Woyzeck

• Duits
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 5

Wat wordt er verwacht op je mondeling bij literatuur (weging 0,3)?

Domein E: Literatuur Subdomein: Literaire ontwikkeling:

 Je kunt een gesprek voeren over jouw leeservaringen aan de hand van literaire werken geschreven in het Duits. Je kunt uitleggen wat jouw ideeën zijn over een werk en je mening geven. Je kunt vertellen over 

 - de auteur

- het genre

- de inhoud

- de structuur

- de titel

- het motto

- het thema

-de personages

- de plaats en tijd van handeling

Feiten over het boek:

- Woyzeck is een toneelstuk

- geschreven in 1837 --> fragmenten, want Georg overleed.

- 1879 verschenen, 1913 pas opgevoerd op toneel in München.

- De soldaat Woyzeck is arm en ontwikkelt een psychiatrische ziekte die zijn bewustzijn beïnvloedt

- Sociaal en maatschappijkritisch drama: "het lot" van Woyzeck wordt geïnterpreteerd.

- wordt nog bijna jaarlijks op toneel gespeeld. 

- De "Georg Büchner Preis" is een belangrijke literaire prijs. 

- .....

Georg Büchner 1

Geboren op 17 oktober 1813 in Goddelau, Großherzogtum Hessen, gestorven in februari 1837 in Zürich. Georg studeerde vanaf zijn 18e geneeskunde in Straatsburg, daar heerste een politiek vrij klimaat. Vanaf 1833 studeerde hij in Giessen, waar de sfeer conservatief was. Dit botste met Büchner, die vrijzinnig was opgevoed. Weetje: De uitbuitende arts die experimenten uitvoert op Woyzeck is gebaseerd op een docent van die universiteit. 

Büchner was schrijver, dichter, geneeskundige, wetenschapper, revolutionair. Hij was ook een grondlegger van de psychosomathiek. Hij geldt ondanks zijn geringe nalatenschap, hij stierf op zijn 23e, als een van de belangrijkste schrijvers van de Vormärz (zie verderop)

Zijn verkregen inzichten paste hij toe op de gebieden van politiek en wetenschap.

Hij studeerde ook nog filosofie in Zürich, maar toen overleed hij aan tyfus.

Georg Büchner 2

Hij stichtte in 1834 met klasgenoten uit Darmstadt de "Gesellschaft für Menschenrechte" een geheime organisatie naar Frans voorbeeld, het doel was de politieke verhoudingen (restauratie) omver te werpen, echter sloten zich maar weinig leden aan.

In Giessen kreeg hij contact met actieve tegenstanders van de "oude orde."

In 1834 werd het pamflet de illegale Hessische Landbote gedrukt ("Friede den Hütten, Krieg den Palästen"), tegen de wil van Büchner in omdat zijn deel bewerkt was, het pamflet riep op tot revolutie. Büchner wilde de misstanden van de koningshuizen aankaarten, maar er was censuur, hij moest vluchten naar Straatburg.

Later werd Büchner verhoord, maar niet gearresteerd. Hij vluchtte naar Straatsburg en overleed in 1837

WOYZECK van GEORG BÜCHNER

Genre: 

Drama of dramatiek dat "handeling" betekent is een literair genre waarbij door middel van woord en gebaar een conflictsituatie wordt uitgebeeld voor een publiek. Het woord drama wordt gebruikt om toneelstukken, boeken, films, televisieprogramma's en andere vormen van fictie te karakteriseren, waarin bepaalde persoonlijke ontwikkelingen van een of meer personages centraal staan. Een drama behandelt doorgaans een emotioneel thema, waardoor de kijker of lezer zich in de personages kan inleven en zich met hen kan identificeren.

Binnen het toneel vertoont het drama talrijke afsplitsingen, waarvan de belangrijkste het blijspel en het treurspel zijn.

Woyzeck is een toneelstuk wat zich afspeelt tijdens de eerste helft van de 19e eeuw en ons met een maatschappij- kritische blik langs de dramatische gebeurtenissen in het leven van de eenvoudige soldaat Woyzeck leidt.

THEATERSPIEL

 Sinds de eerste opvoering in 1913 in het Residenz Theater in München is Woyzeck in vele talen vertaald en steeds opnieuw geïnterpreteerd. Woyzeck behoort vandaag de dag tot een van de meest gespeelde en meest invloedrijke sociaal-maatschappelijke drama's van de Duitse literatuur en inspireert nog steeds theatermakers. Het verhaal blijft actueel en leent zich voor alle tijden.

INHOUD:

De arme soldaat Woyzeck heeft een geliefde, Marie, en een kindje. Ze zijn niet getrouwd vanwege hun armoede. 

Woyzeck woont op de kazerne en deelt een kamer met Andres, zijn beste vriend, ook een soldaat. Woyzeck hoort stemmen die er niet zijn, Andres maakt zich zorgen. 

Om geld bij te verdienen doet Woyzeck klusjes voor de "Hauptmann" en is hij proefkonijn voor een arts. 

Marie gaat vreemd met een tamboermajoor en daardoor raakt Woyzeck nog meer uit balans. 

Hij is echter "maar" een soldaat en heeft geen aanzien, waardoor hij niet gezien wordt door zijn omgeving en weinig maatschappelijk en persoonlijk respect krijgt. Op de kermis wordt hij bespot en vergeleken met een aap. 

De stemmen nemen toe en het leven van Woyzeck komt in een neerwaartse spiraal Het eindigt dramatisch met de moord op zijn vriendin Marie. 

Is Woyzeck alleen dader of ook slachtoffer? 

Structuur

Met betrekking tot de structuur staat 

Woyzeck is een sociaal en maatschappijkritisch drama, het valt onder de stroming "Junges Deutschland" ten tijde van de Vormärz. 

Wat in alle bedrijven naar voren komt is dat Woyzeck  belachelijk gemaakt wordt en uitgebuit. De Hauptmann en de dokter werken hierbij ook samen. De tamboermajoor pakt zijn vriendin af en Marie (vriendin) is ook niet eerlijk tegen hem. Andres is zijn vriend en die verraadt hem niet. Het stuk is een opbouw naar de teloorgang van de soldaat Woyzeck. 

Zijn lot wordt geduid in het stuk. Door zijn lage maatschappelijke status krijgt hij geen hulp en wordt hij niet gezien, ook Marie kiest liever een tamboermajoor die een hogere status heeft dan Woyzeck, Uiteindelijk eindigt hij  als  psychotische misdadiger. 

Het toneelstuk is geschreven vlak voor de dood van Büchner en teruggevonden als fragmenten, het is bewerkt en  uitgebracht in 1879. 

Titel

Woyzeck

Dit is  de naam van de hoofdpersoon, wat er met hem gebeurt en wie hij is staat centraal in het verhaal, daarom draagt de titel zijn naam.

Motto

geen

Thema

Thema's

- Jaloezie  Woyzeck is jaloers op de tamboermajoor die zijn vriendin afpakt hoewel hij voor zijn kind en haar zorgt. De tamboermajoor is arrogant en fysiek ook sterker dan Woyzeck, daarom richt zich de woede op Marie

- Psychische ziektes : Woyzeck ontwikkelt schizofrenie, hij hoort stemmen. De arts verergert dit proces door hem o.a. op een eenzijdig dieet van erwten te zetten en allerlei pseudo-wetenschappelijke experimenten op hem uit te voeren. Dit doet hij alleen voor zijn eigen ego. De arts heeft geen oog voor de gezondheid van Woyzeck.

- Bevrijding van de maatschappij:  Woyzeck wordt gesard door de mensen die boven hem staan (arts, Hauptmann, tanboermajoor) en die de toenmalige maatschappij waarin geen gelijkheid was, symboliseren. Hij kropt de frustraties die zij veroorzaken op en reageert die af op Marie als een vorm van verzet tegen de maatschappij. Waarschijnlijk lijdt Woyzeck aan psychoses en schizofrenie, maar dat interesseert niemand, behalve Andres, maar die kan niets voor Woyzeck betekenen.

- Het probleem met geld Woyzeck is straatarm, ook zijn moordwapen kan hij eigenlijk niet betalen. Door middel van zijn dood wordt hij bevrijd van zijn benarde financiële situatie

- Toerekeningsvatbaarheid, 

Tekst

Hoofdpersoon

Woyzweck

Personages

plaats en tijd van handeling

Woyzeck is een toneelstuk, daarom is de plaats van handeling heel duidelijk:

Bij de Hauptmann, in de stad, het vrije veld, café, Marie's kamer, op straat, de herberg, kamer op de kazerne, huis van de dokter, de kazerne, de winkel, bosrand bij een meertje/vijver

Het jaar zal rond 1836-37 zijn omdat het toen geschreven is, de verhoudingen onderling komen overeen met die tijd. 

genre en stroming

Stroming zie link:         JUNGES DEUTSCHLAND

woordenschat

Moraal is de opdeling van handelingen of gedragingen, binnen een samenleving, in twee soorten gedragsregels. Enerzijds zijn er de handelingen die als correct of wenselijk worden gezien, en anderzijds zijn er de taboes: handelingen die dat niet zijn.

Vragen bij het boek...