van een tekst kan kiezen hoe hij/zij zijn inleiding wilt inleiden. 

Dit schooljaar leer je 9 manieren van inleiden.

 

We noemen dit soms ook 'de functies van een inleiding'.

Manieren van inleiden zijn:

1. reden geven van schrijven: de aanleiding voor het schrijven van de tekst wordt genoemd. 
2. voorbeeld te geven: een voorbeeld bij het onderwerp wordt verteld.
    
3. anekdote vertellen: een leuk, kort verhaaltje wordt verteld. 
4. belangrijke vraag stellen: een belangrijke vraag wordt gesteld. Deze vraag staat centraal in de tekst. 

5. Standpunt of mening delen: een standpunt of mening (van de schrijver) over het onderwerp wordt gegeven. 

6. hoofdgedachte delen: de hoofdgedachte van de tekst wordt genoemd. Dit is de tekst uitgelegd/samengevat in één zin.

7. deskundige introduceren: een deskundige over het onderwerp wordt geïntroduceerd. Deze deskundige komt aan het woord in de tekst. 

8. opbouw over de tekst geven: de inhoud van de tekst wordt opgesomd. 

9. samenvatting geven: een korte samenvatting wordt alvast in de inleiding verteld. 

Aandacht trekken

Deze 9 manieren van inleiden hebben één ding met elkaar gemeen: ze moeten de aandacht trekken van de lezer, zodat de lezer besluit om door te lezen.

Afhankelijk van het leesdoel van de lezer kan de lezer na het lezen van de inleiden beslissen of hij/zij door wil lezen. 

Het middenstuk

Hierin worden verschillende zaken behandeld die met het onderwerp te maken hebben. Dit zijn deelonderwerpen. Het is gebruikelijk dat elk nieuw deelonderwerp in een nieuwe alinea staat. Deelonderwerpen zijn dus niet hetzelfde als de deeltitels (tussenkopjes)

Het slot

Een zakelijke tekst heeft ook verschillende manieren van een tekst afsluiten. 

Dit leerjaar leer je er 6. 

Manieren van afsluiten:

1. De hoofdgedachte van de tekst geven: de tekst wordt nog ter afsluiting in één zin samengevat/uitgelegd.

2. advies geven: de schrijver sluit af met een advies voor de lezers.

3. conclusie trekken: door de schrijver wordt een conclusie getrokken. 

4. samenvatting geven: een korte samenvatting van het genoemde wordt in het slot genoemd.

5. toekomstverwachting noemen: de schrijver spreekt een verwachting uit naar de toekomst.  

6. vraag beantwoorden: de vraag uit de inleiding wordt in het slot beantwoord. 

DUS: Slot

• Hoofdgedachte
• Advies
• Conclusie
• Samenvatting
• Toekomstverwachting 
• Vraag inleiding beantwoord

Herhaling leesvaardigheid

Voordat we naar de opdrachten gaan, volgt hier nog een herhaling van de andere leesvaardigheden. Deze komen weer terug in de opdrachten. 

Titel

De titel van de tekst staat bovenaan.

Let op: de titel is niet hetzelfde als het onderwerp

Onderwerp tekst

Het onderwerp vertelt in één of enkele woorden waar de tekst over gaat.

Lees de tekst oriënterend (titel, afbeeldingen, inleiding). 

Maar, hoe doe je dat ook alweer?

Onderwerp tekst bepalen

• Afbeeldingen bekijken
• Titel en tussenkopjes lezen
• Inleiding (1e alinea) lezen
• Beantwoord vraag: waar gaat de tekst over?
• Daar waar de tekst over gaat = het onderwerp

Hoofdgedachte van een tekst

Het belangrijkste van een tekst kan 

in één mededelende zin samengevat worden = 

de hoofdgedachte

Let op: Het is nooit een vraag!

Tussenkopjes

Soms hebben alinea's in het middenstuk ook tussenkopjes.

Een tussenkopje is een titel boven een alinea.

Een tussenkopje helpt vaak bij het deelonderwerp.

Tussenkopjes

Inspringen bij een alinea

Tekstverbanden

Tekstverbanden:

Tijd

opsomming

tegenstelling

reden, verklaring, argument

overeenkomst-vergelijking

voorbeeld/toelichting

oorzaak en gevolg

middel-doel

voorwaarde

samenvatting, herhaling

conclusie

signaalwoorden

Om tekstverbanden goed te herkennen, dien je de signaalwoorden te leren. 

Op de volgende pagina vind je een lijst met tekstverbanden en hun bijbehorende signaalwoorden. 

www.nt2.nl

Citeren

Als je bij een vraag een zin moet citeren, citeer dan een zin. Niets meer en niets minder!!! Zet de regelnummers erachter. Soms moet je ook korte delen citeren: 

zin = zin

zinsgedeelte = zinsgedeelte

woordgroep = woordgroep

woord = woord

Citeren

Het citeren van een woord

Als er wordt gevraagd om een woord te citeren, dan citeer je daadwerkelijk één woord. 

Het citeren van een woordgroep

Als er wordt gevraagd om een woordgroep te citeren, dan citeer je een groep van woorden die bij elkaar horen in de zin. Vaak gaat het hier om zinsdelen.

Even het verschil

citeren en parafraseren

citeren = letterlijk overnemen

parafraseren = in eigen woorden 

Citeren

https://www.examenoverzicht.nl/nederlands/citeren

Hier staat duidelijke uitleg over hoe je moet citeren. 

Bestudeer dit goed!

www.examenoverzicht.nl

Figuurlijk taalgebruik

Figuurlijk taalgebruik - uitleg

Met figuurlijk taalgebruik wordt iets anders bedoeld dan er eigenlijk staat. 

- uitdrukkingen

- gezegdes

- spreekwoorden

Figuurlijk taalgebruik

Benoem deze drie tekstdelen

Wat is de functie van de inleiding?
(welk doel heeft een inleiding)

1. Onderwerp duidelijk maken en de aandacht van de lezer trekken
2. Samenvatting geven van de tekst.
3. Deelonderwerpen bespreken.
4. Een conclusie geven

Lees de inleiding nauwkeurig.

Wat is de functie van de inleiding?

1. enkel aandacht trekken
2. het onderwerp noemen
3. centrale vraag stellen
4. samenvatting geven

Welke alinea('s) is de inleiding?

1. alinea 1
2. alinea 1 en 2
3. alinea 1, 2 en 3

Functies van de inleiding:
Wat is een functie van de inleiding?

1. Conclusie geven
2. Centrale vraag stellen
3. Waarschuwing geven
4. mening van de schrijver te geven

Lees de inleiding
nauwkeurig.

Wat is de functie van de inleiding?

1. enkel aandacht trekken
2. het onderwerp noemen
3. centrale vraag stellen
4. samenvatting geven

Wat zijn tussenkopjes?

1. Kleine titels boven een alinea
2. Kleine titels boven de tekst
3. Kleine titels
4. Dit bestaat niet

Tussenkopjes worden gebruikt om...

1. De leesbaarheid van de tekst te verhogen
2. Aan te geven waar de titel over gaat

Door het gebruik van tussenkopjes wordt de tekst...

1. korter
2. overzichtelijker
3. moeilijker

Wat is GEEN functie van tussenkopjes?

1. amuseren
2. structuur geven
3. lezer motiveren om verder te lezen
4. lezer in staat te stellen om zoekend te lezen

Wat is een deelonderwerp?

1. de helft van het hele onderwerp
2. het onderwerp van een tekstgedeelte (alinea)
3. de hoofdgedachte van de tekst
4. een alinea

In het slot

1. wordt het belangrijkste uit een tekst herhaald
2. staat de meeste informatie
3. maak je kennis met het onderwerp van een tekst

Slot?

1. alinea 3, 4 en 5
2. alinea 4 en 5
3. alinea 5

Slot?

1. alinea 5, 6 en 7
2. alinea 6 en 7
3. alinea 7

Slot?

1. alinea 3, 4 en 5
2. alinea 4 en 5
3. alinea 5

Functies van het slot.
Wat is een functie of functies van het slot?

1. de centrale vraag stellen
2. Een advies geven
3. Een samenvatting geven
4. enkele personen introduceren

Noteer de 6 manieren om een tekst af te sluiten (slotalinea)

Maken in het lesboek

Lesboek blz. 12-19

normaal werktempo: maak opdracht 1-2-3-4

Snel klaar? maak opdracht 5

Leren voor de toets

- Weten wat een onderwerp is

- Weten hoe je het onderwerp kan vinden in een tekst

- de 3 delen van een tekst kennen

- de 9 manieren van inleiden herkennen/kennen (inleiding)

- deeltitels herkennen

- deelonderwerpen in alinea's kunnen opsporen

- de 6 manieren van afsluiten herkennen/kennen (slot)

Moeite met deze stof?

Gebruik ook de bijlagen in het lesboek

blz. 198 Verbanden en signaalwoorden

Zoek de termen van dit hoofdstuk op in de woordenlijst

blz. 192-197 woordenlijst examen

Einde